تحلیل سی ان ان از پیچیدگی روابط ایران و روسیه

«ایران مدت هاست که آمریکا را به متحدسازیِ منطقه خاورمیانه و تحریک آن علیه خود متهم می سازد و بر این باور است که آمریکایی ها اقدام به ایران هراسیِ گسترده ای در عرصه بین المللی می کنند. در این راستا از نگاه تهران، سفر اخیر پوتین به ایران در واقع ارسال سیگنالی قدرتمند به آمریکا بوده است. کشوری که(آمریکا) مایل است خود را به عنوان بازیگرِ غالب منطقه ای نشان دهد.»

بازتاب-“سی ان ان” در گزارشی، ضمن اشاره به سفر اخیر “ولادیمیر پوتین” رئیس جمهوری روسیه به ایران و ملاقات های وی با مقام های ارشد کشورمان، به طور خاص به این نکته اشاره کرده که این سفر حامل پیام های مختلفی در چهارچوب روابط دو جانبه تهران-مسکو و همچنین سطح کلانِ معادلات بین المللی است. با این حال، عملی شدنِ دستاوردهای این سفر می تواند حامل تبعات قابل توجهی به ویژه برای کشورهای غربی باشد.

سی ان ان در این رابطه می نویسد: «در جریان سفر اخیر رئیس جمهور روسیه به ایران، تصویری از دیدار پوتین با آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی منتشر شد که ایستاده بودند و با یکدیگر با صمیمیت سخن می‌گفتند. در این تصویر، رهبران دو کشور که منافع متقابل زیادی دارند و با تحریم های گسترده جهان غرب رو به رو هستند، عملا شراکتِ راهبردی عمیق میان دو کشورِ ایران و روسیه را به نمایش می گذارند.

ایران و روسیه در موضع گیری های جداگانه ای تاکید کرده اند که در شرایط فعلی که غرب سطح فشارهای خود علیه هر دو کشور را افزایش داده، نزدیک‌تر از هر زمان دیگری شده اند. با این حال، برخی ناظران می گویند که چهارچوب های ساختاریِ حاکم بر روابط ایران و روسیه ماهیتی به شدت پیچیده دارند.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به تازگی و در قالب نخستین سفر خود به محدوده ای خارج از مرهای سنتیِ اتحاد جماهیر شوری سابق در بحبوحه جنگ اوکراین، روز سه شنبه وارد تهران پایتخت ایران شد. جایی که وی با ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران و همچنین آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کرد. البته که بخشی از سفر پوتین به تهران به ملاقات سه جانبه میان رهبران ایران، روسیه و ترکیه اختصاص داشت.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از جمله رهبرانی است که تاکنون از پیوستن به کارزار تحریم های تحمیلی غرب به روسیه پس از آغاز جنگ اورکراین، خودداری کرده و کشورش سعی داشته تا در قالب معادله جنگ اوکراین، نقش میانجی گر را بازی کند.

با این حال، برخی تحلیلگران بر این باورند که در جریان سفر اخیر پوتین به تهران، دو طرف بیشتر بر زمینه های بالقوه توسعه همکاریها تاکید داشته اند.  البته که برخ تحلیلگران غربی تاکید کرده اند که روس ها در گذشته بیشتر در مورد ایران وعده داده اند و کمتر عمل کرده اند. با این حال، در شرایط کنونی، همکاری نکردنِ ایران و روسیه می تواند حامل هزینه های زیادی باشد و همین موضوع عملا تهران و مسکو را بیش از گذشته به یکدیگر نزدیک کرده است.

زمانِ سفر پوتین به تهران نیز در نوع خود از اهمیت زیادی برخوردار بود. پوتین در شرایطی به تهران سفر کرد که تنها چند روز قبل “جو بایدن” رئیس جمهور آمریکا وارد منطقه خاورمیانه شده بود و سعی داشت تا در زمینه‌های مرتبط با انرژی و تحت فشار قرار دادنِ بیش از پیش ایران (و البته در سطح کلان روسیه)، دستاوردهایی را کسب کند. دستورکاری که البته با موفقیت چندانی نیز رو به رو نبوده است.

