تدبیر ایران برای پر کردن خلاء خروج آمریکا از برجام

آمریکا با خروج از برجام نشان داد که طرف قابل اعتمادی در مذاکرات نیست و همراه شدن دیگر کشورها با ایران در این زمینه به طور عملی پایان نظام تک قطبی به سردمداری آمریکا را به دنبال خواهد داشت.

«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در رایزنی و گفت وگو با مقامات کشورهای مختلف دنیا و دیپلماسی فعال، بدنبال بدست آوردن اجماع در تقابل با خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تهدیدهای «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا برای برقراری تحریم های جدید است.
وزیر امور خارجه ایران در این راستا پیشتر به چین، روسیه و بروکسل مقر اتحادیه اروپا و هند سفر کرد و راهکارها و سیاست های تهران برای مقابله با تحریم های جدید آمریکا را با مقام های این کشورها در میان گذاشت.
اگر چه آمریکا به دنبال همراه کردن دیگر کشورها با خود در کارزار ضد ایرانی است. اما نگاهی به مواضع و عملکرد دیگر کشورها نشان می دهد که کاخ سفید در رسیدن به اهداف شوم خود ناکام خواهد ماند و خروج از برجام پایانی بر یکه تازی ایالات متحده در جهان خواهد بود.
رسانه های عربی در روزهای گذشته اخبار و تحلیل هایی را در این ارتباط منتشر ساختند که این گزارش به آن ها می پردازد.

** تحرک ایران برای خنثی سازی آثار خروج آمریکا
روزنامه های «الاخبار» لبنان، «الحیات» چاپ لندن ، «الشرق الاوسط» عربستان و تارنماهای شبکه «المیادین» لبنان و شبکه خبری «اسپوتنیک» روسیه تحرک ایران برای خنثی سازی آثار ماجراجویی های آمریکا پس از خروج از برجام و همراهی کشورهای جهان با ایران در این زمینه را بررسی کردند.
به نوشته الاخبار، بار دیگر اروپا پایبندی خود را به توافق هسته ای اعلام کرد. وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا حمایت از شرکت های اروپایی را که با ایران در تعامل هستند، مورد تاکید قرار دادند.
در این میان، ایران هم تحرکاتی را به سوی بازارهای آسیایی آغاز کرده است. این تحرک از هند آغاز شد و با نشست سه جانبه ایران، روسیه و چین که قرار است در ماه آینده برگزار شود ، به اوج خود خواهد رسید.
روزنامه الاخبار نوشت: هنوز هم اخباری که از بروکسل به گوش می رسد و همه تحرک دیپلماسی در اروپا برای ایران نوید بخش است. با وجود عقب نشینی آمریکا از توافق هسته ای موضع کشورهای اروپایی در حمایت از این توافق ثابت است و همکاری تجاری این کشورها با ایران ادامه دارد و اقدامات بازدارنده ای در برابر تحریم های آمریکا صورت می گیرد.
اما از نظر ایران موضع کشورهای اروپایی به تنهایی کافی نیست. به طوری که دولت ایران برای سازگاری با اوضاعی که در نتیجه تحریم های آمریکا به وجود خواهد آمد راهبرد اقتصادی مشخصی را در پیش گرفته است.
از این رو، دولت روحانی گسترش روابط اقتصادی با کشورهای همسایه، بازارهای آسیایی و کشورهای شرقی به ویژه هند، چین و روسیه را دنبال می کند. این بازارها برای مرحله آینده ضروری است و با اجرایی سازی تحریم های ضد ایرانی، این کشور می تواند از این بازارها به عنوان جایگزینی به ویژه برای فروش نفت و گاز استفاده کند.
در ادامه آمده است: شاید تحرک ایران برای تقویت روابط اقتصادی با روسیه، چین و هند سبب تشویق اروپایی ها برای اتخاذ سیاست های قاطعانه در برابر تصمیم های آمریکا شود. زیرا مقام های اروپایی اخیرا نگرانی خود را برای از دست دادن بازارهای ایرانی بیان کرده اند.
همکاری ایران با کشورهای شرقی اهرم فشاری است که سبب می شود کشورهای اروپایی ضمانت هایی را برای حفظ دستاوردهای اقتصادی توافق هسته ای داده و از شرکت های اروپایی در تعامل با ایران حمایت کنند.
