تنش میان ایران و آمریکا چقدر خطرناک است؟
کیت جانسون در فارین پالیسی نوشت: تنها چند روز پس از تصمیم دولت ترامپ برای لغو معافیت خریداران نفت ایران، واشنگتن با اعزام یک ناو هواپیمابر به خلیج‌فارس با ادعای جلوگیری از اقدامات خصمانه ایران، بار دیگر بر تنش‌ها در روابط دو کشور افزود.
به گزارش بازتاب؛ در ادامه این مطلب آمده است: جان بولتن مشاور امنیت ملی آمریکا، یک‌شنبه شب گفت که یک ناوگان و گروهی از بمب‌افکن ها در پاسخ به تعدادی از اقدامات تحریک‌آمیز و تهدیدآمیز ایران روانه منطقه می‌شوند. وی افزود که آمریکا آمادگی کاملی برای پاسخ به هر گونه ماجراجویی گروه‌های نیابتی ایران، سپاه پاسداران و ارتش این کشور دارد.
ماه گذشته که دولت ترامپ خبر لغو معافیت خریداران نفت ایران را اعلام کرد، مقامات ایران وعده مقابله به مثل داده و بار دیگر تهدید بستن تنگه هرمز را مطرح کردند. وزیر امورخارجه آمریکا، مایک پومپئو نیز روز دوشنبه طی سفری به فنلاند اعلام کرد که در رصد رفتارهای تنش آمیز از سوی ایران تردیدی وجود ندارد. نیویورک‌تایمز مدعی است تهدیدات ادعا شده متوجه نیروهای نظامی آمریکا در عراق و آبراهه‌هایی می‌شود که نیروی دریایی ایران در آنها حضور دارد.
با اجرایی شدن تحریم‌های نفتی اخیر، کارشناسان انتظار دارند میزان صادرات نفت ایران از ۱.۱ میلیون بشکه در روز به حدود ۲۰۰۰۰۰ بشکه برسد که آثار منفی برای اقتصاد ایران در پی خواهد داشت.
دلیل اهمیت تنگه هرمز چیست؟
تقریبا یک سوم نفت خام جهان معادل ۱۸ میلیون بشکه هر روز از این تنگه که پهنایش ۲۱ مایل است عبور میکند. همچنین ۳۰ درصد کشتی‌های حامل گاز طبیعی از این مسیر برای تردد استفاده می‌کنند. پهنای مورد استفاده تنگه از این هم کمتر است چرا که آبهای عمیق مورد استفاده نفتکش‌ها تنها دو مایل پهنا دارند. ایران با حضور در خطوط ساحلی شمالی و تعدادی از جزایر مستقر در این منطقه، بر عبور و مرور از آن سلطه دارد.
روی کاغذ این حضور به نیروهای مسلح ایران و سپاه پاسداران امکان می‌دهد که یکی از حساسترین گذرگاههای اقتصادی جهان را تهدید کنند و خسارت اقتصادی سنگینی به رقبای منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و ایالات متحده تحمیل کنند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دارای خطوط انتقال نفت از خشکی به دریای سرخ هستند و می‌توانند این تنگه را دور بزنند اما این خطوط ظرفیت حمل بخش کوچکی از محموله‌های نفتی دریایی را دارند.
به همین دلیل است که هر گاه ایران از سوی آمریکا یا کشورهای منطقه تحت فشار قرار می‌گیرد، تهدید بستن تنگه را مطرح میکند. ماه گذشته در پی تصمیم دولت ترامپ برای قطع صدور نفت ایران سپاه پاسداران اعلام کرد که اگر ما نتوانیم از این تنگه برای صدور نفت استفاده کنیم، آن را خواهیم بست. از آن پس ایرانی‌ها تهدید جدیدی مطرح نکرده‌اند. دولت آمریکا در اقدام تنش‌زای دیگری، نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی گنجاند.
