تلاش‌های مخفیانه برای گرانی دلار
روز گذشته قیمت دلار سههزارو ٩٠٠ تومان را رد کرد و به سههزارو ٩٠٩ تومان رسید. این در حالی است که دولت در ماه‌های اخیر تلاش کرده بود قیمت ارز را تثبیت کند و به آن اجازه افزایش ندهد، با وجود این ، افزایش قیمت دلار در دو هفته اخیر سیگنال‌های مختلفی را به بازار ارسال کرده است.
برخی کارشناسان اعتقاد دارند دولت به‌دنبال افزایش نرخ ارز است و برخی دیگر می‌گویند به‌دلیل درپیش‌گرفتن سیاست‌های پولی و بانکی از سوی بانک مرکزی، قیمت دلار در یکی، دو هفته اخیر افزایشی شده است. آنها می‌گویند منابع بانکی به‌دلیل کاهش سود سپرده‌ها به سمت خرید ارز سرازیر شده و در کنار آن، تحریم‌های جدید نیز شرایطی ایجاد کرده تا نرخ ارز افزایش یابد. این کارشناسان البته افزایش تقاضا برای خرید ارز به‌دلیل سفرهای پایان تابستان را هم زیاد نمی‌دانند و اعتقاد دارند عمده خریدها از سوی فعالان اقتصادی و بازرگانان انجام می‌شود و سفرها تأثیر زیادی بر بازار ارز ندارد.
به گزارش نامه نیوز، در چنین شرایطی، برخی کارشناسان می‌گویند بانک مرکزی به‌دنبال افزایش نرخ ارز است، اما ترجیح می‌دهد قیمت‌ها را به‌تدریج و در سایه شوک‌های کوتاه‌مدت و مقطعی افزایش دهد. یکی از این کارشناسان، آلبرت بغزیان است که می‌گوید بانک مرکزی تلاش می‌کند نرخ ارز را در روندهای مقطعی و حساب‌شده افزایش دهد. این اقتصاددان در گفت‌وگو با «شرق» موضوع تحریم‌ها، کاهش سود سپرده‌های بانکی و همچنین افزایش مسافرت‌های خارجی در پایان تابستان را دلیل محکمی برای افزایش نرخ ارز ندانست و تأکید کرد برای بررسی دلایل افزایش نرخ ارز، باید همه موارد به‌صورت دقیق موشکافی شود. او گفت: «موضوع مسافرت‌های پایان تابستان در افزایش نرخ ارز تأثیرگذار نیست؛ درست است که معمولا در شهریورماه میزان مسافرت‌های خارجی افزایش می‌یابد، اما میزان افزایش تقاضا برای ارز در این سفرها به‌اندازه‌ای نیست که بازار را تحت تأثیر قرار دهد». بغزیان همچنین موارد مطرح‌شده درباره تحریم‌های جدید را در بازار ارز بی‌تأثیر دانست: «صحبت‌هایی که درباره تحریم و برجام از سوی مسئولان آمریکایی مطرح شده نیز در بازار ارز تأثیر زیادی ندارد، چراکه از سویی هنوز اقدامی دراین‌ارتباط انجام نشده و از سوی دیگر، دولتمردان آمریکایی همواره این مباحث را علیه کشورمان مطرح کرده‌اند؛ بنابراین این موضوع نیز نمی‌تواند توجیه مناسبی برای افزایش نرخ ارز باشد». به گفته این اقتصاددان، برخی از کارشناسان اعتقاد دارند کاهش سود سپرده‌های بانکی سبب شده مردم سپرده‌های خود را از بانک‌ها خارج کنند و ارز بخرند که این موضوع درنهایت به افزایش نرخ دلار منجر شده است. این در حالی است که بغزیان این دلیل را برای افزایش نرخ ارز موجه نمی‌داند: «آن‌گونه که در هفته‌های اخیر شاهد بوده‌ایم، تغییر خاصی در میزان سپرده‌های بانکی ایجاد نشده و این سپرده‌ها نیز از بانک‌ها خارج نشده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان کاهش سود سپرده‌ها را نیز دلیل اصلی افزایش قیمت دلار دانست».
تقصیرها بر گردن بانک مرکزی است
بخش زیادی از تمرکز مالی دولت در سال‌های اخیر، کنترل قیمت ارز به‌منظور جلوگیری از افزایش غیرمنطقی آن بوده است. این موضوع سبب شده افزایش کنونی قیمت ارز بسیاری از تقصیرها را بر گردن بانک مرکزی و به دنبال آن، دولت بیندازد. آلبرت بغزیان در این ارتباط هم تأکید دارد که رد پای بانک مرکزی در افزایش قیمت دلار به چشم می‌خورد: «با بررسی همه مواردی که ممکن است باعث افزایش قیمت دلار شده باشد، به نقش بانک مرکزی در این موضوع برمی‌خوریم؛ از نظر من، بانک مرکزی با توجه به مقطع کنونی، قیمت فروش ارز به صرافی‌ها را افزایش داده تا با استفاده از زمان، قیمت دلار را با افزایش مقطعی روبه‌رو کند». به گفته او، قیمت ارز پس از افزایش دیگر برگشت ندارد و در همان نقطه بالا باقی می‌ماند؛ به همین دلیل اکنون هم نباید منتظر ارزان‌شدن قیمت دلار باشیم: «بانک مرکزی تمایلی به حفظ قیمت قبلی در نقطه سههزارو ٧٠٠ تومانی نداشته و به بازار ارز نگاه سود کوتاه‌مدت دارد؛ البته نمی‌توان هم گفت قیمت ارز تا چه مقدار افزایش خواهد داشت اما این قیمت در ایران همواره به سمت افزایشی حرکت کرده و هیچ‌گاه منفی نشده است». بغزیان همچنین از تأثیر منفی افزایش قیمت ارز بر تولید گلایه کرد و گفت: «افزایش قیمت ارز به این صورت باعث افزایش بی‌اعتمادی در بازار می‌شود؛ البته از نظر من افزایش قیمت ارز مقطعی است و قیمت در یک نقطه ثابت خواهد ماند؛ بانک مرکزی هم به دنبال آن است تا با ایجاد شوک‌های ارزی، قیمت را در نقطه‌های مشخصی قرار دهد و بازار را بر مبنای آن قیمت تثبیت کند».
