بنویسید سال‌تحصیلی بخوانید سال تعطیلی
یک روز تعطیلی برای بارش شدید برف، روزهای دیگر تعطیلی برای آلودگی هوا، روز دیگر تعطیلی برای تعمیرات مدرسه و روزهای دیگرش تعطیلی برای جلسه اولیا و مربیان، این‌ها داستان هر روزه مدرسه رفتن دانش‌آموزان است.
هر روز دانش‌آموزان برای دلیلی از رفتن به درس منع می‌شوند و از فضای آموزشی دور می‌افتند. حال آنکه بر طبق مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، در سال تحصیلی 97-96 دانش‌آموزان باید 185 روز به مدرسه بروند، تعداد روزهایی که البته با تعطیلات بی‌شمار، تعداد آن، به کمتر از این‌ها می‌رسد.
طبق مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در تیرماه امسال، از اول مهرماه امسال تا شهریورماه سال بعد (سال 1397)، یک سال تحصیلی محسوب می‌شود. طبق همین قانون دانش‌آموزان باید 37 هفته یعنی مدت 185 روز به مدرسه بروند. با نگاه به تقویم سالانه کشور، اما خلاف این مطلب را نشان می‌دهد؛ دوره زمانی تحصیل دانش‌آموزان معمولاً کمتر از این عدد است. آموزش رسمی برای دانش‌آموزان در سه ماهه تابستان و 13 روز نوروز، تعطیل است. دانش‌آموزان در سال تحصیلی 97- 96 و در بازه زمانی ابتدای مهرماه تا پایان خردادماه 72 پنجشنبه و جمعه پیش‌رو دارند، به اضافه این‌ها 12 تا 13 روز تعطیلی رسمی در سالنامه 97-96 کشور وجود دارد. این یعنی در مجموع دانش‌آموزان 173 تا 172 روز به مدرسه می‌روند. این‌ها البته همه به جز تعطیلات غیر پیش‌بینی شده است. در تاریخ سالانه آموزشی کشور، هفته‌ای حداقل یک روز به خاطر آلودگی هوا، یخبندان و برنامه‌های فوق‌برنامه مدارس، کلاس‌های درس تعطیل می‌شوند، با یک حساب سر انگشتی تعداد روزهایی که دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند، کمتر از حتی 172 روز خواهد بود. به اضافه همه تعطیلاتی که در تقویم به رنگ قرمز درآمده‌اند و تعطیل‌اند، دانش‌آموزان در اردیبهشت‌ماه و زمان شروع امتحانات آخر سال، زودتر از موعد تعطیل می‌شوند تا برای درس خواندن خود را آماده کنند. با همه این تعطیلی‌های رسمی کشور که در تقویم وجود دارند و خیلی‌ها از آنها با نظر مدیر مدارس تعیین می‌شوند، خردادماه و روزهای امتحان نیز جزو سالنامه آموزشی دانش‌آموزان است. در قانون نانوشته مدارس، بسیاری از دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تا قبل از روز 31 خردادماه امتحانات خود را تمام می‌کنند، بسیاری از آنها حتی کارنامه‌ها و نتایج آموزشی سالانه خود را هم دریافت کرده‌اند. همه این‌ها نقض مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش درباره ساعت آموزشی است.
مجلس مخالف است
آقای «مهدی نوید ادهم» دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش در تیرماه امسال، بعد از مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش و تعیین ساعات آموزشی کشور، در گفت‌وگو با ایسنا گفت: «ما برای حل این مشکل لایحه‌ای را در دولت تنظیم و به مجلس ارسال کردیم، از مجلس خواستیم تا محدودیت زمانی مربوط به آغاز و پایان سال تحصیلی که از سوی مجلس در سال 76 گذاشته شده و از اول مهرماه شروع می‌شود و تا پایان اردیبهشت‌ماه ادامه دارد را بردارد که مجلس با تغییر این قانون موافقت نکرد.» این‌ها البته تنها مصوبات و لوایحی نبودند که شورای عالی آموزش و پرورش تنظیم کرده است. تغییر تعطیلات مدارس، لایحه‌ای که از طرف شورای عالی آموزش و پرورش به مجلس تقدیم شد. اتفاقی که در نهایت در صحن علنی مجلس رد شد. شورا راهکارهای دیگری هم برای بهبود ساعات آموزشی دارند. تنظیم محتوای کتب درسی از کارهایی است که شورا به آن به شدت تاکید دارد. هر چند که کارشناسان آموزشی کشور تنها راه رفع مشکلات آموزشی کشور را عمل به سند تحول آموزشی کشور می‌دانند، در آموزش و پرورش، طرفداران سند 2030، هنوز بر آن تاکید دارند.
