تغییر رویکرد مقامات عربستانی نسبت به ایران/ آیا می توان روی مواضع اخیر «بن سلمان» حساب باز کرد؟
محمد بن سلمان در گفتگو با شبکه العربیه، گفت «عربستان خواهان برقراری روابط دوستانه با ایران است»؛ گفته هایی که حالا به یکی از مهم‌ترین موضوعات در رسانه‌های خاورمیانه تبدیل شده است؛ دلایل این تغییر رویکرد چیست؟ آیا نفس این تغییر ضامن تحول در روابط ایران و عربستان است؟
«بازتاب»؛ آرش صفار– انتشار مصاحبه محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که در آن از تمایل عربستان برای داشتن روابط مثبت با ایران صحبت کرده است، به یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد توجه رسانه‌های منطقه تبدیل شده است.
این مصاحبه که در پی سفر فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان به قطر، در پی سفر محمد جواد ظریف به این کشور منتشر شد، می‌تواند نشان‌دهنده قرار داشتن دو کشور در مسیری مثبت محسوب شود.
چند سال پیش، ولیعهد سعودی از «کشاندن» جنگ به داخل ایران گفته و تمام پیشنهادات ایران برای گفتگو را بی‌پاسخ گذاشته بود. در این شرایط پرسش این است که چه چیزی منجر به تغییر موضع و لحن محمد بن سلمان شده است؟
به باور تحلیل‌گران منطقه، دلایل این تغییر را می‌توان در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی جستجو کرد.
در بعد داخلی، تحول بنیادی اقتصادی-اجتماعی در عربستان و تحقق سند چشم‌انداز 2030 این کشور، مهم‌ترین هدف بن سلمان و حلقه اطرافیان او است. از سوی دیگر هزینه‌های سرسام‌آور جنگ یمن، کاهش قیمت نفت و بحران کرونا سبب شده است عربستان با کسری بودجه بی‌سابقه‌ای روبه‌رو باشد. در این شرایط موفقیت در مدیریت روابط ریاض-تهران، امکان تمرکز بر مدیریت مشکلات داخلی و پیشبرد چشم‌انداز 2030 را فراهم می‌کند.
در بعد منطقه‌ای، رویکرد تهاجمی بن سلمان، به نتایج مورد نظر عربستان منجر نشده است؛ این رویکرد با افزایش تنش‌های ریاض با تهران، آنکارا و دوحه، عملا به حذف عربستان از معادلات سوریه، درگیری در جنگ پرهزینه و بی‌نتیجه یمن و نزدیکی به اسرائیل از موضع ضعف انجامید.
رویه ای که به نظر می‌رسد حالا منجر به بازنگری در سیاست منطقه‌ای ریاض توسط محمد بن سلمان شده است.
در بعد بین‌المللی، فشارهای دولت بایدن بر ریاض برای پایان دادن به جنگ یمن و متوقف کردن بخشی از قرارداد نظامی کلان با عربستان، سبب نگرانی ولیعهد سعودی از افزایش اختلافات با واشنگتن شده است؛ با توجه به نوع روابط عربستان و ایالات‌متحده و اهمیت این روابط در جایگاه عربستان در منطقه این نگرانی‌ها پیشران مهمی برای تغییر رویکرد عربستان محسوب می‌شود.
مجموعه این موضوعات سبب تمایل عربستان به بازسازی روابط خود با ایران شده است؛ با این حال نباید از یاد برد که اساس رویکرد تهاجمی ریاض نسبت به تهران و همکاری گسترده با آمریکای ترامپ برای فشار بر ایران، ناشی از حس تهدید رهبران سعودی از جانب ایران و نگرانی آن‌ها از سیاست منطقه‌ای تهران بوده است.
این حس تهدید و نگرانی، همچنان پابرجا است و حتی با توجه به احتمال به نتیجه رسیدن مذاکرات وین، تشدید هم شده است؛ این امر موضوعی است که ایران در گفتگوهای خود با عربستان، باید به آن توجه داشته باشد. به بیان دیگر، تهران باید در نظر بگیرد که اگر تغییر رویکرد عربستان، منجر به کاهش حس تهدید این کشور از جانب ایران نشود، تحولی در روابط دو کشور متصور نیست.
