تاریخ درس سرنوشت سازی است و حجم و زمان کمی در مدرسه دارد

تاریخ درسی است که در مدارس جدی گرفته نمی شود حال آنکه به گفته بسیاری از متخصصان در روزگاری که بچه هایمان در معرض انواع اطلاعات و هجوم فرهنگ غربی هستند، فهم تاریخی می تواند کمک بسیاری بکند.

شاید خیلی ها این جمله را شنیده باشیم که خصوصا در دوره متوسطه دوم و در رشته های تجربی و ریاضی حتی زمان درس تاریخ نیز در برخی مدارس گاهی به زنگ دروس تخصصی این رشته ها اختصاص پیدا می کند. تاریخ درسی نیست که ضریبی در کنکور رشته های ریاضی و تجربی داشته باشد و دیر زمانی است که کنکور اهداف اهمیت درس های ما را مشخص می کند. حتی در رشته های علوم انسانی نیز تاریخ به همراه درس جغرافیا با هم یک درس با ضریب یک محسوب می شود که شاید برای همین حتی بچه های انسانی نیز این درس را خیلی هم جدی نمی گیرند. همین می شود که شمار زیادی از دانش آموزان که در مدرسه درس می خوانند، عملا تاریخی که برایشان تدارک دیده شده است، حاصلی ندارد جز حفظیاتی که آیا به ذهن بسپرند یا نه.

از سوی دیگر در دوره متوسطه اول نیز تاریخ چندان جدی گرفته نمی شود و در دوره ابتدایی همراه با درس مطالعات اجتماعی مفاهیمی از تاریخ به بچه ها آموخته می شود اما کیست که این را تایید نکند که بسیاری از ما هنگام فارغ التحصیلی از دبیرستان با کمترین دانش تاریخی که دانستنش در این روزگار یک مهارت محسوب می شود، فارغ التحصیل می شویم در حالیکه که شاید در کتاب های درسی سهم مطلوبی به این درس اختصاص داده شده باشد.

شاید شما هم دیده باشید، فیلمی که در فضای مجازی پخش شد و در آن افراد از مهمترین و شاید بدیهی ترین اطلاعات تاریخی کشورشان آگاهی نداشتند. حتی برخی نگران هستند که نوجوان و جوانان تاریخ صد سال اخیر کشورمان را نیز نمی توانند به خوبی بازگو کنند. همین امروز وارد مدارس شویم و درباره مدرسه تاریخی دارالفنون و امیرکبیر که نقش مهمی لااقل در امر تعلیم و تربیت در کشورمان داشت، یک پرس و جوی ساده کنیم، با چه نتیجه ای خارج خواهیم شد؟

عده ای می گویند کتاب های تاریخی درسی جذاب و کاربردی نوشته نشده است و عده ای فضای مجازی و جاذبه های آن را در نپرداختن دانش آموزان به دروسی مثل تاریخ و جغرافیا و… موثر می دانند و عده ای دیگر می گویند چگونه است ما درس تفکر داریم ولی در این درس به بچه ها یاد داده نمی شود که تاریخ نیز عرصه وسیعی برای تفکر است. عده ای دیگر معلمان تاریخ و نحوره تدریسشان را مقصر می دانند و در این میان آنچه مسلم است این است که هر کس دانسته ای از تاریخ کسب می کند، به احتمال زیاد آن را در دوران تحصیل در مدرسه کسب نمی کند.

محمدرضا روزبهانی عضو هیئت علمی واستادیار گروه تاریخ دانشگاه فرهنگیان که سابقه بیش از 20 سال معلمی را در کارنامه خود دارد، درباره وضعیت تدریس تاریخ در مدارس ما از دوران ابتدایی تا پایان متوسطه گفت: در مقطع متوسطه دوم، برای رشته علوم انسانی، جزو دروس مهم است و هر سال یک کتاب تاریخ دارد اما برای شاخه های دیگر در کل سه سال فقط یک کتاب تاریخ تدریس می شود که روی هم دو واحد است و تاریخ معاصر را می خوانند.

وی ادامه داد: در مقطع متوسطه اول و ابتدایی، تاریخ بخشی از کتاب مطالعات اجتماعی بچه ها است. شخصاً معتقدم برای متوسطه دوم و بچه های غیر از شاخه انسانی، دو واحد تاریخ بسیار کم است. با توجه به وضعیت فعلی کشور و مسائلی که از گوشه و کنار به سمت جوانان ما هجوم می آورد، این کافی نیست که به خواندن تاریخ معاصر بسنده شود و باید بچه ها تاریخ ایران و جهان را به شکل مکفی بخوانند اما در مقطع متوسطه اول و ابتدایی شاید همین میزان کفایت کند.