اولویت ما فرهنگ نیست
دکتر سعید تقی آبادی، کارشناس حوزه آموزش و پرورش و از مدیران پیشین آموزش و پرورش تهران است. او در گفت‌وگو با «صبح نو»، درباره کاهش زمانی آموزشی که در مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش وجود دارد، می‌گوید: «قاعده این است که اگر کلاسی تعطیل می‌شود، برای این که استاندارد رعایت شود، جبران آن ساعت توسط مدرسه انجام شود. این جبران البته، عملاً انجام نمی‌شود و متاسفانه در مسائل آموزشی و تربیتی تاثیر دارد. درواقع آموزش و پرورش است که قربانی می‌شود. اگر آلودگی هوا اتفاق می‌افتد، اگر سرما وجود دارد، ساده‌ترین راه در جامعه و امر آموزش انتخاب می‌شود و آن تعطیلی است.» تقی‌آبادی معتقد است که همه چیز به هم مرتبط است. او توضیح می‌دهد: «راه‌حل اصلی این است که حمل و نقل عمومی را تقویت کنیم و اگر پیش‌بینی می‌شود که آلودگی هوا داریم، همه با حمل و نقل عمومی تردد کنند. به نظر می‌رسد تا زمانی که زیرساخت‌ها را نتوانیم برای کلان شهرها آماده کنیم، باید شاهد نادیده گرفتن حقوق دانش‌آموزان باشیم. این شایسته نظام اسلامی نیست که ما از ساعات آموزش دانش‌آموزان کم بگذاریم و در عین حال آن را هم جبران نکنیم.» کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش البته دلیل نادیده گرفتن حقوق دانش‌آموزان را مساله مهمی از طرف دولتمردان می‌داند: «آموزش برای دولت‌ها به فراموشی سپرده شده است. برای دولت‌ها آموزش مهم نیست. بعد از انقلاب، بعد از گذشت چند دوره، امر فرهنگ و آموزش، جزو اولویت‌های دولت‌ها نبوده است.
در حال حاضر اقتصاد و سیاست اولویت است. در دولت قبلی عدالت اولویت بود. در دولت قبل، توسعه سیاسی، در دولت قبل سازندگی، جزو اولویت‌ها بوده‌اند. فرهنگ و آموزش اولویت اصلی جامعه ما نیست. طبیعی است که ما شاهد این موضوعات و مشکلات در امر آموزش باشیم.» او توضیح می‌دهد: «اگر قرار است که مشکلات جامعه حل شود، مشکلات آموزش‌وپرورش باید حل شوند. آموزش و پرورش درمانگاه اضلاع جامعه، اقتصاد و سیاست در آموزش و پرورش است. تا وقتی دولت‌ها اولویت اصلی‌شان فرهنگ و تعلیم و تربیت جامعه نباشد، همراه با این مشکلات، مواجه هستیم.»
به معلم‌ها بدهکارند
بعد از هر تعطیلی که دانش‌آموزان و مدیران مدارس حمل می‌کنند، بحث کلاس‌های جبرانی و ساعات اضافه برای کار در مدرسه مطرح می‌شود. رییس پیشین آموزش و پرورش منطقه هشت تهران، با اشاره به ساعات جبرانی مدارس توضیح می‌دهد: «چیزی به نام جبرانی در مدارس وجود ندارد. زمانی که یک روزی تعطیل شد، مدیری که باید جبرانی بگذارید، باید حق‌الزحمه معلمان را تامین کند. در حال حاضر بیش از 5 هزار میلیارد تومان با کسر بودجه مواجه است، مدیران نمی‌توانند هزینه دیگری را متحمل شوند. این هزینه‌ای است که دولت ایجاد می‌کند. زمانی که روزی تعطیل می‌شود، باید منابع مالی آن هم در نظر گرفته شود، باید پیش‌بینی مالی صورت بگیرد. باید این جبران شکل بگیرد. از 5 ماه پیش تاکنون که با شما صحبت می‌کنم، معلمان، حقوق حق‌التدریس خود را دریافت نکرده‌اند. آیا با این اوصاف می‌شود، مساله دیگری را درست کرد؟ اگر دولت پیشنهادی را می‌دهد، باید بودجه را هم تامین کند. اگر شورای عالی آموزش و پرورش جبرانی را در نظر گرفته است، حتماً منابع آن را در نظر گرفته‌اند. اگر هم مجلس تصمیم بر ساعت جبرانی گرفته است، منابع آن باید در نظر گرفته شود. چند سالی است که ما حتی حق تصحیح اوراق امتحانی را به معلمان واریز نکرده‌ایم. ما حقوق عادی معلمان را هم پرداخت نکرده‌ایم، حال انتظار داریم که حقوق جبرانی دانش‌آموزان را پرداخت کنیم.»
تقی آبادی معتقد است که تنها راه مهیا کردن زیرساخت‌هاست: «اگر سرمایی داریم، اگر آلودگی هوایی داریم اگر زلزله داریم، باید زیرساخت‌ها مهیا باشد. چرا ما برای یک برف، چند روز تهران دچار تلاطم شود، نه فقط در امر تعلیم و تربیت، بلکه در همه بخش‌ها. این نشان می‌دهد که ما آمادگی مقابله با بحران‌ها را نداریم. اگر این را درست کنیم، دیگر نیازی نیست که به این فکر کنیم که بودجه‌ای را مصوب کنیم برای جبران.»
