بستنی با پایه خوکی؟! دروغ است
حرف و حدیث درباره ترکیبات استفاده شده در مواد غذایی همیشه وجود داشتهاست. هر روز در فضای مجازی اطلاعیه و خبر داغی منتشر می‌شود که تولیدات یک شرکت و کارخانه را زیر سؤال میبرد. به تازگی درباره ترکیبات به‌کاررفته در بستنیها و محصولات لبنی ادعاهای زیادی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی منتشر شدهاست. حرفهایی که اگر درست باشد، باید در یخچالهایمان را به‌روی هر بستنی و محصول دیگر لبنی ببندیم.
در تیتر یادداشتی که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، این جمله هشداردهنده به چشم می‌خورد: «محصولات خوکی در خوراکی و بستنی کودکان ماست» و سپس، انگشت اتهام به سمت مسوولان میرود: «حکومت اسلامی موظف است در بهداشت و سلامت مواد مصرفی مردم نیز نظارت دقیق داشته باشد و نسبت به حلال بودن خوراک مردم حساسیت نشان دهد.»
به‌خاطر بازاریابی
آقای «احسان آزاده» کارشناس مواد غذایی است. او حالا، در حال نگارش مقالهای با مضمون تصورات غلطی است که درباره مواد غذایی در فضای مجازی و در محافل علمی رواج دارند. او درباره E471 میگوید: «این ترکیبات، از چربی حیوانی است. غالب چربی موجود در این فرآورده غذایی، از چربیهای خوک تأمین می‌شود. در کشورهای اروپایی محصولاتی که با برچسب E471 تولید و به فروش میرسند، مشخصاً از ترکیبات چربی خوک استفاده می‌کنند.»
اما سؤال اینجاست که محصولات حاوی E471 که در ایران و کشورهای مسلمان به فروش میرسند هم حاوی چربی خوکاند؟ احسان آزاده، شبهه استفاده از این محصولات در ایران را رد میکند: «اما در ایران این اتفاق نمیافتد. در ایران همچین مسالهای نیست. محصولاتی که در ایران تولید میشوند، از چربی گاوی استفاده می‌کنند.»
کارشناس مواد غذایی دلیل تصور مردم به استفاده از چربی خوک در محصولاتی ترکیبات E471 دارند، میگوید: «E یک شاخصه اروپایی است و در آنجا از چربی خوک استفاده می‌شود. برای مردم هم جاافتاده است که تولیدکنندگان از چربی خوک استفاده می‌کنند؛ اما در حقیقت این‌طور نیست. مثل قضیه روغن پالم که دو نوع روغن پالم وجود دارد، یک روغن از هسته پالم و یک روغن از گوشت پالم است. کاربرد روغنی که از هسته پالم گرفته می‌شود، در لوازم آرایشی است. آن روغن سرطانزاست.
روغنی که در صنایع غذایی استفاده می‌شود و در بسیاری از محصولات هم کاربرد دارد، از گوشت آن است. درمورد ترکیبات E471 هم همین مساله وجود دارد.» آقای آزاده، دلیل وجود این تصورات را تنها در یک چیز میداند: «این مسائل پیش آمده به این دلیل است که درباره مواد غذایی و ترکیبات آن، حروف اختصار هر یک از محصولات غذایی و حتی استفادههای آن، درست اطلاع‌رسانی نمیشوند. اگر در ایران از چربی خوک برای محصولی استفاده شود، حتماً از تولید آن محصول جلوگیری می‌شود. قبل از ورود محصولی به بازار، محصولات غذایی بازرسی و ترکیبات آن بررسی می‌شود. این شایعات واقعیت ندارند. یک استاندارد وجود دارد که در صنعت غذایی ما استفاده می‌شود.»
همه شایعات دیگر
به جز حرف‌وحدیث‌هایی که درباره ترکیبات E471 این روزها پخش‌شده، در زمانهای مختلف درباره محصولات دیگری هم این حرفها وجود داشته است. پیش‌تر حرفهای زیادی درباره پاستیل و کاکائو وجود داشته است. حرفها و نظرات آنقدر محکم بودهاند که حتی باعث شده، طرفداران آنها را به شک بیندازد. اغلب محصولاتی که درباره آنها صحبت می‌شود، محصولاتی هستند که وارداتیاند و در ایران تولید نمیشوند و کارخانههای آنها اغلب، در خارج از مرزهای ایران قرار دارند؛ اما آیا واقعاً در ایران محصولی وارد می‌شود که برای تولید از ترکیبات ممنوعه استفاده کند؟
آزاده تعریف میکند: «درباره پاستیلها من هم شنیدهام که در پاستیلها ژلاتین خوک به‌کاررفته است یا شکر شکلاتها آن مثلاً از شراب تولید می‌شود. اینها در ایران وجود ندارد.» دلیل کارشناس مواد غذایی کاملاً مشخص است. او به قوانین صادرات اشاره میکند: «وقتی‌که در بسته‌بندی محصولی که صادرشده است، برچسب حلال می‌خورد، پس باید طبق همان موازین هم عمل کند. یک قانونی در اتحادیه اروپا وجود دارد که جزو قوانین آن است. اگر این قانون اجرا نشود، آن محصول از کارخانههای کشورهای عضو اتحادیه اروپا به کشورهای مسلمان صادر نمیشود.»