روزبهانی بیان کرد: اگر بخواهم از زاویه دید نیاز جامعه به سوال شما نگاه کنم باید بگویم به طور کلی درس تاریخ در مدرسه، حجم و فضای کمی دارد در حالیکه تاریخ درس سرنوشت سازی است و قدرت تحلیل را در دانش آموزان بالا می برد، البته اگر ما هم رویدادها را به خوبی برای آنها تشریح کنیم و هم تاریخ تحلیلی ارائه دهیم یعنی به سمت فضایی برویم که تاریخ اقتصادی، اجتماعی و… هر روزگار را نیز به درستی برای بچه ها تبیین کنیم و از آن مهمتر بتوانیم به بچه ها این فهم را بدهیم که هر آنچه در زندگی با آن برخورد می کنند، یک گذشته ای دارد و آن گذشته یعنی تاریخ. هر چند در بسیاری از دروس مانند ادبیات، جغرافیا، زبان انگلیسی نقبی به تاریخ زده می شود. اما باز یکی از مشکلات ما این است که در رشته علوم انسانی، عموماً ضعیف ترین دانش آموزان جذب می شوند و این یک ایراد اساسی است. چرا که این رشته باید آنقدر جذابیت داشته باشد که تاپ ترین بچه ها به سمت آن بروند. نکته دیگر این است که دروس مختلف به لحاظ ارتباط و به شکل عرضی خوب کنار هم قرار گرفته اند و ما مشکلمان بیش از آن که کتاب های درسی باشد، معلمان هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اضافه کرد: دبیران به صورت جزیره ای عمل می کنند و ارتباط طولی و عرضی در مقاطع مختلف و سالهای مختلف تحصیلی در کنار هم ندارند. اگر دبیران پیوندشان را با هم بیشتر کنند، تعمیق مطالب بیشتر می شود. اگر معلمی بتواند همین مفاهیم فعلی کتابهای تاریخ را خوب درس بدهد، خروجی مطلوبی به دست می آید اما در واقعیت ما شاهد این هستیم که هر معلمی که ساعت تدریس کم دارد، درس تاریخ می دهد. در مدارس تیزهوشان ساعت درس تاریخ را به ریاضی می دهند. تاریخ درس مظلومی در مدارس ماست. بخشی از این مسئله مقصرش متولیان هستند و بخشی هم معلمانی که تلاشی نمی کنند.

به گزارش مهر، وی در پاسخ به این پرسش که آیا شما در زمانی که معلم بودید، دانش آموزانی را داشتید که خیلی به تاریخ علاقه مند باشند و اساساً برای علاقه مند کردن آنها به تاریخ چه می کردید؟، گفت: بله من دانش آموزانی داشتم که بعدها فهمیدم تا مقطع دکترا درس تاریخ خوانده اند. من سعی می کردم با ابزاری مثل فیلم یا نمایشنامه بچه ها را به تاریخ علاقه مند کنم. یا بچه ها را برای دیدن آثار تاریخی شهر می بردم. موزه گردی موضوعی است که این روزها فراموش شده است. در حالی که دانش آموز اگر در فضای تاریخی قرار نگیرد، خیلی چیزها را متوجه نمی شود. من بارها پیش آمده بود که سر کلاس از بچه ها می خواستم هر اثر تاریخی که در منزل دارند، مثل صورت جهاز، سکه قدیمی، عقدنامه و … سر کلاس بیاورند و گاهی کلاسمان شبیه موزه می شد. خیلی مواقع بچه ها را وادار می کردم کنفرانس بدهند یا مقاله بنویسند. اینها به خلاقیت معلم بستگی دارد. آن روزها من متخصص تاریخ بودم اما متخصص آموزش تاریخ نبودم. حال که در دانشگاه فرهنگیان این تخصص را یاد گرفتم، حسرت می خورم که کاش اطلاعات امروز را آن روز ها داشتم و به دانشجو معلمان نیز خاطرات غلط و درست خود را می گویم و به آنها تأکید می کنم حال که شما آموزش تاریخ را فرا می گیرید، سر کلاس که رفتید از صفر شروع نکنید.