بررسی بازار مناقصات کشور در مقایسه با کشورهای منطقه
وقتی در مورد کشورهای منطقه صحبت می کنیم، عموماً به کشورهای حوزه ی خاورمیانه اشاره داریم که فارغ از شرایط اقتصادی و سیاسی، عموم معاملات مهم این کشورها نیز از طریق برگزاری مناقصات انجام می شود.
اطلاعاتی در مورد مناقصات کشور های منطقه
واژه ی “منطقه”، عموماً اشاره دارد به مجموعه کشورهای بین سه قاره (آسیا ـ اروپا ـ آفریقا) که به حوزه ی “خاورمیانه” معروفند و همچنین کشورهای آسیای میانه (CIS). با توجه به جغرافیای سیاسی و اقتصادی، اجماع دقیقی در مورد خطوط مرزی منطقه ی خاورمیانه وجود ندارد. بعنوان یک مبنا، 17 کشور قطعاً در حوزه ی خاورمیانه قرار دارند که عبارتند از: ایران، عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، عمان، عراق، بحرین، یمن، فلسطین اشغالى، اردن، سوریه، لبنان، کویت، مصر. همچنین کشورهای لیبی، موریتانی، الجزایر، سودان، تونس و مغرب (مراکش) نیز در برخی موارد در زمره ی کشورهای خاورمیانه قرار می گیرند. مشخصاً بیش از یک پنجم جمعیت جهان در این حوزه ساکن هستند. با اینحال، وقتی در مورد کشورهای منطقه صحبت می کنیم، عموماً به کشورهای حوزه ی خاور میانه (17 کشور) اشاره داریم.
به گزارش ویرلن؛ فارغ از شرایط اقتصادی و سیاسی، عموم معاملات مهم این کشورها نیز از طریق برگزاری مناقصات انجام می شود. بر اساس بررسی های انجام شده، تشابهات زیادی در زمینه ی تامین بودجه جهت پروژه های عمرانی و زیربنایی در سطوح ملی و بین المللی، استانداردها، شرایط کیفی و فنی و همچنین نحوه ی برگزاری مناقصات در کشورهای منطقه با ایران وجود دارد. بر اساس همین بررسی ها، تعداد مناقصاتی که در ایران برگزار می شود دارای اختلاف زیادی با بقیه ی کشورهای منطقه است. بعنوان مثال، متوسط تعداد مناقصات برگزار شده در یک ماه جهت ایران در حدود 8000عنوان و برای کل کشورهای منطقه در حدود 67000 عنوان شمارش شده است. بدین معنی که متوسط مناقصات کشورهای منطقه کمتر از 4000 عنوان در ماه است. از لحاظ کمیت، کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده، عراق، کویت و افغانستان رتبه های بیشترین تعداد مناقصات برگزار شده را دارا هستند.
مناقصه های بین المللی، شرایط و محدودیت ها
طبیعتاً بخشی از مناقصات کشورهای منطقه، بعنوان مناقصه های بین المللی و تحت شرایط متعارفی جهت جذب سرمایه، دانش و یا نیروی کار از خارج حدود مرزی برگزار می شوند. تعداد مناقصات بین المللی دقیقاً تابعی از سطوح ارتباط و تعاملات سیاسی با سایر کشورهاست. با توجه به شرایط افعانستان و عراق، در این دو کشور عمدتاً مناقصات بین المللی در حوزه های طرح و احداث و سپس تامین کالا و تجهیزات شاخص هستند. با توجه به قوانین داخلی هر کشور نیز شرایط متفاوتی جهت شرکت در مناقصات تعریف شده است. بعنوان مثال، شرکت در مناقصات طرح و احداث در عراق، عموماً توسط نمایندگی های مشخصی که در سایر کشورها مستقر هستند صورت می پذیرد. در حالیکه برای شرکت در مناقصات افغانستان، تاسیس شرکت در این کشور منجر به دریافت تسهیلات مناسبی جهت مناقصه گران خواهد شد. همچنین جهت شرکت در مناقصات کشورهایی نظیر عربستان و یا امارات متحده، شرایط خاصی لحاظ شده که عموماً بازرگانان و صاحبان صنایع ایرانی را به سمت تامین کالا و تجهیزات سوق داده است. البته جهت این سری کشورها، که همزمان تعاملات سیاسی عمیقی با کشورهای اروپایی و آمریکا دارند، انتظار حضور شرکت های ایرانی در حوزه ی طرح و احداث و با درنظر گرفتن تفاوت استانداردهای فنی و ارتباطات سیاسی چندان منطقی نخواهد بود.