سیاست ارزی بانک مرکزی مشخص نیست
سیاست‌های نابسامان بانک مرکزی نیز از جمله مباحثی است که سبب نوسان در بازار ارز و به‌ویژه دلار شده است. یک کارشناس دیگر بازار ارز در این ارتباط اعتقاد دارد نامشخص‌بودن سیاست ارزی دولت سبب شده مشکلات پولی و ارزی در ایران بیشتر شود. میثم رادپور در گفت‌وگو با «شرق» گفت: «متأسفانه دولت ما سیاست ارزی مشخصی ندارد و صندوق بین‌المللی پول نیز ایران را جزء کشورهایی طبقه‌بندی کرده که از هیچ سیاست مشخصی پیروی نمی‌کنند». به گفته او، صندوق بین‌المللی پول کشورها را بر اساس سیستم‌های ارزی طبقه‌بندی کرده که ایران جزء هیچ‌یک از این سیستم‌ها نیست.
او البته تلاش‌های بانک مرکزی برای تثبیت نرخ ارز در بازه‌های زمانی طولانی را قابل تحسین می‌داند اما تأکید دارد شوک‌های ارزی نیز تأثیر مستقیمی بر بازار دارند: «کشور ما دوره‌های تثبیت طولانی را پشت سر گذاشته اما شوک‌های ارزی مقطعی سبب شده تلاش‌ها برای تثبیت نرخ ارز زیر سؤال برود؛ اکنون هم در مقطعی قرار داریم که شوک‌های ارزی سبب تأثیرگذاری مستقیم در بازار می‌شوند». رادپور همچنین بر این موضوع تأکید دارد که در شرایط فعلی نمی‌توان برنامه خاصی برای تثبیت نرخ ارز در نظر گرفت: «بانک مرکزی به‌صورت مشخص تلاش می‌کند نسبت‌های ارز در بازار تهران را با نسبت‌های بازار جهانی همسان کند؛ البته این تلاش‌ها هم باید انجام شود ولی درصورتی‌که بانک مرکزی به این وظیفه عمل نکند، بازار به‌سرعت خود را با بازار جهانی تطبیق خواهد داد».به گفته این کارشناس بازار ارز، بانک مرکزی همواره تلاش کرده میزان ارز مبادله‌ای را کمتروکمتر کند؛ این سیاست هم به‌تدریج و با حذف گروه‌های ١٠گانه اولویت کالایی اعمال شده تا نرخ ارز به سمت بازار آزاد حرکت کند. او این سیاست بانک مرکزی را تلاشی برای تک‌نرخی‌کردن ارز می‌داند: «زمانی که مرکزی برای تعیین قیمت دولتی ارز وجود دارد و در کنار آن، بازار هم قیمت خود را روی ارز می‌گذارد، حذف هر یک از این بخش‌ها باعث می‌شود ارز تک‌نرخی شود». رادپور موضوع اصلی را اینجا می‌داند که بانک مرکزی در شرایط فعلی به‌صورت ناخودآگاه سیگنال‌هایی را به سمت بازار آزاد ارسال می‌کند: «این سیگنال‌ها بازار آزاد را به این نتیجه می‌رساند که از نظر ارزی شرایط خوبی بر بانک مرکزی حاکم نیست و ممکن است دولت دلار کافی در اختیار نداشته باشد؛ بنابراین در شرایطی که دلار در هفته‌های اخیر بیش از ٢٠٠ تومان افزایش پیدا کرده می‌تواند به آن معنا باشد که افزایش نرخ ارز کنترل شده و از سوی بانک مرکزی نبوده و فشارهای بازار آزاد در آن تأثیر داشته است». او همچنین اعتقاد دارد که دلار چهار هزارتومانی گران نیست، چراکه افزایش قیمت ارز در سال‌های اخیر همگام با تورم حرکت نکرده است: «زمانی که دولت روحانی فعالیت خود را آغاز کرد، قیمت دلار سههزارو ٣٠٠ تومان بود؛ با توجه به اینکه پنج سال سپری شده و در تمام این سال‌ها نیز شاهد اتفاقات خاصی؛ مانند کسری بودجه دولت، نصف‌شدن درآمدهای ارزی و وضع تحریم‌های بانکی پس از برجام بوده‌ایم، دلار چهار هزارتومانی زیاد گران نیست و احتمال افزایش آن متناسب با نرخ تورم نیز وجود دارد». به گفته رادپور، میزان افزایش نرخ ارز در کشور ما همواره عقب‌تر از تورم داخلی بوده است: «دولت‌ها برای جلوگیری از افزایش تورم، تلاش کرده‌اند نرخ ارز را کنترل کنند؛ البته این موضوع باعث کنترل تورم خارجی می‌شود، اما موضوع اصلی اینجاست که آنچه در بازار داخلی باعث افزایش تورم می‌شود، نرخ ارز نیست».
