تاکتیک مقتدی صدر از هفتمین رفت و برگشت خود به عالم سیاست چیست؟
صدر تقریباً برای هفتمین بار بازنشستگی خود را از سیاست اعلام کرد. طبق معمول، او در مدت کوتاهی برمی‌گردد
بغداد روزهای ناآرامی را پشت سر می‌گذارد. پس از تحصن چند روزه معترضان در صحن پارلمان و در مقابل شورای عالی قضایی این کشور، تصاویر منتشر شده امروز حاکی از اشغال کاخ ریاست‌جمهوری به دست جمعیتی پر هیاهو بود. بن‌بست سیاسی این روزهای عراق منجر به طولانی‌ترین دوره بدون دولت در این کشور پس از حمله نظامی ایالات متحده در سال 2003 شده است.رسانه ها از صدای انفجار در منطقه سبز بغداد خبر می‌دهند گفته می شود در درگیری ها تا بامداد امروز 5 نفر کشته شده اند.
با این حال در پسِ همه این تحولات نام یک چهره بیش از همه تکرار می‌شود و سهم پررنگ‌تری را در این پدید آمدن این وضعیت بر دوش می‌کشد: روحانی پرنفوذ شیعه، سید مقتدی صدر؛ فرزند چهارم سیدمحمد صدر از مراجع تقلید شیعه فقید عراق و شناخته شده‌ترین بازمانده خاندان صدر.
نام سید مقتدی، کسی که در پی بیانیه آیت‌الله حائری، از مراجع تقلید کنونی عراق،ادعا کرد به طور «قطعی» از سیاست کناره گرفت، با سیاست این کشور در سال‌های پس از اشغال عجین شده و به نوعی جنجالی‌ترین چهره این کشور محسوب می‌شود.
به نوشته اکو ایران؛ سیدمقتدی که پس از ترور پدرش در سال ۱۹۹۸ بدست صدام، مخفی شد و به زندگی پنهانی و زیرزمینی روی آورد، با سقوط صدام در سال 2003، علی‌رغم آن‌که جوانی سی‌ساله بود، توانست قلب میلیون‌ها نفر از طبقات فرودست را –بالاخص ساکنین شهرک صدر در حومه بغداد- تسخیر کند و داعیه‌دار رهبری عراق شود. او در تابستان این سال با تاسیس گروه شبه‌نظامی «جیش‌المهدی»، که زمانی اعضای آن به شصت هزار نفر می‌رسیدند، در عراق پرآشوب و هرج‌ومرج زده وظیفه حراست از امنیت عمومی بیمارستان‌ها، مدارس، خیابان‌ها، منازل و اموال مردم را بر عهده گرفت.
شاید یکی از جنجالی‌ترین نقاط زندگی او به بهار سال 2003 باز می‌گردد. زمانی که سید عبدالمجید خویی، فرزند فقید آیت‌الله خویی، پس از سال‌ها زندگی در لندن، پس از بازگشت به کشور، در صحن حرم امیرالمونین در نجف اشرف به دست گروهی آشوب‌گر به قتل رسید. یک سال پس از این حادثه، شورایعالی قضایی وقت عراق حکم دستگیری سید مقتدی را به اتهام صدور حکم این قتل صادر کرد. او این اتهام را رد و توطئه‌ای کثیف توصیف کرد و این ماجرا بهانه‌ای برای حمله نظامیان آمریکایی‌ها برای سرکوب و کشتن مقتدی صدر در جنگ نجف ۲۰۰۴ محسوب شد.
صدر که در طول سال‌ها فعالیت سیاسی دچار نوسانات زیادی بوده، در سال‌های ابتدایی با نزدیک شدن به ایران برای چند مرتبه به تهران سفر کرد. با این حال با آغاز بهار عربی و حمایت جمهوری اسلامی از بشار اسد، فرایند فاصله گرفتن او از ایران سرعت گرفت.
صدر که در سال ۲۰۱۴، همانند اقدام اخیرش، با صدور بیانیه‌ای، از فعالیت‌های سیاسی کناره‌گیری کرده بود، انقلاب اصلاحات سیاسی 2016 عراق را رهبری کرد که در اعتراض به دولت نوری المالکی و تشکیل دولتی تکنوکرات شکل گرفته بود و هوادارن او به مانند حرکت اخیرشان وارد منطقه سبز بغداد شدند و صحن پارلمان را به اشغال خود درآوردند.
در نهایت، پس از گذشت چند سال نسبتا آرام، نمایندگان منسوب به جنبش صدر در انتخابات اکتبر گذشته، با کسب 74 کرسی پارلمان، توانستند بالاتر از بقیه فهرست‌های انتخاباتی قرار گیرند. با این حال، پس از ماه‌ها تلاش برای تشکیل دولت اکثریت (به عنوان بدعتی در برابر تشکیل دولت اجماعی متداول)، سیدمقتدی به نمایندگان وابسته به خود دستور کناره‌گیری از پارلمان را داد.
