تعهداتی که ۱۳ سال است خاک می‌خورند!
براساس اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور، نزدیک به یک‌سوم از وظایف آن سازمان به معاونت «معرفی و آموزش» اختصاص یافته، معاونتی که ۱۳ سال پیش از چارت سازمان حذف شد و هنوز نهادی برای برعهده گرفتن وظایفش جایگزین نشده است!
به گزارش ایسنا، از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳ یعنی تا ۱۳ سال پیش یکی از چهار معاونت تحت اختیار سازمان، میراث فرهنگی، معاونت معرفی و آموزش با مدیریت سید احمد محیط طباطبایی، رئیس کنونی ایکوم ایران بود، تا این‌که در سال ۱۳۸۳ و با روی کار آمدن دولت جدید در آن زمان، معاونت معرفی و آموزش به معاونت « فرهنگ و ارتباطات» تغییر نام داد، اما این تغییر نام که قطعا با تغییر برخی وظایف نیز همراه بود، دوام چندانی نداشت و حدود سه سال بعد این معاونت نیز برای همیشه از چارت سازمان میراث فرهنگی حذف شد.
اما حالا حسن کریمیان، معاون پژوهشی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، درخواست فعال شدن دوباره‌ی این معاونت را مطرح می‌کند. درخواستی که فقط کریمیان بیان کننده آن نیست و در طول سال‌های گذشته نیز برخی مسئولان میراثی و حتی دوستداران میراث فرهنگی آن را مطرح کرده‌اند.
این استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران و معاون پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا بر لزوم بازگشت معاونت معرفی و آموزش به تشکیلات اداری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تاکید می‌کند.
او با اشاره به ماده سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، که براساس آن پژوهش، نظارت، حفظ و احیاء و معرفی از وظایف چهارگانه‌ی این سازمان عنوان شده می‌گوید: این وظایفِ محوری، معاونت‌های آن سازمان را در گذشته شکل می‌دادند و بر اساس آن «معاونت پژوهشی»، «معاونت حفظ و احیاء» و «معاونت معرفی و آموزش» ایجاد شدند.
وی با بیان این‌که در حذف و ادغام‌های بعدی، “پژوهشگاه میراث فرهنگی” جای معاونت پژوهشی را گرفت و «معاونت میراث فرهنگی» وظایف معاونت حفظ و احیای سابق را متقبل شد، ادامه می‌دهد: با این وجود در کمال تعجب در تشکیلات پس از ادغام این سازمان، یکی از کلیدی‌ترین معاونت‌های آن، یعنی “معاونت معرفی و آموزش” حذف شد.
معاون پژوهشی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، با اشاره به قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی که در آن معرفی اهمیت مواریث فرهنگی به عامه مردم یکی از کلیدی‌ترین وظایف آن سازمان به شمار می‌آید، ادامه می‌دهد: این وظیفه قویا به جلب حمایت همگانی در حفاظت از این مواریث فرهنگی می‌انجامد.
وی ادامه می‌دهد: در سایر بندهای ذیل ماده‌ی سه قانون اساسنامه آن سازمان نیز به صراحت، وظایفی مانند «معرفی و شناسایی ارزش‌های میراث فرهنگی در سطح ملی و بین المللی» و «تشویق مردم به مشارکت در فعالیت‌های مربوط به شناسایی، حفظ و احیاء میراث فرهنگی و نظارت بر آن» مورد توجه مرجع قانونگذاری قرار گرفته‌اند.
این مدرس دانشگاه تهران تاکید می‌کند: بدیهی است وظیفه «ایجاد و گسترش انجمن‌های میراث فرهنگی» همان طور که اقدامی موثر در افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به مواریث فرهنگی است، جلب مشارکت در حفاظت از مواریث فرهنگی را نیز به دنبال دارد.
کریمیان با بیان این‌که «تشویق مردم به مشارکت در فعالیت‌های مربوط به شناسایی، حفظ و احیاء میراث فرهنگی و نظارت بر آن» که در قانون اساسنامه سازمان آمده است نیز کاملا در تحقق اهداف آموزشی و افزایش آگاهی‌ها و مشارکت همگانی است، بیان می‌کند: از سوی دیگر در این قانون «برقراری ارتباطات و مبادلات علمی در سطح ملی و بین المللی و برگزاری کنگره‌ها و سمینارهای دوره‌ای» و «ارائه خدمات آموزشی» از دیگر وظایف شاخص آن سازمان دانسته شده است.
او با اشاره به این‌که در همه‌ی معاهدات بین‌المللی مربوط به حفاظت از مواریث فرهنگی، دولت‌های عضو متعهد شده‌اند تا “آموزش همگانی” را به عنوان راهکاری مناسب برای حفاظت آثار فرهنگی در دستور کار قرار دهند، می‌گوید: اهمیت آموزش‌های همگانی به حدی است که یکی از اهداف راهبردی سازمان علمی-فرهنگی ملل متحد، نیز افزایش آگاهی ملت‌ها نسبت به مواریث فرهنگی‌شان معین شده است.
وی ادامه می‌دهد: براساس قانون اساسنامه سازمان میراث کشور، نزدیک به یک سوم از وظایف آن سازمان به معرفی و آموزش اختصاص یافته است و بدین ترتیب، حذف معاونت معرفی و آموزش از تشکیلات آن سازمان اقدامی پرسش بر انگیز و بدون توجیه به نظر می‌رسد.
