تجربه مصرف موادمخدر توسط بیش از 50 درصد فرزندان دارای والدین «معتاد»

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان معضل زیستی ـ روانی و مسئله اجتماعی، پدیده‌ای است که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر کیفیت زندگی فرد و خانواده او اثر می‌گذارد. حال تصور کنید والدین دچار سوءمصرف مواد مخدر باشند؛ این معضل مشکلات زیادی در روند کیفیت زندگی فرزندان آنها ایجاد می‌کند؛ این درحالیست که طبق نتایج به دست آمده، آسیب‌پذیری دختران از اعتیاد پدر یا مادر بسیار بیشتر از پسران است اما احتمال اعتیاد پسر به مواد مخدر چنانچه دارای والدین معتاد باشد بسیار بیشتر از فرزند دختر است.

گوهریسنا انزانی، متخصص روانشناس کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه اعتیاد پدیده‌ای است که توانایی جامعه را در سامان‌یابی و شکل‌گیری نظم موجود کاهش داده و عملکرد نرمال و به هنجار زندگی خانوادگی را به طور کامل مختل می‌کند، می‌گوید: خانواده‌های مبتلا به سو مصرف مواد، آشفتگی زیادی را تجربه می‌کنند، ارتباطات درون این خانواده‌ها در هم آمیخته و طلاق به وفور در آنها اتفاق می‌افتد. در این حالت ثبات خانواده دچار تزلزل شده و خانواده مختل و آشفته می‌شود. از طرفی دیگر پدران معتاد مشکلات روانی فراوانی برای مادر خانواده ایجاد می‌کنند و این عامل باعث افسردگی شدید در فرزندان این خانواده‌ها می‌شود. خشونت، آزار، بدرفتاری، غفلت از فرزندان و بدرفتاری‌ها بخش کوچکی از رفتارهای آسیب‌رسان والدین دارای اعتیاد است.

رئیس کلینیک تنفس دوباره با بیان اینکه در حال حاضر اعتیاد از اساسی‌ترین مسائل اجتماعی جامعه است، می‌گوید: اعتیاد به ویژه در والدین از عواملی است که موجب بروز آسیب‌های بسیاری می‌شود، اگرچه فرزندان دارای والدین معتاد حضور فیزیکی پدر و مادر خود را احساس می‌کنند اما والدین آنها نقش مخرب و آزاردهنده‌ای برای فرزندانشان دارند، با این وجود پژوهش‌های چشمگیری در مورد وضعیت فرزندان خانواده‌های دارای پدر یا مادر معتاد صورت نگرفته است.

تجربه مصرف مواد مخدر توسط بیش از نیمی از فرزندانی که با والدین معتاد زندگی می‌کنند

وی یکی از عوامل مهم اجتماعی در گرایش افراد به مواد مخدر را “نوع محیط خانوادگی” می‌داند و می‌افزاید: انسان‌ها در خانواده رشد و در سنین اولیه همه حرکات اطرافیان به خصوص پدر و مادر خود را تقلید می‌کنند چراکه رفتار خانواده در ضمیر ناخودآگاه آنها حک می‌شود. پژوهش‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که اعتیاد والدین منجر به کاهش سلامت روان و افزایش اختلالات روانی فرزندان آنهاست. بیش از نیمی از فرزندانی که با والدین معتاد زندگی می‌کنند، به نوعی مصرف مواد را در دوران نوجوانی و بزرگسالی تجربه می‌کنند این درحالی است که در حال حاضر کودکان خانواده‌های معتاد به دست فراموشی سپرده شده‌اند.

