جامبوجت ها در معرکه/ از بنگلادش تا سوریه زیر بالهای ناوگان ترابری

جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر با دارا بودن انواع مختلف هواپیماهای ترابری مانند بوئینگ۷۴۷ یکی از قدرت های بلامنازع ترابری در منطقه و جهان است.

ارسال دو محموله از کمک های جمهوری اسلامی ایران برای مسلمانان مظلوم میانمار در روزهای اخیر، توجه بسیاری از محافل خبری داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. این کمک ها که در قالب دو محموله و هرکدام به وزن ۳۰ تن، شامل اقلام دارویی، چادرهای امدادی، مواد غذایی، پتو، زیرانداز و … بود که از این پس هر هفته یک محموله به مقصد بنگلادش ارسال می شود تا به دست مسلمانان مظلوم روهینگیایی در میانمار برسد.

در این زمینه نقش ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی هوایی در ارسال این کمک ها بسیار بارز و قابل توجه است، این دو محموله توسط ناوگان ترابری نیروی هوایی ارتش و هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ این نیرو به مقصد بندر چیتاگونگ در بنگلادش اعزام شد، به همین بهانه تصمیم گرفتیم طی گزارشی به تاریخچه و نقش ناوگان ترابری نیروی هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس و پس از آن بپردازیم.

تخلیه کمک های ایران به مسلمانان میانمار از بوئینگ ۷۴۷ نیروی هوایی در فرودگاه چیتاگونگ بنگلادش

ناوگان ترابری نیروی هوایی ارتش که شامل هواپیماهای سی-۱۳۰، اف-۲۷، بوئینگ ۷۰۷ و بوئینگ ۷۴۷ است، در ابتدای انقلاب اسلامی بزرگترین ناوگان ترابری منطقه با بیشترین ظرفیت جابجایی به شمار می آمد. اما یکی از هواپیماهایی که این قدرت عظیم را برای کشورمان رقم زده بود، هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ بود که با ظرفیت بار بیش از ۱۰۰ تن، عملا قابلیت ترابری و انعطاف فراوانی را فراهم می آورد.

ماجرای خرید بوئینگ های ۷۴۷ برای نیروی هوایی، به سال ۱۹۷۵ میلادی و ورشکستگی شرکت آمریکایی TWA بر می گردد که در آن زمان پس از آنکه شرکت هواپیمایی TWA آمریکا ورشکست شد، شاه با خرید ۹ فروند از هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷، هم این شرکت را از ورشکستگی نجات داد و هم نیروی هوایی ایران را مبدل به تنها کاربر بوئینگ های ۷۴۷ در دنیا کرد.

پس از آن، ۳ فروند دیگر از شرکت آمریکایی Continental خریداری شد که به دلیل فرسوده بودن پس فرستاده شدند و در مرحله بعدی ایران اقدام به ثبت سفارش ۵ فروند بوئینگ ۷۴۷ دیگر شد که تا زمان وقوع انقلاب اسلامی ۴ فروند از آن تحویل داده شد و تنها بوئینگی که در سیاتل آمریکا باقی مانده بود، با اقدام دولت موقت در لغو قرارداد های نظامی با آمریکا، هرگز تحویل جمهوری اسلامی ایران نشد.

بدین ترتیب نیروی هوایی ایران بجز هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ به شماره ۱۰۴ که در سال ۱۹۷۵ در اسپانیا دچار سانحه شد و هواپیمای ۱۱۶ که در سال ۱۹۸۰ به اجاره شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در آمد، مجموعا دارای ۱۱ فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ عملیاتی در ناوگان ترابری خود بود که ظرفیت جابجایی، معادل بیش از ۱۱۰۰ تن را فقط در ناوگان بوئینگ ۷۴۷ به وجود می آورد.

از گذشته تا کنون این هواپیماها در نیروی هوایی کشورمان به «جامبوجت» معروف بوده اند که برگرفته از لقب آن نزد کارخانه سازنده می باشد.

سوختگیری هوایی سه فروند جنگنده F-۴ از هواپیمای بوئینگ ۷۴۷

ناوگان «جامبوجت» در دوران دفاع مقدس

در دوران دفاع مقدس، ناوگان ۷۴۷ در کنار ناوگان سی-۱۳۰ و بوئینگ ۷۰۷ همواره یاری رسان شرایط سخت جبهه های جنگ بوده اند. به عنوان مثال این ناوگان در دفاع مقدس، حجم زیادی از جابجایی های نیروها، تجهیزات و مجروحین را بر عهده داشت و گاها رکوردهای بی نظیری از خود به جای می گذاشتند؛ به طوریکه در پروازهایی که برای اعزام رزمندگان به جبهه ها در خلال عملیات های حساس و حیاتی جنگ انجام می شد، هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ که ظرفیت جابجایی مسافری معادل ۳۰۰ الی ۴۰۰ مسافر را دارد، در برخی از مواقع با بیش از ۱۰۰۰ مسافر به مقصد خود پرواز می کرد.