ایران راههای مختلفی برای اخلال در عبورومرور کشتی‌های تجاری از تنگه هرمز و خلیج فارس در اختیار دارد. نیروی دریای ایران صدها کشتی و قایق تندرو مسلح به مسلسل، موشک و اژدر و توانایی مین ریزی دارد که عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز را ناممکن میکند. ایران اخیرا از دو ناو و زیردریایی جدید با توانمندی پیشرفته و پرتاب موشک‌های کروز بهره‌برداری کرده و تعدادی زیردریایی دیزلی کوچک در اختیار دارد که قادرند در آبهای کم عمق اطراف تنگه هرمز عملیات انجام دهند.
سلاح موثر دیگر ایرانی‌ها، موشک‌های ضد کشتی قابل پرتاب از سکوهای ثابت و متحرک می‌باشد که در خطوط ساحلی و جزایر منطقه مستقر شده‌اند. ایران ذخایر عظیمی از موشک‌ها دارد که می‌تواند سیستم‌های دفاع ضد موشکی در منطقه را مختل کند.
در یک بازی کامپیوتری که سال ۲۰۰۲ منتشر شد، ارتش با استفاده از سیل موشک‌های پرتابی و قایق‌های تندرو اقدام به بستن تنگه هرمز میکند. سرانجام اینکه ایران دارای طیف گسترده‌ای از مین‌های دریایی قدیمی و مدرن است. کاشتن این مین‌ها توسط زیردریایی‌ها، کار رهگیری آنها توسط ارتش آمریکا را دشوار میکند اما انجام این عملیات در آبهای کم عمق دشوار و خطرناک است. استفاده از شناورهای کوچک برای این منظور آسان‌تر است اما کار کشف آنها توسط ارتش آمریکا نیز تسهیل می‌شود. همچنین این مین‌ها برای تمام کشتی‌ها از جمله نفتکش‌های ایرانی یک خطر قلمداد می‌شوند.
آیا این امر سابقه نداشته است؟
طی جنگ ایران و عراق در دهه هشتاد میلادی، هر دو کشور به محموله‌های نفتی هم حمله میکردند که به جنگ نفتکش‌ها شهرت یافت. در این جنگ ۲۰۰ نفتکش مورد حمله قرار گرفته و ۵۰ فروند از آنها آسیب دیده یا غرق شدند. در این مدت ارتش آمریکا برای تامین امنیت صدور نفت، نفتکش‌ها را اسکورت می‌کرد. با آسیب جدی به یکی از ناوهای آمریکایی، تهدید مین‌های ایران برای همه آشکار شد. چنانکه تجربه بریتانیا در نبرد گالیپولی نشان می‌دهد، مین‌های دریایی در آبهای کم عمق حتی برای ناوهای بزرگ تهدیدآمیز هستند و پاکسازی دریا پس از جنگ نیز سال‌ها به طول خواهد انجامید.
آمریکا چه واکنشی می‌تواند نشان بدهد؟
ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین استقرار یافته و ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن در حال ورود به منطقه است که به آمریکا قدرت آتش در پاسخ به حملات ایران می‌دهد.
یکی از نقاط ضعف ارتش آمریکا توانایی در پاکسازی مین‌ها می‌باشد. آمریکا ۱۱ مین روب کهنه و فرسوده دارد که چهار فروند آنها در بحرین مستقر هستند. این کشتی‌ها آسیب‌پذیر هستند و به اسکورت ناوهای جنگی نیاز دارند که موجب می‌شود در حین عملیات کشتی‌های بیشتری در معرض خطر حمله قرار بگیرند. نیروی دریایی تلاش دارد با کاهش اتکا به کشتی‌های مین روب، از بالگردها و زیردریایی های بدون سرنشین نیز استفاده کند.
آنتونی کوردزمن، از مرکز مطالعات بین‌الملل و راهبردی معتقد است که توانمندی‌های نظامی نامتقارن ایران به این کشور امکان برتری در نبرد مستقیم با آمریکا را نمی‌دهد اما استفاده هماهنگ ایران از زیردریایی‌ها، موشک‌های ضد کشتی و تهاجمات انبوه و گسترده با استفاده از قایق‌های تندرو قادر است صدمات سنگینی به نیروی دریایی آمریکا و ناوگان تجاری منطقه وارد کند. اتخاذ این تاکتیک در کنار ذخایر انبوه مین‌های دریایی به ایران امکان می‌دهد که احتمالا برای مدتی موفق شود تنگه هرمز را مسدود کند.