او قوانین وضع‌شده در اتحادیه اروپا را این‌طور توضیح میدهد: «طبق این قانون، حتماً باید استانداردهای کشورهای مسلمان در تولید، بسته‌بندی و ترکیبات محصول رعایت شود.» احسان آزاده درباره باورهایی که درباره واردات این محصولات بین مردم وجود دارد، میگوید: «در مورد ژلاتین پاستیلها، غالب تولید و مبدأ اولیه تولید آن ژلاتین خوک است. به خاطر همین قضیه، وقتی در مغازهها مردم پاستیل وارداتی میبینند، فکر می‌کنند که ژلاتین خوک دارد. در مورد همبرگر یا کالباس هم همین قضیه وجود دارد.
پایه آنها هم گوشت خوک بوده است. گوشت خوک را با مواد مخصوصی که به آنها زده میشد، در دمایی میگذاشتند که تبدیل به کالباس و سوسیس میشده است. اصلاً «هم» یعنی گوشت خوک، غالب تولیدات هم در خارج از ایران گوشت خوک است، برای آنها خوش‌طعم است. ولی وقتی‌که به ایران و کشورهای مسلمان صادر می‌شود، باید اول از همه یک برچسب حلال داشته باشد و دوم اینکه استانداردهای کشور ایران را داشته باشد.»
او درباره جایگزینهای محصولات وارداتی به ایران میگوید: «در ایران برای ژلاتینی که جهت تولید پاستیلها استفاده می‌شود از مغز گاو استفاده می‌کنند. برای همبرگر و سوسیس و کالباسها هم از جایگزین استفاده می‌شود، مثلاً از گوشت گاو یا گوشتهای دیگر استفاده می‌کنند.» کارشناس غذایی دلیل به‌وجود آمدن شایعات در صنعت غذایی کشور را عدم اطلاع‌رسانی میداند: «این مسائل به مردم گفته نمیشود؛ بنابراین اینها منبع استفاده بعضی از آدمها می‌شود.
همبرگر، پاستیل، کالباس و سوسیس، میشوند منبع استفاده افراد سودجو و آنها میگویند که این واردات را نخرید، چون پاستیل ژلاتین خوک دارد، حالا چی را بخرید، بیایید از شرکت ما خرید کنید و با شعار تولید ملی، محصولاتشان را به فروش میرسانند. کسی نمیگوید که تولید ملی نخرید، اتفاقاً بخرید، خیلی هم خوب است ولی یک استفاده ابزاری و تبلیغاتی از اخباری که به اطلاع مردم نرسیده است و از ناآگاهی مردم سوءاستفاده می‌کنند، نباید انجام شود. آنها از این شایعات استفاده می‌کنند.
برای مردم سند هم میآورند این سندها را هم از کشورهای اروپایی میآورند. ولی تا برند حلال درست و اصولی اجرا نشود، اتحادیه اروپا اجازهای برای صادرات نمیدهد.» آقای آزاده تعریف میکند: «در ایران شاید خیلیها بگویند که این قضیه انجام می‌شود، ما به چشم خودمان دیدهایم که فلان محصول مثلاً با گوشت خوک تولید می‌شود، بله شاید انجام شود. ما در ایران اقلیتهای مذهبی داریم. بعضی از محصولات در کارخانهها که البته تعداد و تولیداتشان هم خیلی کم است، اجازه دارند در حد خاصی، برای آن اقلیت محصولی را تولید کنند وگرنه بقیه محصولات دیگر، این اجازه را ندارند.»
مسوولان جوابگو نیستند
همه محصولات غذایی که به ویترین مغازهها پا میگذارند باید از زیر نگاه تیزبین بازرسان مواد غذایی بگذرند. سازمان غذا و دارو از سازمانهای مرتبط و زیر نظر وزارت کشور است. این سازمان متولی بررسی غذاهاست.
تدوین و ارائه سیاست‌ها، برنامه‌ها و خط‌مشی‌های دارویی، غذایی، آشامیدنی، آرایشی، بهداشتی، بیولوژیک، شیر خشک، تجهیزات، تعیین، تدوین و اعلام ضوابط، ویژگی‌ها و مقررات مربوط به واردات، صادرات، تهیه، تولید، انبارش، حمل‌ونقل، توزیع، عرضه و انهدام مواد، تعیین، تدوین و اعلام ضوابط و ویژگی‌های مربوط به ارزیابی و کنترل بر برنامه‌ها و خدمات واحدهای دارویی، غذایی، آشامیدنی، آرایشی، بهداشتی، صدور، تمدید و لغو موقت و دائم پروانه مؤسسات تولیدی، وارداتی، نگهداری، حمل‌ونقل، عرضه و توزیع دارویی، تولیدی مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی، بهداشتی، صدور پروانه‌ها و مجوزهای بهداشتی ساخت و ورود مواد، فراورده‌ها و اقلام یادشده، تعیین شرایط صدور، تمدید، لغو موقت و دائم مجوزها و پروانه‌های آزمایشگاه‌های کنترل غذا و دارو، همه از وظایف سازمان غذا و داروی کشور است.
برای بررسی صحت این شایعات به‌طور خاص، باید با یکی از مسوولان این سازمان صحبت میشد تا صحت‌وسقم این اتفاق بررسی شود. تلاشی که البته به‌جایی نرسید. نه روابط عمومی سازمان و نه هیچ یک از کارشناسان حاضر به پاسخگویی نبودند. حرف کارشناسان سازمان غذا و داروی کشور این است که درباره ترکیبات مواد غذایی باید مطالعه شود و به‌طور خاص درباره E471 باید تحقیق کنند. آنچه ریز وظایف سازمانی آمده، البته خلاف اینهاست. تعیین، تدوین، اعلام ضوابط و ویژگی‌های مربوط به ارزیابی و کنترل بر برنامه‌ها و خدمات واحدهای دارویی، غذایی و آشامیدنی به‌طور خاص جزء وظایف این سازمان ذکر شده است.