باید تغییر کنیم
یکی از راهکارهای شورای عالی آموزش و پرورش درباره حل مشکلات ساعات آموزشی، تغییر ماهیت و محتوای کتب درسی در مقاطع مختلف است. تقی‌آبادی با اشاره به سند تحول آموزش و پرورش می‌گوید: «مطالبه مقام معظم رهبری، مطالبه به حقی از آموزش و پرورش است. بحث تحول بنیادین از گذشته به این شکل بوده است که دانش‌آموزان را به سمت فکر محوری ببریم. در حال حاضر، آموزش ما، بر مبنای حفظ محوری است. دانش‌آموز، انبار و صندوقچه اطلاعات شده است. این شکل آموزش دردی را از جامعه دوا نمی‌کند. ما اگر می‌خواهیم، یک دانش‌آموز کارآفرین داشته باشیم، اگر می‌خواهیم، یک شهروند، متناسب با حاکمیت دینی در عرصه‌های تربیتی و در طیبه اسلامی داشته باشیم، باید دانش‌آموزان را استدلالی تربیت کنیم. برای اینکه دانش‌آموز استدلالی تربیت شود، لازم نیست که این همه اطلاعات به ذهن او منتقل شود. ما باید محتوای تدریس را عوض کنیم، باید محتوا استدلالی شود. با این کار می‌توانیم حجم دروس را کم کنیم. حجم بالای دروس باعث شده است که دانش‌آموزان از این حجم اطلاعات فراری شوند.» کارشناس آموزش و پرورش معتقد است: «لازم است که بر روی محتوای درسی، بازبینی داشته باشیم. البته باید دقت داشته باشیم که این بازبینی بر روی موازین ارزشی و فرهنگی ایجاد نکند.» او مثال می‌زند: «به طور مثال در پایه دوم، مبانی ارزشی در رابطه شهادت را حذف کردیم. در پایه نهم، اتفاقی که در طبس افتاد و اقتدار نظام جمهوری اسلامی بود را حذف کردیم. اگر قرار است به بهانه تغییر محتوای درسی، عزت، اقتدار و داشته‌هایمان را حذف کنیم و در جهت انتظار غرب حرکت کنیم، آنچه که سند 2030، مدنظر داشت، این به نظرم به صلاح نیست. محتوای کتب درسی باید متناسب با فرهنگ، ملیت، سنت و دین تغییر کند. ما باید در محتوای کتب درسی دقت کنیم. این امر مهم بر عهده مرکز پژوهش کتب درسی آموزش و پرورش است که در هر صورت به حال خود رها شده است.»
باید پایلوت تهیه کنیم
یکی از پیشنهاداتی که درباره تعطیلات و سامان دادن به ساعات آموزشی در روزهای گذشته مطرح شده بود، تغییر ساعات آموزشی و تعطیلات زمستانه بود. اتفاقی که البته از طرف مجلس رد شد. کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به نظر مجلس توضیح می‌دهد: «تجربه شخصی من در این سال‌ها در این باره چیز دیگری می‌گوید. ما سه ماه تعطیلی و برای بعضی از مقاطع حتی چهار ماه تعطیلی داریم. دانش‌آموزان مدت زمان زیادی را از تحصیلی دور می‌مانند. برای تعطیلی مدارس در شهرهایی باید کار کارشناسانه انجام شود و به نکاتی درباره اقلیم آن منطقه به عنوان مثال باید توجه شود. باید توجه داشت که از این نگاه کارشناسانه چه نتیجه‌ای گرفته می‌شود. بد نیست که ما در زمستان یک تعطیلی دو هفته‌ای داشته باشیم. مدت تحصیل از زمستان تا خرداد یک مقداری طولانی است و مدت تعطیلی تابستانه هم طولانی است. اگر این توزیع شود، به نظرم نتیجه بهتر خواهد بود. نظر من مانند نمایندگان مجلس نیست. برای اینکه یک دفعه‌ای هم کاری نکنیم، بهتر است که یک پایلوت برای اقلیم‌های متفاوت در کشور در نظر گرفته شود تا بعد نتیجه را به صورت علمی بررسی کنیم و در انتها همه چیز را تغییر دهیم.»
به نظر می‌رسد دود تعطیلی‌های همیشگی مدارس و محروم کردن دانش‌آموزان از پشت نیمکت نشینی، تنها به چشم نظام آموزشی و تربیتی آینده‌سازان مملکت می‌رود. افت آموزشی و کاهش کیفیت یادگیری دانش‌آموزان تنها ثمره تعطیلی‌های بدون برنامه و زیر پا گذاشتن مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش است.
