تبعات فساد اخلاقی در طبابت

سرپرست وزارت بهداشت، گفت: برای نهادینه سازی بحث اخلاق در پزشکی نباید به دنبال منابع و رفرنس های خارجی بود، کشور ما مدل ملی می طلبد.

سعید نمکی، در نشست شورای عالی اخلاق پزشکی، اظهار داشت: اخلاق در پزشکی، منفک از اخلاق در جامعه نیست، نمی توان گفت که جامعه پزشکی، گروهی عاری از مشکل و خطای اخلاقی است و سایر بخش های جامعه را درگیر اپیدمی فروپاشی اخلاق در نظر گرفت.

وی افزود: فروپاشی اخلاق در تمام کشور مشاهده می شود و بزرگ ترین و خورنده ترین موریانه چارچوب اخلاق، ریا، سالوس و دنیاطلبی است که متاسفانه در کشور به وفور دیده می شود. بنابراین، تا اخلاق پزشکی با اخلاق اجتماعی در نیامیزد، دچار بیراهه شده ایم، لذا نباید این تصور وجود داشته باشد که در میان یک اقیانوس آلوده، جزیره پاکیزه ای را درست کرده ایم.

نمکی تصریح کرد: چه اتفاقی افتاده که برخی طبیبان به بیماران به چشم کالا می نگرند. طبیبان ما در تشخیص بیماری ها مهارت دارند، اما بیماران را به عنوان درآمد در نظر می گیرند. چرا باید اینگونه باشد؟ شاید دلیل این امر، آن باشد که در کشور دچار فروپاشی کلان اخلاق شده ایم. اما چنانچه فساد اخلاقی در قشر طبیب و روحانی (که دو قشر مرجع جامعه هستند) بروز اجتماعی پیدا کرد، ممکلت دچار گرفتاری های بزرگ تری خواهد شد.

وی بیان کرد: چنانچه با تشکیل کمیته اخلاق نیز موفقیت هایی حاصل نشود، نباید نگران شد، چراکه مشکل از ساختار کمیته نیست، بلکه به این دلیل است که در یک مجموعه فروپاشیده اخلاقی زندگی می کنیم.

سرپرست وزارت بهداشت با بیان اینکه جامعه پزشکی نباید خود را به موج فروپاشیده اخلاق در کشور بسپارد، عنوان کرد: جامعه پزشکی باید بتواند، هر لکه آلوده ای را به سمت پاکی سوق دهد، به طوری که هر مطبی در شهر، فانوس هایی در شب های تاریک و ملجا انسان ها تلقی شود. جامعه پزشکی نباید به موج فروپاشی اخلاق تن داده و این مسیر را ادامه دهد، چراکه در این حرفه پاکیزگانی داریم که هنوز هم سنبل انسانیت، اخلاص و بزرگ منشی هستند و نباید این سنبل ها را فدای افرادی کنیم که می خواهند حرمت این حرف را درهم بشکنند.

نمکی، روپوش سپید پزشکی را به لباس احرام تشبیه کرد و گفت: هر پزشکی از ابتدا با پوشیدن این لباس، قصد طواف عشق به دور مردم و نیازمندان به امر درمان، را می کند، اما اینکه چگونه این امر کم رنگ شده، نیازمند تحلیل و واکاوی بزرگی است.

وی با بیان اینکه برای نهادینه سازی بحث اخلاق در پزشکی نباید به دنبال منابع خارجی بود، خاطرنشان کرد: با مسائل اخلاقی در سطح بین المللی آشنایی دارم، اما کشور ما مدل ملی می طلبد. این اقلیم، اقلیمی نیست که همانند کشورهایی که فرهنگ عظیم و دیرینه ایران را ندارند، یکسان پنداشته شود.

نمکی در تشریح واژه طبیب و حکیم در طب قدیم به اشعاری از حافظ اشاره کرد و گفت: به قول حافظ، “دردم نهفته به ز طبیبان مدعی، باشد که از خزانه غیبم دوا کنند”. یا “تنت به ناز طبیبان نیازمند مباد، وجود نازکت آزرده گزند مباد” و در شعر دیگری گفته، “مزاج دهر تبه شد در این بلا حافظ، کجاست فکر حکیمی و رای برهمنی”. پیداست که حافظ در این اشعار، زمانی که از طبیبان مایوس می شود، به سراغ حکیم رفته و از طبیبان گله می کند. در زمان حافظ نیز، بین طبیب و حکیم تفاوت وجود داشت. اطبای قدیم، تنها به مسائل درمانی واقف نبودند، بلکه این اطبا با مسائل دیگری همچون، حکمت، فلسفه، موسیقی، ادبیات و عرفان نیز آشنایی داشتند و عاری از دنیاطلبی بودند.

