برندگان نوبل شیمی ۲۰۲۱ اعلام شدند

جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۱ به دیوید مک میلان و بنجامین لیست به پاس تلاش‌هایشان برای توسعه ارگانوکاتالیز نامتقارن اهدا شد.

در ادامه به معرفی دو دانشمندی که امسال به طور مشترک موفق به دریافت این جایزه شده‌اند می‌پردازیم.

“بنجامین لیست” (Benjamin List)
متولد: سال ۱۹۶۸(۵۳ سال) در فرانفکورت آلمان و شاغل در موسسه تحقیقات ذغال سنگ ماکس پلانک آلمان.

“دیوید دابلیو سی مک میلان”(David W.C. MacMillan)
متولد: سال ۱۹۶۸( ۵۳ سال) در بلزهیل انگلستان و شاغل در دانشگاه پرینستون آمریکا

بنجامین لیست که هم اکنون در حال سپری کردن تعطیلات با خانواده خود است در پاسخ به این سوال که پس از شنیدن این خبر چه احساسی داشته گفت: هنگامی که من در حال غذا خوردن بودم این خبر را شنیدم و در ابتدا فکر کردم با من شوخی می‌کنند بسیار شوکه شدم و هیجان زده‌ام.

نکاتی درباره موضوع نوبل شیمی ۲۰۲۱
یک ابزار نوین برای ساختن مولکول‌ها

ساختن مولکول‌ها یک هنر دشوار است. بنجامین لیست و دیوید مک میلان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۱ را به دلیل توسعه یک ابزار دقیق جدید برای ساخت مولکول “ارگانوکاتالیز” (organocatalysis) دریافت کردند. این کار تاثیر زیادی در زمینه تحقیقات دارویی دارد.

محققان مدت‌ها معتقد بودند که فقط دو نوع کاتالیزور وجود دارد: فلزات و آنزیم‌ها. بنجامین لیست و دیوید مک میلان نوع سوم آن یعنی “ارگانوکاتالیز نامتقارن” (asymmetric organocatalysis) را که بر مبنای مولکول‌های آلی کوچک ایجاد شده، توسعه دادند.

دیوید مک میلان بر روی کاتالیزورهای فلزی که بر اثر رطوبت به راحتی از بین می‌رفتند تحقیق می‌کرد. او در این فکر بود که آیا می‌تواند نوع با دوام‌تری از کاتالیزور را با استفاده از مولکول‌های آلی ساده تولید کند؟

بنجامین لیست نیز در این فکر بود که آیا برای به دست آوردن یک کاتالیزور واقعا یک آنزیم کامل مورد نیاز است؟

او به همین دلیل چند آزمایش انجام داد تا دریابد که آیا اسید آمینه‌ای به نام “پرولین” می‌تواند یک واکنش شیمیایی را کاتالیز کند یا خیر.

محققان با انجام تحقیقات بسیار سر انجام موفق به طراحی ارگانوکاتالیز نامتقارن شدند.

این کشف دو دانشمند یعنی ارگانوکاتالیز نامتقارن فرایند ساخت مولکولی را به سطح کاملا جدیدی رسانده است.

این موضوع نه تنها علم شیمی را نوین‌تر کرده، بلکه تولید مولکول‌های نامتقارن را نیز بسیار آسان کرده است.

سال گذشته نوبل شیمی ۲۰۲۰ به طور مشترک به “امانوئل شارپنتیر”و “جنیفر ای دودنا” برای توسعه روشی برای ویرایش ژنوم(قیچی ژنتیکی کریسپر/cas۹) تعلق گرفت.

نکاتی درباره نوبل شیمی

۱۱۳ جایزه نوبل شیمی از سال ۱۹۰۱ تاکنون اهدا شده است اما در سال‌های ۱۹۱۶، ۱۹۱۷، ۱۹۱۹، ۱۹۲۴، ۱۹۳۳، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ این جایزه اهدا نشده است. علت این امر این گونه در اساسنامه بنیاد نوبل آمده است: اگر هیچ یک از آثار مورد بررسی از اهمیت مندرج در بند اول برخوردار نباشد، مبلغ جایزه تا سال بعد ذخیره می‌شود. ۱۸۸ نفر از سال ۱۹۰۱ تاکنون جایزه نوبل شیمی را دریافت کرده‌اند و از آنجا که “فردریک سنگر” دو بار جایزه دریافت کرده است، در اصل ۱۸۷ نفر از سال ۱۹۰۱ جایزه نوبل شیمی را دریافت کرده‌اند که از این تعداد، هفت نفر زن هستند.

تا به امروز جوان‌ترین برنده جایزه نوبل شیمی “فردریک جولیوت”(Frédéric Joliot) است که هنگام دریافت جایزه شیمی در سال ۱۹۳۵ به همراه همسرش “ایرن جولیوت کوری”(Irène Joliot-Curie) ۳۵ ساله بود. مسن‌ترین برنده جایزه نوبل شیمی تا به امروز “جان بی گودایناف”(John B. Goodenough) است و هنگامی که در سال ۲۰۱۹ جایزه شیمی را دریافت کرد ۹۷ ساله بود.

جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت” آلفرد نوبل”، کارخانه‌دار و شیمی‌دان سوئدی، که بیشتر او را به دلیل ابداع “دینامیت” می‌شناسند، پایه‌گذاری شد. وی در آخرین وصیت‌نامه خود سرمایه حیرت انگیزش را برای تأمین هزینه‌های “جایزه نوبل” اختصاص داد.

ایسنا