ایران مدت هاست که آمریکا را به متحدسازی منطقه خاورمیانه و تحریک آن علیه خود متهم می سازد و بر این باور است که آمریکایی ها اقدام به ایران هراسیِ گسترده ای در عرصه بین المللی می کنند. از نگاه تهران، سفر اخیر پوتین به تهران در واقع ارسال سیگنالی قدرتمند به آمریکا بوده است. کشوری که مایل است خود را به عنوان بازیگر غالب منطقه ای نشان دهد.

روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین، هدف تحریم های گسترده اقتصادی کشورهای غربی قرارگرفت و عملا موقعیت مشابهی را با ایران پیدا کرد. در این چهارچوب، روسیه به نخستین کشور که هدفِ بیشترین تحریم های غرب قرار دارد تبدیل شد و در نقطه مقابل، ایران که پیش از جنگ اوکراین جایگاه اول را داشت، رتبه دوم را کسب کرد. در این راستا، روابط تهران-مسکو بیش از گذشته به یکدیگر نزدیک شده و شاهد بودیم که در جریان سفر اخیر پوتین به تهران و مخصوصا در نشست رهبران سه کشور ایران، ترکیه و روسیه در ایران نیز، ایران و روسیه همبستگی قابل توجهی را نسبت به یکدیگر نشان دادند.

پوتین در جریان ملاقات با ابراهیم رئیسی تاکید کرد که از حضور در ایران خشنود است و ایران و روسیه می توانند رکوردهای قابل توجهی را در بحث توسعه مناسبات تجاری و اقتصادیشان به ثبت برسانند. در این میان صحبت از سرمایه گذاری 40 میلیارد دلاری شرکت گازپروم در صنعت نفت و گاز ایران مطرح شده است. در این راستا، شرکت گازپروم اقدام به توسعه میدان های گازی ایران و ایجاد خط لوله های جدید جهت صادرات گاز ایران خواهد کرد.

البته که در این رابطه برخی ناظران و تحلیلگران نسبت به اجرایی شدنِ این تعهدات ابراز تردید می کنند. دلیل اصلی آن ها نیز این است که اگر روسیه بخواهد چنین کند، عملا خود را در معرض تحریم های گسترده ترِ غرب و به ویژه آمریکا قرار خواهد داد. باید توجه داشت که برخلاف روسیه، ایران تحت تحریم های ثانویه آمریکا قرار دارد. مساله ای که عملا هرگونه تچارت و ارتباط شرکت های خارجی با ایران را به امری پُرهزینه و البته توام با خسارت برای آن ها تبدیل می کند.

در این رابطه عده ای به قرارداد سال 2016 شرکت گازپروم با ایران اشاره می کنند که البته در زمان خود به جایی نرسید. در آن دوره، ایران هنوز تحت تحریم های ثانویه آمریکا قرار نداشت. در این میان برخی از جریان های سیاسی و رسانه ای غربی به طور خاص به مواضع روسیه در آنچه ایجاد مانع در روند گفتگوهای اتمی ایران و یا ایجاد شرایط سخت جهت فروش منابع انرژی ایران در بحبوحه تحریم های غرب علیه روسیه در پیِ جنگ اوکراین گفته می شود، اشاره می کنند.

با این حال، برخی دیگر از همین جریان ها نیز تاکید دارند که طرح اخبار اخیر مبنی بر اینکه ایران (با توان پهپادی خود) اقدام به صادرات پهپاد به روسیه و آموزش نیروهای روسی در این حوزه می کند، عملا حاکی از این است که تهران و مسکو در مسیر اوج گیری روابط دوجانبه قرار دارند(مساله ای که البته از سوی ایران رد شده است). در عین حال، تجربه غنی و گسترده ایران در دور زدن تحریم های غرب علیه این کشور نیز می تواند حاملِ درس‌های مهمی برای روسیه باشد و فرصت های اقتصادی آن را گسترش بخشد. با این همه همچنان باید تاکید کرد که روابط ایران و روسیه به مراتب از آن چیزی که در ظاهر به نظر می رسد، مرموز تر و پیچیده تر است.»