از سوی دیگر برپایه اظهارات «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین توجه ها به نشست سه جانبه روسای ایران، چین و روسیه که قرار است در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای برگزار شود ، دوخته شده است. اگرچه درباره دستور کار این نشست چیزی گفته نشده است اما موضوع توافق هسته ای و همکاری پس از عقب نشینی واشنگتن از این توافق به عنوان پرونده مهمی است که توسط پکن و مسکو به عنوان حامیان توافق هسته ای مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
افزون بر این، اهمیت همکاری ایران و چین در این مرحله مورد توجه قرار خواهد گرفت و ایران می تواند به جای سرمایه گذاری شرکت های اروپایی همکاری با شرکت های چینی را در این زمینه مورد توجه قرار دهد.
بر پایه اظهارات «جانگ هان هویی» معاون وزیر امور خارجه چین، چینی ها برای ادامه همکاری با ایران و جلوگیری از تعطیلی پروژه های مشترک بسیار تمایل دارند. مسکو نیز در مناسبت های مختلف تمایل برای همکاری تجاری و اقتصادی با ایران را مورد تاکید قرار داده و با امضای تفاهمنامه های همکاری در این زمینه به صورتی عملی این علاقه مندی خود را نشان داده است.
به نوشته روزنامه الحیات، وزیر امور خارجه کشورمان در دهلی نو از تمایل جامعه بین الملل برای حمایت از توافق هسته ای احساس خوشحالی کرد و «سوشما سواراج» وزیر امور خارجه هند پس از دیدار با او گفت دهلی نو تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران را به رسمیت نخواهد شناخت.
در این دیدار دو طرف تصمیم گرفتند در همه زمینه ها روابطی را برقرار کنند. سواراج گفت: هند همکاری اقتصادی با ایران را ادامه خواهد داد. و تاکید کرد سیاست خارجی دهلی نو زیر فشار کشورهای دیگر مشخص نخواهد شد.
به نوشته روزنامه الشرق الاوسط، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت: ایران و روسیه برای ادامه همکاری اقتصادی در همه زمینه ها تمایل دارند و ما از تحریم ها نمی ترسیم.
«ریچارد رابرتسون» تحلیل گر موسسه مالی اعتباری «رینیسانس کاپیتال» گفت روسیه خواستار فروش فولاد و زیرساخت های بخش نقل و انتقال و غیره به ایران است و هر قدر رقبای آمریکایی و اروپایی کمتر باشد این به سود روسیه است.
به نوشته تارنمای المیادین، ایران می تواند به جای تعامل بازرگانی با اروپا به بازارهای کشورهای شرقی مراجعه کند. بازارهای روسیه، چین، کشورهای آسیایی بر روی ایرانی ها باز است و حجم مبادلات تجاری میان این کشور با چین، ترکیه و روسیه در سال گذشته میلادی به بالاترین سطح رسیده است.
نقش روسیه و چین در این زمینه با اهمیت است. این کشورها به عنوان واسطه ای میان ایران و کشورهای اروپایی می توانند تحریم های آمریکا را خنثی سازند.
به نوشته تارنمای شبکه خبری اسپوتنیک، «فریدرک ویلیام انگدال» در گزارشی که در مرکز پژوهشی «کاتیخون» منتشر کرد نوشت: عقب نشینی یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای در افول نقش آمریکا در اقتصاد جهانی نقش بسزایی به دنبال خواهد داشت.
اقدام های تازه و روبه رشدی که بیشتر کشورها برای کنار گذاشتن دلار در معاملات خود به کار گرفته اند به تنهایی برای پایان دادن به نقش آمریکا کافی نیست. اما هر یک از اقدامات جنجال آفرین آمریکا دیگر کشورها را وادار می سازد تا به دنبال راه حلی باشند.
برپایه این گزارش، دولت ایران با جدیت برای کنار گذاشتن دلار از تعاملات مالی خود تلاش می کند. این در شرایطی که بسیاری از کشورها در تلاشند در معاملات خود از دلار چشم پوشی ، از ارزهای دیگر استفاده کرده و یا به معاملات پایاپای روی آورند. این اقدام سبب بحران مالی جدیدی در آمریکا خواهد شد.
دلار آمریکا به عنوان ارز جهانی در قدرت واشنگتن به ویژه قدرت نظامی آن نقش اصلی را دارد. در صورتی که در معاملات جهانی از دلار چشم پوشی شود این موضوع نقش پنتاگون را در جنگ افروزی تضعیف خواهد کرد.