سرپرست وزارت بهداشت، تاکید کرد: در طراحی مدل ملی اخلاق پزشکی، باید به سراغ احیای شخصیت های برجسته تاریخ طب ممکلت برویم. بسیاری از دانشجویان پزشکی، این شخصیت های بزرگ را نمی شناسند، به همین دلیل است که دچار بی خویشتنی شده ایم. نمی توانیم دانشجوی فارغ التحصیل را وقتی آراسته به اصول اخلاقی نیست، با متدهای پلیسی و قضایی به راه بیاوریم. می شود از این روش ها کمک گرفت، اما اصلاح گر جامعه نیست، اخلاق با سرنگ به انسان ها تزریق نمی شود، اخلاق با شلاق تحمیل نمی شود، بلکه اخلاق جزو لاینفک وجود انسان ها است. اگر فردی با اصول اخلاقی وارد این حرفه شد، اخلاق مدار رفتار خواهد کرد و چنانچه فردی جدا از اصول اخلاقی باشد، با زندان و پلیس نیز نهادینه سازی نمی شود.

نمکی با بیان اینکه در مراکز تصمیم گیری تعارض منافع وجود دارد، تصریح کرد: “رطب خورده منع رطب کی کند؟” این ضرب المثل گویای آن است که چنانچه در مراکز تصمیم گیری اخلاق حرفه ای نهادینه نشود، نمی توان از جامعه این توقع را داشت. چگونه وقتی خودمان اخلاق را رعایت نمی کنیم، به بقیه تاکید کنیم. بنابراین تا تصمیم گیران اصلی نظام، درست رفتار نکنند، نمی توان از مردم توقع رعایت اصول اخلاقی را داشت.

سرپرست وزارت بهداشت با بیان اینکه در نهادینه سازی اصول اخلاق حرفه ای، تفکر جزیره ای، جواب نمی دهد، عنوان کرد: اصول اخلاقی باید در قالب یک مدل ملی و به صورت ادغام یافته طراحی و تدوین شده و در آن اصول اخلاق در حوزه آموزش، درمان، پژوهش و نظام پزشکی با نظم خاصی مطرح شوند.

نمکی با بیان اینکه باید فراتر از حرفه، در رابطه با اعتلای اخلاق در جامعه مطالبه گری کنیم، افزود: برای مثال، وقتی مجموعه درهم تنیده صنعت دارو را در اختیار چند نفر محدود است که حمایت می شوند، سخت است که به چند داروساز تازه کار که در تاسیس داروخانه ای مشارکت کرده، اخلاق مداری آموزش بدهید. اینها مسائل مغفول مانده ای است که همه ما را زیر آوار نابود خواهد کرد.

سرپرست وزارت بهداشت گفت: اسطوره های اخلاقی بزرگ در کشور در حال از بین رفتن هستند. دانشجویان و فارغ التحصیلان ما اسطوره های اخلاقی را گم کرده اند و آموزش اخلاق حرفه ای دچار تزلزل شده است. بنابراین یکی از گرفتاری های ما در این زمینه، این است که الگوها و اسطوره های اخلاق حرفه ای مان فروریخته اند.

نمکی بیان کرد: در آموزش های پزشکی، باید دانشجوی جامعه محور تربیت شود. این دانشجویان از جامعه بریده اند و از وضعیت مردم خبر ندارند. باید در آموزش ها، ساختار صحیح طراحی شود، باید در آموزش های طب به دانشجویان یاد بدهیم که مردم ذی قیمت تر از برخی منافع مادی آنها هستند. مولفه های اجتماعی موثر بر سلامت را در آموزش ها دخیل نمی کنیم، بنابراین دانشجو در آموزش های علوم پزشکی، فقط یاد می گیرد که بیماری چیست و درمان و داروهای آن چیست.

سرپرست وزارت بهداشت تاکید کرد: دانشجویان علوم پزشکی کشور تک بعدی تربیت می شوند، این دانشجویان دچار بی خویشتنی شده و به فرهنگ و اقلیم ایرانی وابستگی ندارند و به همین دلیل پا در رکاب هستند. دانشجویان ما با فرهنگ ایرانی پیوند نخورده اند و این موضوع نیز یکی از مشکلات بزرگ در آموزش پزشکی کشور تلقی می شود.

نمکی در پایان با بیان اینکه انسان بی خویشتن به هر سمتی گرایش پیدا خواهد کرد، ادامه داد: فارغ التحصیلان علوم پزشکی ما با فرهنگ غنی کشور و سعدی، حافظ، مولانا و فردوسی بیگانه هستند و می توان گفت، زمانی که انسان تعلق خاطر نکند، به سمت بی خویشتنی رفته و انسان بی خویشتن نیز به سمت دنیاطلبی خواهد رفت. باید در آموزش ها و روش های مدیریتی تجدید نظر شود. باید سعی کنیم، انسان های پاک دست تری را برای اداره امور مملکت برگزینیم تا فروپاشی اخلاق صورت نگیرد، در نهایت اینکه به یکدیگر کمک کنیم تا یک ساختار ادغام یافته در نظام پزشکی کشور برای توسعه اخلاق پزشکی برگزینیم. موضوع اخلاق فقط یک موضوع حرفه ای و صنفی نیست، بلکه یک موضوع ملی است و چنانچه در تمام ارکان کشور اخلاق نهادینه نشود، فروپاشی اخلاق با شدت بیشتری ادامه پیدا خواهد کرد. همچنین، در حرفه پزشکی باید به یکدیگر کمک کنیم که همکاران پزشک ما مورد هجمه های بیرون حرفه قرار نگیرند و چنانچه لکه ای از بی اخلاقی در این حرفه مشاهده شد نیز، باید پیشقدم شده و خودمان این لکه را از دامن پاک کنیم.