تنش بین ریاض،ابوظبی ومنامه با دوحه در آستانه دیدار با ترامپ افزایش یافت

در حالی که قرار است سه شنبه هفته جاری با ورود ‘محمد بن سلمان’ ولیعهد سعودی به واشنگتن، سفر سران سه کشور، عربستان، قطر و امارات به آمریکا آغاز شود، بالا گرفتن اختلافات به ویژه تشدید حملات لفظی، امکان توافق برای حل اختلافات در شورای همکاری خلیج فارس را با تردید مواجه کرده است .

عربستان، امارات، بحرین و مصر از 5 ژوئن 2017 (15 خرداد 96 ) با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم تمامی روابط با این کشور را قطع کردند و مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود با قطر را بستند.
این کشورها 13 شرط برای از سرگیری روابط با قطر اعلام کردند که هیچیک از این شروط تاکنون مورد قبول این کشور قرار نگرفته است .
دوحه معتقد است که تحریم کنندگان هیچ دلیل قانع کننده ای برای اتهامات خود علیه این کشور ندارند.
** میانجیگری کویت
امیر کویت در ماههای گذشته تلاش های زیادی برای حل این بحران کرده و دو طرف با وجودی که همواره به این تلاش ها اشاره و آن را محترم شمرده اند، ولی اقدامی برای همراهی با این تلاش ها نکرده اند .
دولت کویت و شخص امیر این کشور از ابتدای بروز تنش میان قطر از یک سو و عربستان، امارات، بحرین و مصر از سوی دیگر همواره تلاش داشته که اختلافات را به حداقل برساند . بعضا در میزان دخالت کویت در تنش زدایی بین این کشورها بزرگ نمایی هم شده و این دخالت ها را مانع حمله نظامی کشورهای متخاصم به قطر اعلام کرده اند .
با این وجود ‘شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح’ امیر کویت از هر فرصتی برای گردهم آوردن سران شورای همکاری خلیج فارس استفاده کرده، هرچند آخرین تلاش وی در سی و هشتمین نشست سران این شورا با عدم شرکت سران امارات، بحرین و عربستان با شکست روبرو شد.
عربستان، امارات و بحرین با محترم شمردن نقش کویت، اصرار دارند تنش باید در چارچوب کشورهای منطقه حل شود و کلید اصلی حل بحران، ریاض است . اشاره آنها به نشست سران کشورهای عربی است که قرار است به زودی در عربستان برگزار شود.
‘انور قرقاش’ وزیر مشاور در امور خارجی امارات در این زمینه در توئیتی نوشت: خروج قطر از بحران تنها در خلیج (فارس) میسر است و کلید آن در دست ریاض است .
‘حمد بن عیسی آل خلیفه’ شاه بحرین هم در گفت و گو با روزنامه ‘الاهرام’ مصر گفت: در جامعه عرب رسم است که برادر کوچک تر به دیدار برادر بزرگ تر برود، بنابر این امیر قطر باید به دیدار شاه عربستان برود. این تنها راه است .
‘عادل الجبیر’ وزیر خارجه عربستان هم در این زمینه اعلام کرد که بحران وقتی حل می شود که قطر به اقدامات منفی پایان دهد .
در مقابل، دوحه در عین حال که از اقدامات دولت کویت برای میانجیگری و حل بحران حمایت می کند، حل این بحران را تنها با فشار آمریکا میسر می داند.
‘خالد العطیه’ وزیر دفاع قطر ماه گذشته گفت که ‘دونالد ترامپ’ تنها کسی است که می تواند بحران موجود را حتی با یک تلفن حل کند.
** بالا گرفتن حملات لفظی
‘حل بحران تنها در ریاض امکان پذیر است و نه جای دیگر’ ، ‘بحران روابط با قطر موضوع بسیار کوچکی است که اهمیت ندارد’، ‘قطر یک ضلع از مثلث شر در منطقه است’، ‘جمعیت یکی از خیابان های مصر از کل قطر بیشتر است’، اینها بخشی از جملاتی است که مقامات بحرین، عربستان و امارات طی دو هفته اخیر بارها آن را تکرار کرده اند.
در مقابل این اظهارات، مقامات قطر هر بار به این سخنان واکنش نشان دادند. ‘جوعان’ برادر امیر قطر که رییس کمیته ملی المپیک این کشور را نیز برعهده دارد، ولیعهد عربستان را با ‘ابوجهل’ مقایسه کرد و گفت که ‘قریش’ زمانی که پیشنهادهای ابوجهل را پذیرفت، در ‘جنگ بدر’ از مسلمانان شکست خوردند.
شبکه ‘الجزیره’ قطر هم مستندی در دو بخش پخش کرده که با ذکر جزییات به دخالت دولت های عربستان ، بحرین ، امارات و مصر برای کودتا و ایجاد ناآرامی در این کشور در سال 1996 می پردازد.