در عین حال که با بیشتر شدن مخالفت ها با تحریم های وزارت خزانه داری آمریکا علیه چین، روسیه و ایران فرصت بیشتری برای اتحادیه اروپا فراهم می شود تا از دلار چشم پوشی کند. در نتیجه قدرت واشنگتن برای تاثیر گذاری بر دیگر کشورها کاسته خواهد شد.

** شاخصه های پایبندی کشورهای اروپایی
به نوشته روزنامه «القدس العربی» چاپ لندن عواملی وجود دارد که تردیدها را درباره قدرت اروپا برای ادامه توافق هسته ای تقویت می کند. اما عوامل دیگری وجود دارند که احتمال پایبندی اروپایی ها به توافق هسته ای و آزادی از اسارت آمریکا را بالا می دانند. این عوامل نشان می دهند که امکان نافرمانی کشورهای اروپایی در برابر تصمیم های آمریکا و رویارویی با رژیم تحریم های آمریکا برای شرکت های بین المللی سرمایه گذار در ایران وجود دارد.
به نوشته القدس العربی، عوامل بسیاری در این زمینه وجود دارد. نخست اینکه اروپایی ها از شیوه ننگ بار و بد رئیس جمهوری آمریکا در تصمیم گیری ها بدون مشورت کشورهای اروپایی به ستوه آمده اند. دوم اینکه در کشورهای اروپایی این احساس افزایش یافته است دیگر آمریکا فقط به فکر منافع ویژه خود است و منافع کشورهای اروپایی را در نظر نمی گیرد. این احساس به تازگی پس از تصمیم ترامپ برای تحمیل عوارض بر واردات آهن و آلومینیوم به آمریکا افزایش یافته است. همچنین تحریم های روسیه توسط آمریکا سبب شده است که منافع کشورهای اروپایی زیان بیند.
سوم اینکه بسیاری از کشورهای اروپایی به ویژه آلمان به این موضوع پی برده اند که دیگر سیاست های آمریکا متوازن نیست. این سیاست دچار هرج و مرج است ، معیارهای بین الملل را در نظر نمی گیرد و به توافق های بین المللی پایبند نیست. این سیاست افق و دورنمای روشنی ندارد و امنیت و ثبات بین المللی و منطقه را با خطر روبرو خواهد ساخت.این موضوعی است که «مرکل» صدر اعظم آلمان هم به آن اشاره کرده است. او گفت: روابط اروپا و آمریکا پس از تصمیم ترامپ علیه ایران با شکست روبرو شده است و خروج آمریکا از توافق هسته ای منطقه را با تنش های بیشتری روبرو خواهد کرد.
چهارم اینکه تحولات اقتصادی بین المللی موازنه قدرت اقتصادی را تغییر داده است و سبب انتقال گرانیگاه اقتصاد جهانی از غرب به شرق شده است. این در شرایطی است که برای کشورهای اروپایی فرصتی فراهم شده است تا از اسارت وابستگی به آمریکا در این زمینه رها شوند.
چین از نظر اقتصادی در حال رشد است و به مرکز صنایع جهان تبدیل شده است. روسیه هم نقش بین المللی خود را باز یافته و اقتصاد آن در حال رشد است و در رده 5 کشور اقتصادی برتر جهان قرار گرفته است. در ایران هم زمینه های بسیاری برای سرمایه گذاری وجود دارد. این کشور دارای ثروت های مهمی است. دیگر کشورهای عضو بریکس و سازمان همکاری شانگهای هم می توانند جایگزین آمریکا برای کشورهای اروپایی باشند و کشورهای اروپایی را به ماندن در توافق هسته ای و پایداری در برابر فشارها و تحریم های اقتصادی آمریکا تشویق کنند.
اگر اروپا در ادامه توافق هسته ای پافشاری کند و در اجرای این توافق ضمانت هایی را به ایران بدهد این موضوع قطعا تحول مهمی در روند روابط بین المللی می شود که انگیزه روسیه و چین را برای ایجاد گسست در ائتلاف میان اروپا و آمریکا فراهم می کند و به بازسازی نظام اقتصادی و جهانی بین المللی برپایه اصول جدید سرعت خواهد بخشید که به نظام اقتصادی و مالی که آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم بر آن نظارت دارد، پایان خواهد بخشید.