پیش نیازهای شرکت در مناقصات بین المللی منطقه
با توجه به اینکه شرایط عمومی مناقصات بین المللی منطقه مشابه مختصات FIDIC تعریف شده است، شرکت های ایرانی می بایست تمرکز خود را بر بهینه سازی سایر شرایط قرار دهند. اولین الزام در زمینه ی شرکت در مناقصات بین المللی، تهیه ی پروفایل جامعی از شرکت و به زبان انگلیسی ست که قابلیت ترجمه به زبان کشور موردنظر را نیز دارا باشد. این پروفایل می بایست حاوی اطلاعات جامعی از سوابق، امکانات، توانمندی ها و همچنین صورت های مالی استاندارد باشد. در وحله ی بعدی، بررسی شرایط مناسب جهت تعامل با مناقصه گزاران خواهد بود که بصورت استاندارد از طریق اتاق های بازرگانی فیمابین صورت می گیرد. ضمن اینکه در برخی از کشورها امکان ثبت شرکت و یا نمایندگی رسمی هم وجود دارد که تسهیلات بیشتری را در اختیار متقاضیان شرکت در مناقصات قرار خواهد داد. بعنوان مثال، در صورت ثبت شرکت در افغانستان، مالیات متعلقه به فعالیت های موضوع پیمان در حدود 2% و به نسبت 7% مالیات فعالین اقتصادی فاقد شرکت رسمی در این کشور خواهد بود. راهکار مناسب دیگر نیز در قالب قراردادهای کنسرسیوم و یا شراکت راهبردی قابل تعریف است که در این حالت، حداقل یکی از شرکت ها دارای ملیتی از کشور مورد نظر خواهد بود. تعداد معدودی از شرکت های ایرانی نیز که در حوزه ی مناقصات و معاملات بین المللی دارای سوابق رسمی و یا ارتباطات مناسب هستند، با تسهیلات و شرایط مناسب تری می توانند در این سری مناقصات شرکت کنند. با اینحال، فارغ از حوزه های فنی و تخصصی، درنظر گرفتن شرایط مالی و مبادلات پولی با توجه به محدودیت های اقتصادی موجود و عدم ثبات نرخ ارز بعنون رکن اصلی شرکت در مناقصات بین المللی و برای شرکت ها و بنگاه های اقتصادی ایرانی مطرحیت دارد. با درنظر گرفتن این پارامترها، بهترین راهکار جهت توفیق در مناقصات بین المللی، استفاده از خدمات قابل ارائه توسط اتاق های بازرگانی، بانک های تخصصی و همچنین مشاوران خبره است.
