ترکیب شورای نگهبان عوض می‌شود؟
با نزدیک تر شدن به موعد انتخابات مجلس و همزمان با پایان یافتن دوره حضور سه تن از حقوقدانان شورای نگهبان گمانه زنی ها و تحلیل ها درباره این نهاد نظارتی در کشور قوت گرفته و این نهاد سیاسی در کانون توجهات رسانه ای قرار دارد.
مطابق اصل نود و یکم قانون اساسی، شورای نگهبان 12 عضو دارد که از این تعداد 6 نفر فقیه توسط رهبر انقلاب انتخاب می شوند و 6 نفر حقوقدان با معرفی رئیس قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی و رای گیری بر اساس اکثریت نسبی برگزیده می شوند.
نزدیک به سه سال قبل یعنی در روز 23 تیرماه 1395 نمایندگان مجلس شورای اسلامی 3 عضو حقوقدان شورای نگهبان را از بین 5 نفر انتخاب کرده بودند که عباسعلی کدخدایی با 203 رای، محمدرضا علیزاده با 178 رای و سید فضل الله موسوی با 142 رای برگزیده شده بودند.
در حال حاضر نیز دوره نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی فر و محسن اسماعیلی سه حقوقدان شورای نگهبان به پایان رسیده و باید دید آیت الله رئیسی چه افرادی را به مجلس شورای اسلامی معرفی می کنند.
بر اساس ماده 6 آیین نامه داخلی شورای نگهبان برای جلوگیری از وقفه و سکون در کار شورا، دبیر شورا 40 روز قبل از پایان مدت عضویت اعضائی که عضویتشان در شرف انقضاء است طی نامه ای مراتب را در مورد فقهاء به مقام معظم رهبری و در مورد حقوقدانان به رئیس قوه قضائیه اعلام می نماید. طی روزهای آینده از اسامی افرادی که رئیس قوه قضائیه به عنوان نامزدهای حقوقدان شورای نگهبان معرفی کرده رونمایی خواهد شد و احتمالاً هفته آینده در صحن علنی مجلس برای آنها رای گیری انجام خواهد شد. مجلس شورای اسلامی تا 26 تیرماه فرصت دارد که سه حقوقدانان شورای نگهبان را انتخاب کند.
بر اساس قانون، رئیس قوه موظف است به تعداد بیش از افراد مورد نیاز برای حقوقدانان شورای نگهبان افرادی را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند و مجلس نیز مکلف است میان افراد معرفی شده رای‌گیری کرده و حقوقدانان شورای نگهبان را انتخاب کند. پیش از أخذ رأى براى انتخاب حقوقدانان شوراى نگهبان هر نامزد می تواند حداکثر ده دقیقه در جلسه علنى مجلس مشخصات، سوابق کاری، تحصیلات و برنامه هاى خود را به اطلاع نمایندگان برساند. سپس رای گیری در صحن علنی صورت می گیرد و افرادی که آرای بیشتری کسب کنند به عنوان حقوقدانان شورا معرفی می شوند.
شورای نگهبان و انتظارات جریان های سیاسی
هر چند این احتمال وجود دارد که با توجه به نداشتن منع قانونی برای معرفی دوباره حقوقدانان فعلی، رئیس قوه قضائیه اقدام به معرفی مجدد حقوق دانان فعلی به مجلس شورای اسلامی نماید اما پایان دوره ۳ تن از حقوق دانان فعلی شورای نگهبان حدس و گمان هایی را در فضای مجازی از سوی برخی کاربران برانگیخته است و برخی نیز حتی اقدام به معرفی و پیشنهاد افرادی به آیت الله رییسی کردند. هر چند یکی از این کاربران که از چهره های فرهنگی تقریبا شناخته شده است اندکی بعد اقدام به حذف توییت خود در این باره نمود.
در این میان برخی جریان های سیاسی دانشجویی نیز خواستار تاکید بر جوانگرایی در ترکیب شورای نگهبان شده اند. روز شنبه رسانه ها نامه ای منتسب به مجمع دانشجویان عدالتخواه دانشگاه تهران را خطاب به رئیسی نیز منتشر کردند که در این نامه دانشجویان خواستار معرفی افرادی «کاملا انقلابی»به عنوان حقوقدانان شورای نگهبان شده بودند.
با این حال انتظارات از شورای نگهبان محدود به جوان گرایی و انقلابی گری نمی شود و اصلاح طلبان نیز در ماه های اخیر غیر مستقیم توقعاتی را از شورای نگهبان مطرح کرده بودند. این انتظار اصلاح طلبان از شورای نگهبان در راستای راهبرد انتخاباتی اعلام شده از سوی برخی چهره های اصلاح طلب در هفته های اخیر است. بر اساس این راهبرد، اصلاح طلبان در این دوره سخن از مشارکت مشروط یا تحریم انتخابات می رانند. هر چند بر اساس اظهارات تازه دو تن از اصلاح طلبان یعنی بهزاد نبوی و محمد نعیمی پور تاکید اصلی اصلاح طلبان همچنان باید رقابت در چارچوب قانون موجود باشد و در صورت انصراف از شرکت در انتخابات نیز اولا این اقدام نیاز به اعلام و بیانیه ندارد و ثانیا باید از سوی افکار عمومی پذیرفته شده باشد.
جنانکه قابل پیش بینی بود این راهبرد اصلاح طلبانه با واکنش شورای نگهبان مواجه شد و عباسعلی کدخدایی در گفتگویی اعلام کرد: انتخابات همیشه مشروط است اما مشروط به رعایت قانون. شورای نگهبان هم در چارچوب قانون انتخابات را برگزار می‌کند. برای ما اهمیتی ندارد که افراد مخصوصا در جناح‌های سیاسی چه نظری و نکته‌ای داشته باشند.
به این ترتیب به نظر نمی رسد حتی با تغییر هر سه حقوقدان فعلی در شورای نگهبان در نحوه برخورد این نهاد نظارتی با جریانات سیاسی، خواه اصلاح طلب و مخالف نظارت استصوابی و خواه اصول گرای انقلابی تغییری صورت بگیرد و گمانه زنی هاو تلاش ها برای اثرگذاری بر شورای نگهبان در این زمینه چندان نتیجه ای در بر ندارد.
