تغییر قیمت نفت در جهت خلاف انتظار

اعلام خبر کاهش صادرات نفت خام عربستان سعودی به بازار آسیا و بروز نشانه‌هایی از کاهش موجودی ذخایر نفت خام تجاری آمریکا در حالی شروع خوبی را برای معاملات روز گذشته بازار نفت رقم زد که انتشار گزارش ماهانه اوپک از وضعیت تولید کشورهای عضو این سازمان، نمودار قیمت نفت را نزولی کرد.

به این ترتیب در حالی‌که اوپک طبق توافق با کشورهای غیرعضو در وضعیت «کاهش تولید» قرار دارد، رشد مجموع تولیدات این سازمان برای نخستین بار از نوامبر 2016 تبدیل به عاملی شد که واکنش منفی بازار و خنثی شدن عوامل مثبت روز گذشته را در پی داشت. بر این اساس روز گذشته گزارش ماهانه اوپک اهرم فشاری شد تا قیمت نفت برنت به‌عنوان شاخص بورس لندن تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16:30 به وقت تهران) نسبت به آغاز معاملات با 24 سنت ریزش قیمت همراه شود تا به 13/ 48 دلار بر بشکه برسد. نفت خام آمریکا نیز 20 سنت افت قیمت داشت و 88/ 45 دلار بر بشکه معامله شد. به گزارش دنیای اقتصاد، ریزش قیمت‌ها در حالی بود که تا پیش از آن نظرسنجی بلومبرگ مبنی بر کاهش 25/ 2 میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت خام تجاری آمریکا در کنار کاهش واقعی عرضه نفت خام عربستان به آسیا، خوش‌بینی بازار نفت در ساعات ابتدایی معاملات را به همراه داشت.

پایبندی صد در‌صدی

درست در ماهی (مه 2017) که اوپک به تمدید توافق برای کاهش تولید رای داد، تولید نفت این سازمان برای اولین بار از نوامبر 2016 رشد داشته است. بر اساس گزارش دبیرخانه اوپک، تولید نفت این سازمان در ماه مه به 14/ 32‌میلیون بشکه رسیده که نسبت به ماه پیش از آن 336 هزار بشکه رشد داشته است. با این حال بررسی بیشتر آمارها نشان می‌دهد رشد تولید از سوی لیبی و نیجریه، دو کشور مستثنی از طرح کاهش تولید بوده و بدون این دو کشور اوپک همچنان به‌طور صد درصدی توافق را اجرا کرده است. اوپک بر این باور است که بازار نفت در مسیر رسیدن به تعادل قرار دارد و موجودی انبارهای نفتی کشورهای توسعه‌یافته رو به کاهش است، هرچند به دلیل رشد غیرمنتظره تولید نفت آمریکا، سرعت بازگشت تعادل به بازار نفت کند شده است. در این گزارش آمده است: «امید می‌رود که در نیمه دوم سال جاری، با پایبندی اعضای اوپک به توافق و همکاری تولیدکنندگان غیر عضواوپک کاهش موجودی انبارهای نفتی سرعت بیشتری گیرد.»اعضای اوپک و 10 کشور تولیدکننده نفت غیرعضو این سازمان در دسامبر سال گذشته توافق کردند که تولید نفت خود را در نیمه اول سال 2017 در مجموع روزانه 8/ 1 میلیون بشکه کاهش دهند تا بازار نفت به تعادل رسیده و سطح موجودی انبارهای نفتی به کمتر از متوسط 5‌ساله خود برسد. از این میزان حدود 2/ 1 میلیون بشکه به عهده کشورهای عضو اوپک و 558 هزار بشکه بر عهده کشورهای غیرعضو گذاشته شد. در این میان لیبی و نیجریه از توافق معاف شده و ایران نیز اجازه یافت 90 هزار بشکه به متوسط تولید خود بیفزاید و آن را به 8/ 3 میلیون بشکه در روز برساند. با وجود اینکه اعضای اوپک به‌طور متوسط 100 درصد به توافق پایبند بوده‌اند، اما به دلیل کاهش تقاضا و رشد تولیدات آمریکا، سطح انبارهای نفتی کشورهای توسعه‌یافته به خصوص انبارهای نفتی آمریکا کاهش چشمگیری نیافت. از این رو اوپک و 10 یار غیرعضو آن ماه گذشته توافق کردند که کاهش تولید را 9 ماه دیگر یعنی تا پایان مارس 2018 تمدید کنند.