اطلاع رسانی از طریق پایگاه مناقصات بین المللی
بخشی از اطلاعات مربوط به مناقصات بین المللی در حال برگزاری کشورهای منطقه، از طریق اتاق های بازرگانی ارائه می شود. شرکت های ایرانی عضو اتاق های بازرگانی در اولویت دریافت این سری اطلاعات قرار دارند و ارتباطات عمیق تری نیز از طریق اعزام هئیت های تجاری و شناسایی و بررسی فرصت ها و توانمندی ها بوجود می آید. با اینحال، اطلاعات جامع تر از طریق پرتال های تخصصی اطلاع رسانی مناقصات در دسترس متقاضیان خواهد بود. ماهیت این پرتال ها، تقریباً مشابه وب سایت های مناقصات کشور است با این تفاوت که حوزه ی اطلاع رسانی آنها فرامرزی بوده و هزینه ها نیز بر مبنای ارزهای خارجی (عموماً دلار آمریکا) پرداخت می گردد. همچنین برخی از پرتال های ملی کشورهای منطقه نیز بصورت مستقیم اقدام به انتشار مناقصات بین المللی می کنند با اینحال، وب سایت های مناقصات بین المللی از جامعیت و دقت بیشتری برخوردار هستند. یکی از وب سایت های مطرح در زمینه ی اطلاع رسانی مناقصات بین المللی، وب سایت مناقصات www.gtmbids.com است که بخشی از اطلاعات این جستار بر مبنای آن تهیه شده است.
نحوه ی استفاده از سایت مناقصات بین المللی
شرکت های ایرانی، عموماً در حال استفاده از وب سایت مناقصات نظیر www.hezarehinfo.net هستند و با ارکان و نحوه ی طبقه بندی اطلاعات در این وب سایت ها آشنایی دارند. وب سایت های مناقصات بین المللی نیز مشابه پایگاه ذکر شده، مناقصه ها را بر اساس طبقه بندی موضوعی، تاریخ انتشار و برخی شرایط اصلی انتشار می دهند و عموماً از قابلیت جستجوی پیشرفته نیز برخودار هستند. همچنین اطلاع رسانی بر اساس ارسال ایمیل نیز بغیر از دسترسی به سایت و در قالب پیام های معروف به Notification صورت می پذیرد. برخی از این وب سایت ها دارای برنامه های کاربردی جهت استفاده از طریق تلفن همراه هستند که معمولاً جذابیت زیادی برای متقاضیان کشورهای دیگر ندارد. ثبت نام در این وب سایت ها بصورت آنلاین صورت می پذیرد که در صورت عدم دارا بودن حساب ارزی، استفاده از خدمات شرکت های واسط (که خرید را از طریق اکانت های مالی خود و به نفع متقاضی انجام می دهند) توصیه می شود. اطلاعات مناقصات بین المللی عموماً کامل بوده و تمامی پیش نیازها در آگهی و ضمائم آنها ارائه می گردد. لذا در وحله ی اول نیازی به برقراری تماس جهت دریافت اطلاعات بیشتر نخواهد بود. با اینحال، دارا بودن شرکت و یا دفتر نمایندگی در کشور مورد نظر بعنوان یک مزیت محسوب می شود زیرا بعد از دریافت اسناد (با فرض ارائه ی برخط آنها)، ارتباطات حضوری و تعاملات مسقیم موردنیاز خواهد بود.
مزایده های بین المللی
مزایدات بین المللی نیز از طریق وب سایت ها و پایگاه های اطلاع رسانی مناقصات و بصورت محدود، منتشر می شود. ولی عموماً مزایدات با توجه به ماهیت آنها و همچنین لزوم انجام تراکنش های مالی بر مبنای وجه نقد، چندان موردنظر شرکت های ایرانی قرار نمی گیرند. شرکت های ایرانی عموماً از طریق دفاتر خود و یا واسطه های دارای ملیت کشور برگزار کننده در مزایدات شرکت می کنند و عموم مزایدات موردتوجه شرکت های ایرانی نیز محدود به خرید تجهیزات تولیدی و صنعتی دست دوم و بصورت محدودتر، اقلام صنعتی و یا مصرفی مازاد است. با توجه به روال گمرکی ایران جهت واردات کالاهای مستعمل و یا تجهیزات صنعتی دست دوم، به صرفه بودن شرکت در این سری مزایدات نیازمند تحقیقات جامع و بررسی های مالی ویژه ای خواهد بود.