این مستند پرده از دخالت مستقیم ‘سلطان بن عبدالعزیز’ ولیعهد سابق عربستان که در سال 2011 در گذشت، محمد بن زاید ولیعهد کنونی ابوظبی و رییس ستاد ارتش وقت، حمد بن عیسی شاه بحرین که در آن زمان ولیعهد بود و رییس سازمان امنیت مصر ‘عمر سلیمان’ در این ماجرا، برداشت .
این برنامه با ارایه مستندات و شهادت کودتاچیان و سخنان سفیر وقت آمریکا در قطر ، ارتباط این افراد با تلاش برای کودتا را فاش کرد.
در کنار این اقدامات ، دولت قطر با استفاده از ظرفیت نشست های مختلف بین المللی از جمله شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و کنفرانس امنیتی مونیخ ، واکنش های لازم را نشان داد و در نامه هایی به دبیرکل و رییس شورای امنیت سازمان ملل متحد ، اقدامات دولتهای تحریم کننده در نقض حریم هوایی این کشور را گزارش داد.
در جدیدترین مورد هم دفتر ارتباطی قطر در نیویورک علیه کسانی که به گفته این دفتر با انتشار اخبار کذب در فضای مجازی و رسانه های اجتماعی سعی در تیره و تار نشان دادن چهره قطر و اقتصاد این کشور دارند ، در یکی از دادگاههای ‘منهتن’ در نیویورک طرح شکایت کرد.
این شکایت عمدتا متوجه کشورهای عربستان و امارات است که قطر بارها در خصوص اقدامات آنها علیه خود به ویژه در فضای مجازی هشدار داده بود.
رد و بدل شدن این اتهامات و بالا گرفتن درگیری ها در حالی است که قرار است سه شنبه هفته جاری محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به آمریکا سفر کند . یک هفته بعد از او ‘تمیم بن حمد آل ثانی’ به آمریکا خواهد رفت و ‘محمد بن زاید آل نهیان’ بنابر درخواست خودش قرار است ماه آوریل با ترامپ دیدار کند.
** نقش آمریکا
دولت دونالد ترامپ که به عقیده بسیاری از کارشناسان عامل اصلی شعله ور شدن این بحران – به ویژه بعد از سفر به عربستان- محسوب می شود، پس از آنکه از کنار این تنش موفق به عقد قراردادهای چند میلیارد دلاری اقتصادی و نظامی با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شد، اکنون به فکر حل این تنش افتاده است .
ترامپ اکنون می گوید که ادامه اختلافات به ضرر منافع ملی آمریکا است و تلاش های این کشور برای فشار بیشتر بر ایران را با ناکامی مواجه کرده است .
به اعتقاد دولتمردان آمریکا ادامه تنش، ائتلاف سازی واشنگتن علیه ایران در منطقه را به چالش کشیده است .
در راستای این نگاه، پیشنهاد برگزاری نشستی با حضور سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا در کمپ دیوید در بهار آینده مطرح شد.
خبرگزاری ها هفته گذشته گزارش دادند، آمریکا نمایندگانی را به شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد فرستاد تا به سران این کشورها تفهیم کند که نشست سران شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا در ماه مه (اردیبهشت) در کمپ دیوید تنها در صورتی برگزار خواهد شد که کشورهای این شورا بتوانند هرچه زودتر به پیشرفت قابل توجهی در حل بحران قطر دست یابند.
به همین منظور هیاتی شامل ژنرال بازنشسته ‘آنتونی زینی’ و ‘تیم لیدرکینگ’ از اعضای موثر وزارت خارجه آمریکا به منطقه سفر کردند و طی دو هفته گذشته با مقامات کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دیدار داشتند.
اما آنچه جای سوال دارد، این است که کاخ سفید تاکنون هیچ بیانیه رسمی در ارتباط با برگزاری نشست کمپ دیوید و دستور کاری آن نداشته است . آیا این به معنی آن است که واشنگتن هم پذیرفته که اختلافات آنقدر گسترده است که پایانی بر آن متصور نیست.
این سوال بی پاسخ در کنار اعلام مقامات دولت ترامپ که نشست کمپ دیوید تنها در صورتی برگزار می شود که اختلافات اعضای شورای همکاری خلیج فارس حل شده باشد و همچنین بالا گرفتن حملات لفظی میان کشورهای عضو این شورا می تواند تردیدها برای برگزاری این نشست را بیشتر کند.
از سوی دیگر برخی ناظران امور منطقه معتقدند، ‘رکس تیلرسون’ وزیر خارجه سابق آمریکا یکی از حامیان دولت قطر به شمار می رفت و با حمایت ترامپ از عربستان و امارات مخالف بود و برکناری وی از سوی ترامپ می تواند تردیدهای قطر نسبت به حسن نیت رییس جمهوری آمریکا را افزایش دهد.
هر چند برخی هم اعتقاد دارند که برکناری تیلرسون در راستای تامین اهداف رژیم صهیونیستی صورت گرفته و ربطی به مناقشه میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس ندارد.
به نظر می رسد برگزار نشدن نشست کمپ دیوید به معنای شکست تلاش برای حل اختلافات میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس است . تنشی که از ابتدای تشکیل این شورا در سال 1981 بی سابقه ارزیابی شده است .