عراق؛ متخلف بزرگ

داده‌های منتشر شده نشان می‌دهد رشد تولید نفت این سازمان در ماه گذشته متاثر از تولید سه کشور لیبی، نیجریه و عراق بوده است. لیبی و نیجریه به ترتیب 178 و 174 هزار بشکه به تولید روزانه خود افزوده‌اند. این دو کشور سال‌ها است درگیر  هستند و کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند، از این رو تا رسیدن به سطوح قبلی تولید از کاهش تولید معاف شده‌اند. از این رو در حالی که دیگر اعضای اوپک در سطح بالایی به توافق پایبند بوده و تولیدات خود را از ابتدای سال جاری کاهش داده‌اند، لیبی و نیجریه به تولید نفت خود افزوده‌اند.ظرفیت رشد تولید این دو کشور در مجموع نزدیک به 2/ 1 میلیون بشکه یعنی مقداری است که اوپک برای کاهش آن تعهد داده است.از طرفی رشد تولید این دو کشور در ماه گذشته که افت قیمت نفت را به همراه داشت، موجب شد برخی اعضای اوپک اعلام کنند که لیبی و نیجریه نیز باید مشمول توافق شوند و بدون این دو کشور توافق اوپک به سرانجام نخواهد رسید. هرچند این پیشنهاد‌ها با اظهارات محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک فعلا مسکوت مانده است اما رشد تولید لیبی و نیجریه انگیزه دیگر کشورها برای پایبندی به توافق را کاهش می‌دهد. علاوه بر لیبی و نیجریه، عراق نیز رشد قابل توجهی در تولیدات ماه مه خود لحاظ کرده است. این کشور تولیدات خود را 5/ 44 هزار بشکه در روز افزوده و به 424/ 4 میلیون بشکه در روز رسانده است. این موضوع نشان از کاهش مجدد پایبندی عراق به توافق دارد. این در حالی است که تولید نفت امارات حدود 18 هزار بشکه و تولید نفت آنگولا بیش از 54 هزار بشکه کاهش یافته است. به غیر از کشورهای یادشدجنگ‌ داخلیه، تولید نفت دیگر اعضا تغییر چندان محسوسی نداشته است. تولید نفت کشورمان در ماه مه 4500 بشکه افزایش یافته و به 795/ 3 هزار بشکه در روز رسیده است. آمار نشان می‌دهد، تولید نفت اوپک بدون لیبی و نیجریه بالغ بر 729/ 29 میلیون بشکه در روز بوده که به معنای پایبندی صد درصدی اوپک به توافق است.

بازار به تعادل می‌رسد

اما اوپک در بخش دیگری از گزارش خود بار دیگر به کاهش مازاد عرضه تحت تاثیر توافق کاهش تولید تاکید کرده است. بر اساس این گزارش، موجودی انبارهای نفتی تحت تاثیر کاهش عرضه نفت به دنبال توافق و همچنین رشد فصلی تقاضا برای نفت در نیمه دوم سال جاری روبه کاهش خواهد گذاشت. در این گزارش، سطح موجودی انبارهای نفتی کشورهای OECD در پایان ماه مه 251 میلیون‌بشکه بیشتر از متوسط 5 ساله خود اعلام شد در حالی که این رقم در پایان سال 2016 حدود 339 میلیون بشکه در روز برآورد شده بود.قیمت نفت از ابتدای سال جاری نزدیک به 14 درصد افت قیمتی را تجربه کرده، چراکه امید اولیه برای تاثیر توافق اوپک بر موجودی انبارهای نفتی به مرور از بین رفت و در حال حاضر این تفکر بر بازار نفت حاکم است که تمدید توافق برای کاهش موجودی انبارهای نفتی و متعادل کردن بازار کافی نیست. اوپک در این گزارش همچنین برآورد خود از میزان تولید برخی کشورهای خارج از این سازمان چون روسیه، قزاقستان و سودان را که با اوپک برای کاهش تولید هم‌پیمان شده‌اند، کاهش داد. اوپک برآورد خود از تولید نفت روسیه در نیمه دوم سال جاری را 200 هزار بشکه در روز (دو‌سوم میزانی که روسیه در توافق متعهد به کاهش تولید شد) کاهش داده است. در این گزارش در مجموع پیش‌بینی تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک 200 هزار بشکه کاهش یافته و از 950 هزار بشکه در روز به 840 هزار بشکه رسیده است. اوپک همچنین رشد تقاضا برای نفت در سال جاری را 100 هزار بشکه افزایش داده است.

