مقامات ایرانی روز سه‌شنبه به خبرگزاری رویترز گفتند که با توجه اطمینان کم نسبت به پیشرفت امور و سوء‌ظن عمیق نسبت به اهداف آمریکا، جمهوری اسلامی  ایران با احتیاط به مذاکرات آتی با ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای‌اش نزدیک می‌شود.

ژست حسن نیت

این مذاکرات روز دوشنبه توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اعلام شد. او از زمان بازگشت وی به کاخ سفید در ماه ژانویه، بارها دشمن قدیمی واشنگتن، ایران را تهدید کرده که در صورت عدم موافقت با توافق، اقدام نظامی خواهد کرد.

ترامپ گفته که مذاکرات روز شنبه در عمان به شکل مستقیم خواهد بود، اما عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران روز سه‌شنبه با اشاره به آنچه فشار و تهدید آمریکا خواند، موضع تهران مبنی بر این‌که این مذاکرات باید غیرمستقیم باشد، را تکرار کرد.

 عراقچی گفت که این مذاکرات به رهبری وی و استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه و با میانجی‌گری بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان انجام خواهد شد.

منابع ایرانی و منطقه‌ای به رویترز گفته‌اند، تهران مایل است قبل از هر گونه گفت‌وگوی رو در رو بین مقامات ایرانی و آمریکایی، اقدامات مشخصی از سوی ایالات متحده ببیند. یک دیپلمات منطقه‌ای گفت: «ایرانی‌ها به ما گفتند که گفت‌وگوهای مستقیم امکان‌پذیر است، اما باید یک ژست حسن نیت وجود داشته باشد. برخی تحریم‌ها را لغو کنید یا مقداری پول را آزاد کنید».

 فرصتی برای تنش‌زدایی

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز سه‌شنبه گفت، روسیه از مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم ایران و آمریکا به عنوان فرصتی برای تنش‌زدایی حمایت می‌کند. او گفت کشورش مطلع شده که تماس‌های خاصی، مستقیم و غیرمستقیم، در عمان برنامه‌ریزی شده است. مجلس عوام روسیه نیز روز سه شنبه پیمان همکاری راهبردی ۲۰ ساله با ایران را تصویب کرد که نشانه‌ای از تعمیق روابط نظامی بین دو کشور است.

تلاش‌ها برای حل و فصل مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران بیش از ۲۰ سال است که بدون رسیدن به راهی قطعی ادامه داشته است. ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود در سال ۲۰۱۸، از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، موسوم به برجام، خارج شد و از آن زمان تاکنون مذاکرات در بن بست قرار دارد.

توافق جدید

با شعله‌ور شدن خاورمیانه از سال ۲۰۲۳ با جنگ در غزه و لبنان، حملات در یمن، تبادل آتش بین ایران و اسرائیل و تغییر رژیم در سوریه، هشدارهای ترامپ در مورد اقدام نظامی علیه تهران هم‌چنان سایه جنگ را بر سر منطقه نگه داشته است.

سه مقام ایرانی به رویترز گفته‌اند که هشدارهای ترامپ در تهران به عنوان راهی برای گرفتن امتیاز از  جمهوری اسلامی در مذاکرات در نظر گرفته می‌شود. آن‌ها گفتند که ایالات متحده می‌خواهد مسائل دیگری از جمله نفوذ ایران در خاورمیانه و برنامه موشک‌های بالستیک آن را که به گفته آ‌ن‌ها از روی میز خارج شده، مطرح کند.

یک مقام ارشد ایرانی گفت: «ترامپ خواهان یک توافق جدید است: به نفوذ منطقه‌ای ایران پایان دهد، برنامه هسته‌ای آن را برچیده و برنامه موشکی آن را متوقف کند. این‌ها برای تهران غیرقابل قبول است. برنامه هسته‌ای ما قابل برچیده شدن نیست».

 یک مقام دیگر گفت: «توانایی دفاعی ما غیرقابل مذاکره است. وقتی اسرائیل کلاهک هسته‌ای دارد، چگونه تهران می‌تواند خلع سلاح شود؟ اگر اسرائیل یا دیگران حمله کنند چه کسی از ما محافظت می‌کند؟»

اسرائیل که مدت‌ها ایران را بزرگ‌ترین تهدید منطقه‌ای خود می‌داند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور، روز دوشنبه هنگامی که رئیس‌جمهور آمریکا مذاکرات روز شنبه را اعلام کرد، همراه ترامپ بود. نتانیاهو که بارها از دولت‌های آمریکا خواسته تا از حملات علیه برنامه هسته‌ای ایران استفاده کنند، با اشاره به برچیدن کامل برنامه اتمی لیبی، گفت که راه‌حل دیپلماتیک خوب است اگر «به طور کامل» انجام شود.