«برنامه آموزش ۲۰۳۰ یونسکو» یا افشای اطلاعات حیاتی کشور

کنفرانس جهانی «آموزش برای همه» سال 1369 (1990) در جامتین تایلند به همت پنج سازمان بین‌المللی (یونسکو، یونیسف، صندوق جمعیت سازمان ملل، بانک جهانی برنامه عمران ملل متحد) برگزار شد.

اواخر دهه 90، 6 اجلاس منطقه‌ای به منظور بررسی نتایج ارزیابی ملی کشورهای هر منطقه و تدوین چارچوب عملهای منطقه‌ای آموزش برای همه تشکیل شد؛ این اجلاس مبنای تهیه اعلامیه نهایی اجلاس دوم «آموزش برای همه»، آوریل سال 2000 (اردیبهشت 1379) در داکار سنگال شد؛ در اجلاس داکار سندی با عنوان چارچوب عمل داکار، آموزش برای همه عمل به تعهدات جمعی در 21 ماده تصویب شد.

بنابراین برنامه «آموزش برای همه» از سال 2000 تا 2015 اجرا شد و بر اساس تفاهم‌نامه و توافقات برنامه مذکور با ارائه گزارش از طرف کشورهای عضو به پایان رسید.

لذا یونسکو به عنوان نهاد آموزشی سازمان ملل به دنبال تدوین برنامه‌ای جدید به‌ نام «برنامه آموزش 2030» در مجموعه اهداف توسعه پایدار بود که آن را حضور سران و وزاری آموزش و پرورش در انیچئون کره مطرح و با تصویب وزاری کشورهای عضو برای تصویب نهایی در اجلاس رؤسای جمهور کشورها در نیویورک ارسال کرد و به عنوان هدف شماره چهار برنامه توسعه پایدار مورد تأیید قرار گرفت.

بنابراین با توافق رؤسای جمهور کشورهای عضو، برنامه فوق از سال 2015 تا سال 2030 در کشورهای جهان اجرا خواهد شد و به عنوان تعهد بین‌المللی در آینده مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت؛ لازم به ذکر است که بسیاری از مستندات برنامه آموزشی 2030 از قبیل چارچوب عمل اهداف، استراتژیها، چالشها و شاخصها در حوزه‌های مرتبط تدوین و به تصویب گروه‌های ذیربط رسیده است؛ این اجلاس برای همفکری و توانمندسازی کشورها در تدوین برنامه‌های عمل محلی و ملی با هدف آمادگی اعضا برای رسیدن به اهداف 2030 برگزار شد.

برخی از اهداف برگزاری همایش «برنامه آموزش 2030» عبارتند از:

1- بررسی چالشها، نقاط قوت و ضعف و ظرفیتهای موجود در کشورها به صورت محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی برای اجرای برنامه آموزش 2030

2- بررسی شاخصهای موضوعی برنامه آموزش 2030 (شامل 43 شاخص حوزه‌های برابری جنسیت، کیفیت و سایر موارد) و امکان تعریف و اجرایی‌ شدن آن در سطح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی

3- تبیین و تعریف شاخصهای جدید محلی در کشورها بر اساس ضرورتهای آموزشی آنها و ارزیابی شاخصیهایی که در برنامه آموزش برای همه اجرایی نشده است.

4- ارائه نقشه راه مناسب و مطلوب هر کشور بر اساس ویژگیهای ملی، منطقه‌ای برای برنامه آموزش 2030

5- ارائه برنامه مطمئن و با اعتبار برای دسترسی به آمار و اطلاعات مربوط به سیسمتهای آموزش کشورها

6- ارائه الگوی برنامه نظارت، پایش و ارزیابی از برنامه‌ها در سطح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی

7- انطباق برنامه آموزشی 2030 با برنامه آموزشی کشورها درسطح محلی و ملی

8- تبیین اهمیت همکاریهای منطقه‌ای و جهانی در اجرای برنامه آموزشی 2030 و مکانیسمهای همکاری بین‌المللی و منطقه‌ای برای کشورها

9- ارائه یافته‌ها و نتایج ارزیابی برنامه آموزشی برای همه (2015 – 2000) در حوزه آسیا و اقیانوسیه و استفاده از این یافته‌ها در اجرای برنامه آموزش 2030