فرزندان از بودن در کنار والدین معتاد خجالت می‌کشند

به گفته انزانی خانواده‌هایی که در آن پدر یا مادر مبتلا به بیماری اعتیاد است، سطوح بالای استرس، دوستی‌های ناسالم، تعارض خانوادگی و خشونت را تجربه می‌کنند. همچنین کیفیت زندگی، مهارت‌های فرزندپروری و نقش حمایتی والدین به شدت کاهش پیدا کرده و فرزندان از بودن کنار والدین خود احساس خجالت و شرم می‌کنند. این والدین با اعتیاد خود به فرزندانشان یاد می‌دهند تا برای مقابله با استرس یا بحران از مواد مخدر استفاده کنند و مصرف مواد به عنوان روش مقابله ناسالم در این فرزندان رشد می‌کند.

این روانشناس در ادامه درباره شرایط زندگی و رشد فرزندان دارای والدین معتاد، خاطرنشان می‌کند: والدین مبتلا به اعتیاد عموماً خانواده‌هایی منزوی هستند، فضای خانه سرشار از نگرانی و اضطراب دائم برای فرزندان است. به عبارتی دیگر فرزندان از رفتارها و روابط والدین خود سر در گم‌اند، چراکه والدین هنگام مصرف مواد مخدر خوش‌خلق و نوازشگر و هنگام خماری بی‌قرار و لبریز از خشم هستند که این تعارض‌های رفتاری، مشکلات هیجانی، شناختی و اجتماعی زیادی برای فرزندان ایجاد می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: فرزندان این خانواده‌ها به کرات با این واژه مواجه‌اند که مصرف مواد مخدر از نظر والدین هیچ مشکلی ندارد و همین مسئله باعث می‌شود این فرزندان به نوعی به مواد مخدر دسترسی بیشتری داشته باشند و از سنین کودکی و نوجوانی با انواع مواد مخدر آشنا شوند. آنها سرشار از احساس تنهایی، طرد شدگی و دوست داشتنی نبودن هستند. دلبستگی ایمن در این فرزندان به شدت کاهش پیدا می‌کند. آنها نسبت به بقیه همسالان کم حرف‌تر بوده و تمایل شدیدی به انزوا گزینی دارند.

نگرانی فرزندان از آشکار شدن اعتیاد والدینشان

انزانی اختلالات خواب، رفتارهای ضد اجتماعی، دروغ‌گویی، افسردگی، ترس و تاییدجویی، سرخوردگی و بزهکاری را از دیگر رفتارهای بارز فرزندان خانواده‌های مبتلا به اعتیاد می‌داند و می‌افزاید: این کودکان مشکلات جدی در برقراری روابط صمیمانه با دیگران دارند و چراکه هر لحظه از این مسئله می‌هراسند که مبادا اعتیاد پدر یا مادرشان برای دیگران آشکار شود. به همین دلیل اعتماد به نفس در این فرزندان به شدت کاهش پیدا کرده و به سمت کمال‌گرایی گرایش پیدا می‌کنند.

این روانشناس با بیان اینکه اغلب این فرزندان در دوران بزرگسالی تمایل زیادی به مصرف انواع مواد مخدر دارند، می‌گوید: با توجه به اینکه پیشگیری مقدم بر درمان است باید رفتارهای مخرب را از طریق مداخله مناسب کاهش داد. آموزش، پرورش مهارت‌های زندگی مثل حل مسئله، افزایش اعتماد به نفس، یادگیری مدیریت زمان، رفتار جرأت‌مند، مدیریت استرس و خشم، مدیریت هدفمندی و برنامه‌ریزی از مهارت‌هایی است که فرزندان این خانواده‌ها به شدت به آن نیاز دارند. همچنین لازم است مادر خانواده به سرعت وارد حیطه حمایتی شده و با یادگیری مهارت‌های زندگی و فرزندپروری فرزندان خود را از شرایط ناایمن محافظت کند.

احتمال اعتیاد پسران دارای والدین معتاد بیشتر از دختران است

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود می‌گوید: آسیب‌پذیری دختران در اعتیاد پدر یا مادر بسیار بیشتر از پسران است، این در حالیست که احتمال اعتیاد پسر به مواد مخدر چنانچه دارای والدین معتاد باشد بسیار بیشتر از دختر است.