تلاش «واقعی» عربستان برای تعادل بازار

هرچند آمار روز گذشته اوپک شوکی منفی به بازار جهانی نفت وارد کرد، اما اتفاقی که روز دوشنبه از سوی عربستان سعودی رقم خورد، تا حدودی خوش‌بینی را به بازار نفت بازگرداند. روز دوشنبه منابع آگاه در حالی از کاهش صادرات حدودا 7 میلیون بشکه‌ای عربستان سعودی به برخی مشتریان آسیایی در ماه جولای خبر دادند که این نخستین بار از زمان توافق کاهش تولید خواهد بود که بزرگ‌ترین‌ صادرکننده نفت جهان، عرضه نفت به برخی مشتریان آسیایی را کاهش می‌دهد. به گفته منابع آگاه به رویترز، عربستان در ماه آینده میلادی صادرات نفت خام به آمریکا را نیز تا 35 درصد کاهش خواهد داد. عامل عربی روز دوشنبه، شروع مثبتی را برای بازار نفت رقم زد و این در حالی بود که شک و تردیدها نسبت به اجرای قطعی توافق تمدید کاهش تولید، طی سه هفته گذشته تبدیل به اهرم فشاری برای بازار نفت شده بود. به این ترتیب اقدام اخیر عربستان سعودی که به گفته مقامات سعودی «کاهش واقعی صادرات به میزان 300 هزار بشکه‌ای در روز به بازار آسیا در ماه جولای است» اثر خود را هرچند به شکلی کوتاه‌مدت بر معاملات بازار گذاشت.

تلاش نفت برای بازگشت به کانال 50‌دلاری

بازار نفت که پس از اعلام توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای تمدید کاهش تولید تا ماه مارس 2018 وارد فاز نزولی شده بود، این روزها به واسطه دو عامل در حال تلاش برای فاصله گرفتن از کف قیمت است. یک عامل، کاهش واقعی صادرات نفت خام عربستان است و دیگری امیدواری صندوق‌های پوشش ریسک تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا به بهبود قمیت‌ها. کارشناسان در این زمینه عقیده دارند «نفت هنوز در حال تلاش برای بازگشت به جای اول است.» به این ترتیب این انتظار وجود دارد که روند کاهش صادرات نفت خام عربستان سعودی حتی فراتر از تابستان (که به علت شدت گرفتن گرما در این منطقه به شکل طبیعی تقاضای داخلی را برای نفت افزایش داده و از سهم صادرات می‌کاهد) ادامه داشته باشد تا به این ترتیب کاهش عرضه به بازار اثرگذاری بیشتری داشته باشد. اما افزایش تولید ماهانه اوپک روز گذشته در حالی بازار نفت را غافلگیر کرد که نگاهی به عملکرد اوپک نشان می‌دهد روند صادرات این سازمان از ابتدای ژانویه سال جاری کاهشی بوده است هرچند در این میان تهدید اعضایی مانند لیبی و نیجریه که از طرح کاهش تولید معاف بوده‌اند، مانند ماه گذشته اثری جدی بر سطح تولیدات اوپک به جا نگذاشته بود. به گزارش رویترز، داده‌های تجاری نشان می‌دهد اوپک در طول 6 ماه پایانی سال 2016 به‌طور میانگین حدود 26 میلیون بشکه نفت خام در روز به مشتری‌های خود تحویل داده است. این رقم در نیمه نخست سال جاری میلادی به متوسط 3/ 25 میلیون بشکه در روز رسیده است. با این حال باید دید با تلاش عربستان سعودی برای کاهش صادرات، روند کاهش سطح ذخایر نفت خام تجاری آمریکا، میزان پایبندی اوپک به کاهش تولید و امیدواری شرکت‌های نفت شیل در آمریکا برای رشد قیمت و پوشش ریسک حول و حوش محدوده 50 دلار، در نهایت چه سرنوشتی را برای بازار نفت رقم خواهد زد؟