توافق هسته ای ایران بدست کنگره آمریکا پاره می شود؟

عدم تایید توافق هسته‌ای چیزی درباره پایان بازی واقعی آمریکا در قبال ایران بیان نمی‌کند بلکه این موضوع را به کنگره واگذار می‌کند و رئیس جمهور از مسئولیت اعمال تحریم‌های هسته‌ای در امان می‌ماند.
نشریه اوپن کانادا با اشاره به دستور کار ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در قبال ایران نوشت: تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای به این توافق پایان نمی‌دهد بلکه احتمالا کشور‌های دیگر را به بازنگری در توانمندی آمریکا برای ادامه مسیر وامی دارد.
نه، ترامپ توافق هسته‌ای ایران را لغو نمی‌کند. رئیس جمهور آمریکا جمعه گذشته از تایید توافقی که میراث اوباما با ایران و شش قدرت جهانی دیگر بود، امتناع کرد. قانون بازبینی توافق هسته‌ای ایران ۲۰۱۵ (اینارا) — قانونی که به کنگره آمریکا اختیار بازبینی اجرای توافق هسته‌ای را می‌دهد — رئیس جمهور آمریکا را ملزم می‌کند حداقل هر نود روز پایبندی کامل ایران به این توافق را تایید کند. اگر رئیس جمهور در انجام دادن این کار قصور کند، کنگره شصت روز فرصت دارد تا درباره بازگشت تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران تصمیم گیری کند. با این حال بر اساس قانون «اینارا»، یک اکثریت جمهوری خواه در کنگره قادر است تحریم‌های جدیدی را علیه ایران، بدون آنکه از سوی مخالفان تعللی ایجاد شود، وضع کند.
به گزارش آریا، به رغم هیاهوی ایجاد شده بر سر اعلام اخیر ترامپ، این توافق بدون توجه به اینکه آمریکا تصمیم به حمایت یا عدم حمایت از آن بگیرد، به قوت خود باقی می‌ماند.
این توافق (که به برنامه جامع اقدام مشترک – برجام – مشهور است) یک توافق اجرایی چندجانبه و نه یک پیمان امضاء شده است و چنین توافقی مشمول الزام حقوق بین الملل نمی‌شود. معامله محوری برجام شامل طولانی‌تر کردن قابل توجه مدت زمان فرار هسته‌ای ایران — زمانی که ایران برای دستیابی به قابلیت ساخت بمب هسته‌ای نیاز دارد — در ازای پیوستن مجدد ایران به اقتصاد جهانی است. هر یک از امضا کنندگان این توافق می‌توانند تعهداتشان را بدون به خطر انداختن این توافق برای طرف دیگر، کنار گذارند. این امر بدین معنی است در شرایطی که ممکن است آمریکا خروج از برجام را برگزیند، این توافق برای آلمان و پنج عضو دیگر شورای امنیت سازمان ملل متحد که در روند چانه زنی برای این توافق در سال دو هزار و پانزده مشارکت داشتند، به قوت خود باقی می‌ماند. با توجه به قرارداد‌های تجاری چند میلیارد دلاری که بین ایران و قدرت‌های مختلف جهان بسته شده است، بعید است کسی رویه آمریکا را دنبال کند.
با این حساب، چرا ترامپ قصد دارد از این توافق خارج شود؟ به طور خلاصه بگوییم، او قصد چنین کاری ندارد، چرا که عدم تایید توافق هسته‌ای چیزی درباره پایان بازی واقعی آمریکا در قبال ایران بیان نمی‌کند بلکه این موضوع را به کنگره واگذار می‌کند و رئیس جمهور از مسئولیت اعمال تحریم‌های هسته‌ای در امان می‌ماند. بنابراین این نوع موضع گیری ترامپ به معنای تضعیف برجام یا نامشروع خواندن آن نیست. در واقع این توافق مطابق با برنامه ریزی انجام شده کار می‌کند و همانطور که در گزارش اخیر دیده بان هسته‌ای سازمان ملل متحد در سیزدهم اکتبر بیان شد، تعهدات ایران مطابق با شرایط تعریف شده در برجام، در حال اجراست.
رهبران جمهوری خواه در کنگره آمریکا که مسئول ارائه یک راه حل هستند، احتمالا با مقاومت افرادی در حزب خود مواجه می‌شوند که مخالف بازگشت تحریم‌هایی هستند که منافع تجاری آمریکا را محدود می‌کند. حتی اعضای خود دولت ترامپ نظیر ژنرال مک مستر، مشاور امنیت ملی ترامپ؛ جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا؛ و رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا؛ همگی به صورت علنی در حمایت از برجام سخن گفته اند.
این امر انگیزه پنهانی امتناع ترامپ از تایید این توافق را بیان می‌کند: حفاظت از اعتبار خود به عنوان یک مخالف تندروی حکومت ایران و جلوگیری از شرمندگی وی به سبب حمایت مستمر از توافقی که از مدت‌ها قبل از آن انتقاد کرده است.