به رغم آن‌که تصور می‌شد با شرایط جدید، و ورود رقبای شیعی صدر به پارلمان به عنوان جایگزین نمایندگان مستعفی، ثبات حداقلی به عراق باز گردد، اما این تازه آغاز بحران بی‌سابقه‌ای در بغداد بود. در شرایطی که به نظر می‌رسید نمایندگان رقیب با توافق بر سر نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی به سوی تشکیل دولت جدید پس از شش ماه حرکت می‌کنند، هواداران صدر با عبور از حفاظ‌های بتنی منطقه سبز بغداد و اشغال پارلمان و محاصره شورای عالی قضایی، وضعیت خطرناک جدیدی را رقم زدند.
بیشتر بخوانید:
خروج از پارلمان، وزن‌کشی در خیابان؛ آیا انسداد سیاسی در عراق پایان می‌یابد؟
کناره‌گیری ناگهانی صدر از سیاست، در بحبوحه بحرانی خودساخته، اوضاع بغداد را متشنج کرده و ستاد عملیات مشترک عراق را واداشته تا با انتشار بیانیه ای رسمی از عصر امروز تردد هرگونه خودرو و عابر پیاده در سراسر بغداد را ممنوع اعلام کند. صدر اکنون بر انتخابات زودهنگام و انحلال پارلمان اصرار دارد و گفته هیچ سیاستمدار و گروهی که از زمان تهاجم ایالات متحده در سال 2003 در قدرت بوده، در آن انتخابات شرکت نکند.
بیانیه او این نگرانی را ایجاد کرده که حامیان صدر ممکن است تظاهرات خود را بدون کنترل نزدیک رهبرشان تشدید کنند، که می تواند عراق را بیشتر بی‌ثبات کند. حامیانی که عمدتا از گروه های کم درآمد عراق هستند و امیدوارند او با وعده افزایش خدمات عمومی و سرمایه گذاری وضع آنان را بهبود ببخشد.
به نظر می‌رسد او تلاش دارد با این حرکت رقبای خود را تحت فشار بیش تری برای گردن نهادن به خواسته های خود کند، و این در شرایطی است که او اعلام کرده قصدی برای حضور مجدد در سیاست ندارد. زیدون الکینانی، یکی از اعضای غیرمقیم مرکز عرب واشنگتن دی سی، در توییتی نوشت: «صدر تقریباً برای دهمین بار بازنشستگی خود را از سیاست اعلام کرد. طبق معمول، او در مدت کوتاهی برمی‌گردد». اما برخی می گویند این بار فرق می کند بیانیه او موجب افزایش خشونت ها شده است. این گروه اعتقاد دارد صدر رویای حکومت دارد.
به گزارش همشهری آنلاین؛ معاون پیشین عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه با اشاره به تحولات اخیر عراق و کناره‌گیری مقتدی صدر از صحنه سیاست این کشورگفت: کناره‌گیری از سیاست، نه یک تصمیم برای اجرا که یک روش و تاکتیک ویژه سیاسی، برای تمهید مقدماتِ افزون تر و ادامه سیاست ورزیِ قدرتمندانه تر بوده و در چارچوب تاکتیکِ «فشار از پایین و چانه زنی در بالا» هم قابل تفسیر است.
حسین جابری انصاری، دیپلمات و سخنگوی پیشین وزارت خارجه در رشته توییتی نوشت:
اعلام کناره گیری آقای سید مقتدی صدر از صحنه سیاست عراق که دیروز انجام و با فوریت به شورش و آشوب هواداران او منجر شد، هفتمین بار است که رخ می دهد. او پیشتر و از اوت ۲۰۱۳ تا دیروز، شش بار دیگر نیز اعلام کناره گیری کرده و هر بار، با فاصله کوتاهی، این اعلام خود را فراموش کرده و به صحنه بازگشته است. آن چنان که گویی، از اساس، چنین اتفاقی نیفتاده است. تنها از همین یک پیشینه، حداقل دو نکته برداشت می شود:
۱. ما شاهد نقش آفرینی و بازیگریِ یک شخصیت ویژه، از نمط شخصیت هایِ غیر روتینیِ جهان سیاست هستیم که کلیدواژه های خاص و روش های بازی خاص خود را دارند، و تحلیل بازی آنها با تعاریف عادی و مرسوم سیاسی، به اشتباه در حوزه شناختی، و در نتیجه، اشتباه در تعامل مناسب با شرایط منجر می شود.
۲. کناره‌گیری از سیاست، نه یک تصمیم برای اجرا که یک روش و تاکتیک ویژه سیاسی، برای تمهید مقدماتِ افزون تر، و ادامه سیاست ورزیِ قدرتمندانه تر بوده و در چارچوب تاکتیکِ «فشار از پایین و چانه زنی در بالا» هم قابل تفسیر است. فلیتأمل المتأملون.