در کنار جابجایی نفرات، جابجایی تجهیزات و ادوات جنگی نیز در طول دوران جنگ توسط این ناوگان همواره گره گشای جبهه ها بوده، بعنوان مثال در زمان آغاز جنگ، لشکر ۷۷ خراسان با استفاده از توان ترابری هوایی ناوگان «جامبوجت» ظرف مدت کوتاهی با تمام ساز و برگ و نفرات خود که شامل ۶ هزار نفر بود به جبهه جنوب اعزام شدند.

با این وجود ناوگان ترابری هوایی، در حالی که جابجایی نیروها و ادوات را در داخل خاک ایران انجام می دادند، برای رفع نیازهای کشور و جبهه ها نیز دائما در رفت و آمد بودند، به طوریکه خلبانان این ناوگان می گویند: «از کره شمالی تا کانادا» خط پرواز و رفت و آمد ناوگان ترابری نیروی هوایی ارتش بود.

هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ در حال بارگیری

یکی دیگر از نقش های اساسی این ناوگان در طول دوران دفاع مقدس، بکارگیری آنها بعنوان تانکرهای سوخترسان بود. زمانی که جنگنده های نیروی هوایی ارتش در راه بازگشت از عملیات های برون مرزی با مشکل کمبود سوخت مواجه می شدند، تانکرهای سوخترسان سریعا به کمک آنها رفته و سوخت لازم را به آنها از طریق سوخت گیری هوایی منتقل می کردند.

حوادث و بلایای طبیعی و حضور موثر ترابری هوایی

در ساعت ۵:۲۶ بامداد پنجم دی ماه سال ۱۳۸۲ زلزله ای به بزرگی ۶/۶ ریشتر، بم را در استان کرمان لرزاند و ۲۶ هزار کشته و ۳۰ هزار زخمی از خود بر جای گذاشت. با توجه به شرایط آن روز بم و آسیب دیدن بسیاری از مسیرهای مواصلاتی کاربردی ترین راه کمک و امداد رسانی، ایجاد پل هوایی بین مراکز استان ها و بم بود که در این راستا هواپیمای سی-۱۳۰ نیروی هوایی نخستین هواپیمایی بود که پس از زلزله توانست در بم فرود بیاید و اقدام به جابجایی مصدومین و مجروحین به مراکز استان های دیگر نمایند. در مرحله بعدی امداد رسانی در زلزله بم نیز، ناوگان بوئینگ ۷۴۷ نیروی هوایی با فعالیت شبانه روزی مبادرت به جابجایی هزارات تن از کمک های مردمی و اقلام امدادی به مقصد محل حادثه کردند.

در جریان سیل پاکستان در سال ۲۰۱۰ میلادی نیز بیش از ۵۰۰ تن از کمک های جمهوری اسلامی ایران به سیل زدگان پاکستانی توسط ناوگان «جامبوجت» نیروی هوایی ارتش به پاکستان منتقل شد.

بوئینگ ۷۴۷ نیروی هوایی در فرودگاه بم

فاجعه ی «منا» و نقش ترابری هوایی

پس از وقوع فاجعه ی منا و به شهادت رسیدن بیش از ۴۶۰ نفر از حاجیان کشورمان، یکی از مسئله های اصلی که کشور درگیر آن بود، انتقال پیکرهای شهدای این فاجعه به ایران بود که در این زمینه ناوگان ۷۴۷ نیروی هوایی ارتش با انجام چند سورتی پرواز کلیه پیکرهای شهدایی که در دسترس بودند را به کشور منتقل کردند و پس از آن نیز ناوگان ترابری نیروی هوایی پیکرهای شهدا را که از اقصی نقاط کشور بودند، به شهرهای آنها منتقل کردند.

نمایی از درون هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ناوگان ترابری نیروی هوایی ارتش

ترابری هوایی در سالهای اخیر

ارسال کمک های کشورمان به مسلمانان مظلوم میانمار توسط ناوگان ۷۴۷ نیروی هوایی ارتش را شاید بتوان گوشه کوچکی از اقدامات سالهای اخیر این ناوگان برشمرد. چراکه در طول سالهای گذشته هرگاه کشور با بحرانی مواجه شده که نیازمند اقدام سریع در زمینه جابجایی بوده است، این ناوگان راهبردی ۷۴۷ نیروی هوایی ارتش بود که وارد میدان عمل شده اند.

چه زمانی که کشور با معضل های اقتصادی برای تهیه اقلام ضروری مواجه بوده و ناوگان «جامبوجت» با پروازهای مداوم و انتقال اقلام مورد نیاز به کشور موجب تنظیم بازار و عدم ایجاد بحران در کشور شدند؛ و چه زمانی که محور مقاومت با پشتیبانی شبانه روزی این ناوگان، توانستند پیروزی های بزرگی را بر علیه جریان های تروریستی و تکفیری در عراق و سوریه کسب کنند.

در سالهای گذشته با گسترش تروریسم در کشورهای منطقه و درگیری محور مقاومت با این پدیده شوم، ناوگان ترابری لحظه ای دست از پشتیبانی نیروهای درگیری در خط مقدم بر نداشته و به طور مستقیم با تلاش شبانه روزی و ایجاد پل هوایی مستقیم، درگیر جنگ علیه تروریسم بوده اند.