– رویکرد محتاطانه کانادا
در مرز‌های شمالی آمریکا، کریستیا فریلند، وزیر امور خارجه کانادا، نیز سیزدهم اکتبر حمایت بودجه‌ای یک و نیم میلیون دلاری دولت کانادا را از تلاش‌های راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد. این مبلغ به بودجه یازده و نیم میلیون دلاری اضافه می‌شود که کانادا به این دیده بان هسته‌ای از زمان امضای برجام در ژوئیه دو هزار و پانزده کمک کرده است.
در بیانیه کانادا آمده است: «کانادا معتقد است برجام توافقی ضروری برای جلوگیری از دستیابی (ادعا شده) ایران به توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای و تضمین بیشتر امنیت جهانی و منطقه‌ای است.»
این اطلاعیه در پی قرائت سوم طرح S-219 در سنای کانادا بیان شد. درصورتیکه طرح تحریم‌های … سته‌ای علیه ایران به قانون تبدیل شود، شدیدترین محدودیت‌های اقتصادی جهان علیه جمهوری اسلامی اعمال خواهد شد. با این حال همانطور که از عنوان آن برمی آید، تحریم‌های پیشنهادی ارتباطی با برنامه هسته‌ای ایران ندارد که تحت نظارت ناظران بین المللی است. در عوض، هدف این تحریم‌ها توسعه موشکی بالستیک ایران، سابقه حقوق بشر و گروه‌های (ادعا شده) تروریستی تحت حمایت دولت ایران است. این طرح به دقت از اعمال تحریم‌های هسته‌ای امتناع می‌کند که ناقض متن برجام است و هرگونه امکان احیای روابط دیپلماتیک رسمی بین اوتاوا و تهران را به خطر می‌اندازد؛ روابطی که از سال دو هزار و دوازده قطع شده است.
تحریم‌های پیشنهادی در دو طرف مرز کانادا و آمریکا به لحاظ نیت تفاوت دارند، چرا که رهبران آمریکایی به صورت ویژه به انتقاد از برجام روی آورده اند. ترامپ معتقد است این توافق ناکارآمد و معیوب است و نیاز به مذاکره مجدد دارد. در عوض، بازگشت تحریم‌های هسته‌ای به شدت موضع آن‌ها در این توافق و تلاش برای بازگرداندن تهران به پای میز مذاکره را تخریب می‌کند. کانادا همانطور که در بیانیه جمعه گذشته اعلام کرد، این توافق را ابزاری حیاتی برای ثبات منطقه و عاملی ضروری برای جلوگیری از دستیابی (ادعا شده) ایران به توانمندی ساخت تسلیحات هسته‌ای می‌داند. به همین دلیل اگر طرح سنای کانادا دور جدیدی از تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کند، در اصل به شکلی محتاطانه از نقض مواد برجام اجتناب می‌کند. با این که کانادا و آمریکا آماده تحریم تهران هستند، اما آمریکا در مقاومت در برابر این توافق هسته‌ای تنهاست.
به آمریکا بازگردیم، اکنون موقعیت در اختیار نمایندگان کنگره آمریکاست تا راه حلی را برای مسئله ایران بیندیشند. با این حال باید منتظر شد و دید آیا آن‌ها انگیزه کافی برای به خطر انداختن موقعیت خود در توافقی دارند که عملا از جانب اقدامات طرف‌های دیگر در امان است. برجام دستاوردی تاریخی در دیپلماسی چندجانبه است و توافقی است که توقف آن نیازمند تلاشی چندجانبه خواهد بود. اگر کنگره تصمیم به بازگشت تحریم‌ها علیه تهران بگیرد، تقریبا به طور قطع به تنهایی به این کار مبادرت می‌کند. در نهایت، نتیجه چیزی به غیر از محدودیت‌های تجاری غیرضروری برای تجارت بازرگانان آمریکایی نخواهد بود و این در شرایطی است که ایرباس، توتال و دیگر شرکت‌های چند ملیتی اروپایی به امضای توافقات جدید با ایران ادامه می‌دهند.
در شرایطی که دستور کار داخلی ترامپ به بن بست رسیده است، موضع سردرگم آمریکا در قبال ایران مدرک دیگری است دال بر اینکه دستور کار سیاست خارجی آمریکا نیاز به اصلاح جدی دارد.
ترامپ و کنگره تحت کنترل جمهوری خواهان قدرت از بین بردن نفوذ آمریکا را در عرصه بین المللی دارند. اگر چه بعید است توافق ایران در دستان نمایندگان آمریکایی پاره شود، اما اعتبار آمریکا و همچنین امیدواری به احیاء روابط دوجانبه با ایران همانگونه که در دوران اوباما به وجود آمده بود، قطعا به خطر افتاده است.
در بهترین حالت، بازگشت مجدد تحریم‌ها تحقق تعهد تبلیغاتی رئیس جمهور خواهد بود، اما در عین حال به اعتبار کشور صدمه می‌زند. در بدترین حالت، بازگشت تحریم‌ها کشور‌های دیگر را از تعامل در توافقات کنترل تسلیحاتی با آمریکا باز می‌دارد چرا که ثابت شد آمریکا در پایبندی به توافقاتش شریکی معتبر نیست.