10- بررسی تأثیر سازمانهای مردمی و مدنی و در تحقق برنامه آموزش 2030

11- ارائه برنامه‌های مؤثر برای رفتن در مسیر مناسب اجرای آموزش 2030

برخی از موضوعات مهم اجرایی برنامه آموزش 2030 به این شرح است:

1- شفافیت در موضوعات برنامه از قبیل فراگیر بودن آموزشهای مهارتی فنی و حرفه‌ای آموزش مادام‌العمر

2- ضرورت شاخصهای موضوعی (43 شاخص) و شاخصهای جهانی (100 تا 120 شاخص)

3- اهمیت پایش در دو سطح الف) پایش بر اساس سطوح واحدهای مدرسه، ادارات مناطق، استانها وسطح ملی بر اساس مشاهدات و مستندات معتبر و ب) پایش موضوعی از قبیل اهمیت رویکرد سیستمی و گواهی‌محور به صورت ورودیها و خروجیها و ارزیابی تأثیر شاخصها و برنامه‌ها بر پیامد یادگیری

4- اهمیت همکاریهای محلی و ملی و گروه‌های همکار در سطوح سازمانها و وزارتخانه‌های مختلف در اجرای برنامه آموزش 2030

5- وظایف تمامی واحدها، سازمانها و دستگاه‌ها بر اساس اهداف و شاخصها تعیین شده و گروه‌های پاسخگو و همکار و ناظر بر طرحها و برنامه‌ها برای عملیاتی ساختن اهداف برنامه آموزش 2030 و مستندسازی

6- تعیین سیستمهای آماری فناورانه و پاسخگو بودن دستگاه‌های متولی در اعتبارسنجی آمار ارائه‌ شده برای گرد‌آوری اطلاعات و داده‌های آماری که یکی از بزرگترین چالشهای کشور است.

برخی از تکالیف مطرح‌ شده در کارگروه‌های کشورهای عضو این برنامه عبارتند از:

– کمیته هماهنگی ملی آموزش 2030 را تشکیل دهید

– هماهنگیهای بین‌بخشی و شرکا را افزایش و سامان دهید

– ایجاد فهم مشترک برای اجرای مطلوب برنامه آموزش 2030 ایجاد کنید

– شاخصهای برنامه آموزش 2030 را در سطح ملی و زیر ملی نهایی کنید

– برنامه عمل برنامه آموزش 2030 را تدوین و اجرا کنید

– مشاورین ملی و بین‌المللی برای اجرای برنامه 2030 مشخص کنید

– یکی از مهمترین مسائل در اجرای برنامه، گردآوری اطلاعات و آمار درست و معتبر است که تمام کشورها باید به آن متعهد باشند با مرکز آمار و اطلاعات یونسکو (UIS) همکاری کنند.

ارائه آمار و اطلاعات دقیق از فعالیتهای آموزشی کشورهای عضو یونسکو به بهانه حضور در برنامه آموزش 2030 قابل تامل است؛ امکان دسترسی آزاد یونسکو و مجامع بین‌المللی به اطلاعات آموزشی و تربیتی کشور توسط مسئولان امر، نکته‌ای است که باید با حساسیت و دقت مضاعف مورد بررسی قرار می‌گرفت.

در واقع کشورمان در این سند متعهد شده بود که آمارها و اطلاعات مورد نیاز یونسکو در برنامه آموزش 2030 را به‌صورت منظم و دوره‌ای در اختیار آن سازمان بگذارد؛ نکته جالب دیگر این است که کارگروه ملی آموزش 2030 موظف است، گزارش پیشرفت کار و نحوه همکاری دستگاه‌‌های ذی‌ربط را سالانه به هیئت وزیران ارائه کند که با تأئید آنها گزارش نهایی برای کمیسیون ملی یونسکو ارسال شود.

سؤال دیگری که مسئولان امر امروز باید به آن پاسخ دهند این است که با وجود اسناد متعدد در حوزه آموزشی و تربیتی کشور همچون «نقشه جامع علمی کشور» و برنامه‌هایی مانند برنامه‌‌های اقتصاد مقاومتی، چرا در طول سالهای گذشته، اجرا و برنامه‌ریزی برای آنها به جدیت سند 2030 یونسکو پیگیری نشده است.