او در ادامه با تاکید بر این‌که در چنین شرایطی باید از مسئولان سازمان میراث فرهنگی کشور پرسید که با چه توجیهی معاونت معرفی و آموزش آن سازمان را حذف کرده‌اند؟ و دقیقا کدام واحد از آن سازمان این همه وظایف قانونی آن سازمان را اجرائی می‌کند؟ اظهار می‌کند: تردیدی نمی‌ماند که فقدان این معاونت در تشکیلات سازمان میراث فرهنگی یک خلاء جبران ناپذیر است و استمرار این وضع، در نهایت زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات در حفاظت از مواریث فرهنگی کشور می‌شود.
وی می‌گوید: بسیار روشن است که هر گونه کوتاهی در معرفی مواریث فرهنگی کشور و آموزش همگانی، محو تدریجی این اسنادِ بی‌بدیلِ هویت ملی را به دنبال دارد و کشور را از این نشانه‌های بی‌نظیر فرهنگی تهی می‌کند.
کریمیان با تاکید براین‌که احیاء معاونت آموزشی در سازمان میراث فرهنگی کشور اقدامی ضروری است، ادامه می‌دهد: این اقدام در اجرای قانون اساسنامه سازمان مذکور و به منظور افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به مواریث فرهنگی و نیز جلب مشارکت همگانی در حفاظت از این آثار و امری اجتناب ناپذیر است.
به گزارش ایسنا، اعتراض‌ها نسبت به حذف معاونت معرفی و آموزش فقط مربوط به این زمان و یک استاد دانشگاه نیست، بلکه محمد حسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در ۲۴ آذر ۹۵ «جای خالی معاونت معرفی در سازمان میراث فرهنگی» را یادآوری کرده بود.
او در آن زمان و در مراسم معرفی هفته ملی پژوهش و فناوری گفته بود: «حذف معاونت معرفی ، اشکالی جدی در ساختار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وجود آورده است، اگرچه پژوهشگاه میراث فرهنگی تلاش می‌کند تا با انتشارات خود در بخش پژوهشی تا حدودی این کاستی را جبران کند، اما این اقدامات کافی و جبران کننده نیست.»
معاونت پژوهشی و داستانی تکراری برای حذف دومین معاونت میراث فرهنگی
اما همه ماجرا به حذف معاونت معرفی و اموزش ختم نمی شود، در زمان حذف این معاونت از ساختار سازمان میراث فرهنگی، معاونت «پژوهشی» نیزبا این اتفاق روبه رو شد، معاونتی که از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۳، «جلیل گلشن» وظیفه آن را عهده‌دار بود، از ۸۳ به بعد به کلی حذف شد و هیچ‌گاه برای احیای دوباره آن تلاشی صورت نگرفت.
با این وجود و با توجه به درخواست‌هایی که گاهی اوقات از سوی کارشناسان میراث فرهنگی مطرح می‌شود، بعد از گذشت حدود ۱۳ سال اگر بار دیگر درخواست برای احیای این معاونت نیز مطرح شود، شاید قدری اقدامات و ارتباطات بهتری برای حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی انجام شود. درست مانند درخواستی که جبرئیل نوکنده، در زمان حضورش در پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس در پنجم اردیبهشت ۹۴ به ایسنا گفته بود؛ «میراث فرهنگی، مگر بر اساس اساسنامه‌اش وظیفه‌ی پژوهش ندارد؟ پژوهش‌های خرد و کلان استان‌ها را چه کسی نظارت می‌کند؟ آیا نباید بر اساس دستورالعمل‌های ملی و بین‌المللی حفاظت‌های میراث فرهنگی پژوهش محور باشد؟ »
او افزوده بود: «هرچند وظایف پژوهشی سازمان به پژوهشگاه واگذار شده، اما معتقدم پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز برای استان‌ها چاره‌اندیشی کند، یا شعبه‌ای از پژوهشگاه تحت عنوان پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری در استان‌ها راه‌اندازی شود. اکنون در استان‌ها پست معاون یا مسئول پژوهشی در تشکیلات اداری تعریف نشده و برخی از ادارات کل در احکام داخلی شورای پژوهشی دارند که دبیر شورای پژوهشی زیرنظر مدیر کل فعالیت می‌کند، اقدامی که فاقد اعتبارات پژوهشی برای فعالیت‌های پژوهشی هستند. »
به گزارش ایسنا، ۱۳ سال از حذف این دو معاونت در سازمان میراث فرهنگی گذشته است، اما همچنان وظایف این دو معاونت در پرتابل رسمی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ثبت است، بنابراین می‌توان این پرسش را مطرح کرد که؛ «وظایف این دو معاونت به عهده کدام بخش سازمانی گذاشته شده است؟»
در اساسنامه سازمان میراث فرهنگی وظایف چهار معاونت در پرتابل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شده است؛ که به اعتقاد کریمیان یک سوم آن وظایف متعلق به معاونت معرفی و آموزش است.
هر چند وظایف معاونت حفظ و احیا مشخص است و معمولا اجرائی می‌شوند اما وظایف دو معاونت دیگر مشخص نیست از چه طریق و چگونه در طول این ۱۳ سال اجرائی شده‌اند و قرار است در آینده نیز اجرائی شوند.
