برده داری نوین؛ میراثی شوم در عصر حاضر

حدود 150 سال از این موضوع می گذرد که بیشتر کشورها برده داری را ممنوع اعلام کردند (برزیل آخرین کشوری بود که این معضل را در سال 1888 ممنوع اعلام کرد)؛ اما هنوز میلیون ها مرد، زن و کودک در نقاط مختلف دنیا به بردگی گرفته می شوند. البته شکل و نوع این برده داری ها در مقایسه با گذشته تغییرات فراوانی کرده است، با این حال هنوز می توان رد پای این پدیده تلخ را در تمام قاره ها و بسیاری از کشورها مشاهده کرد. برای درک بهتر این مسئله ابتدا بهتر است تعریفی درست از برده داری در عصر حاضر داشته باشیم.

بیانیه جهانی حقوق بشر در سال 1948 که برده داری را ممنوع اعلام کرد، می گوید: «هیچ انسانی نباید به بردگی گرفته شود. بردگی و تجارت برده باید در هر شکل و نوعی ممنوع اعلام شود». تعریف و توضیح بردگی مدرن از «توافق مکمل سازمان ملل در سال 1956» گرفته شده است که این چنین می گوید: «بردگی برای پرداخت بدهی، نظام ارباب و رعیتی، ازدواج اجباری و فروش کودکان برای سوءاستفاده از آنها در فعالیت های مجرمانه».

«کنوانسیون کار اجباری» در سال 1903 نیز کار اجباری را این گونه تعریف می کند: «هر نوع کار یا خدماتی که به فرد با زور تحمیل شده و علاوه بر اینکه اختیاری در آن ندارد، تهدید به جریمه و مجازات هم می شود.» با توجه به اینکه نظام های برده داری معاصر تغییرات گسترده ای داشته اند، تعاریف جدیدی نیز در این زمینه مطرح شده است. برخی از انواع بردگی در عصر جدید به این شرح است:

کار گرویی: افراد زمانی به عنوان کارگران گرویی در نظر گرفته می شوند که نتوانند بدهی های خود را پرداخت کنند و در نتیجه مجبور هستند برای بازپرداخت آن به صورت رایگان کار کنند. بسیاری از افراد ممکن است بدهی های خود را پرداخت نکنند و این مسئولیت روی دوش نسل های بعدی بیفتد.

کار اجباری: این معضل زمانی برای افراد اتفاق می افتد که آنها به اجبار سر کار بروند و معمولا بدون داشتن حقوق و مزایایی، با آنها خشونت و بدرفتاری شود. این اتفاق بیشتر برای افرادی می افتد که در کشورهای خارجی گرفتار می شوند و بدون داشتن مدارک لازم قادر به ترک آنجا نیز نیستند.

بردگی وراثتی: این نوع بردگی برای افرادی است که اساس برده به دنیا می آیند، زیرا خانواده های آنها در جامعه خود در طبقه بردگان زندگی می کنند. این نوع بردگی از مادر به فرزند منتقل می شود.

قاچاق انسان: انتقال و تجارت افراد از یک منطقه به منطقه ای دیگر و در اوضاعی که شرایط بردگی بر آنها حاکم باشد.

بردگی کودکان: از کار اجباری در معادن و مناطق دشوار تا قاچاق آنها برای بهره برداری جنسی و کودکان سرباز، همگی در طبقه بندی بردگی کودکان قرار می گیرند.

با توجه به قانون غیرقانونی بودن این موضوع، نمی توان آمار و ارقام دقیقی از تعداد این افراد داشت. با این حال سازمان بین المللی کار تخمین می زند در حال حاضر نزدیک به 21 میلیون نفر با این معضل دست و پنجه نرم می کنند. این آمار، تمام انواع بردگی را که در بالا اشاره شد، دربر می گیرد. این سازمان اعلام کرده حدود 90 درصد از این 21 میلیون نفر از سوی افراد و شرکت ها مورد سوءاستفاده قرار گرفته و 10 درصد باقی مانده را نیز دولت ها و گروه های شورشی نظامی به بردگی می گیرند. در این میان، برده های جنسی حدود 22 درصد از کل برده ها را دربر می گیرد. نکته تاسف بارتر این است که حدود 56 درصد از این 21 میلیون نفر در کشورهای محل زندگی خود تحت چنین شرایطی قرار می گیرند.

برده داری در تعاریف مدرن را می توان در اغلب کشورهای جهان مشاهده کرد. با این حال گزارش های رسمی نشان می دهد حدود نیمی از این افراد در قاره آسیا حضور دارند. گزارش شده است حدود 58 درصد از کل برده ها در پنج کشور هند، چین، پاکستان، بنگلادش و ازبکستان زندگی می کنند. البته اروپایی ها نیز در برخی از انواع این برده داری از دیگر کشورها پیش هستند، به گونه ای که از لحاظ میزان جمعیت، کشورهای مرکز و جنوب شرق اروپا بیشترین تعداد کارگران اجباری را دارند.

از سوی دیگر اگرچه برده داری نوین بخش های مشخصی از جامعه را تحت تاثیر خود قرار می دهد، اما برخی گروه ها و افراد در مقایسه با دیگران آسیب پذیرتر هستند. در همین راستا بیشتر گزارش ها نشان می دهد زنان و دختران بیشترین سهم را در این زمینه دارند، به گونه ای که گزارش شده است حدود 55 درصد از کل برده ها را در جهان زنان تشکیل می دهند و از این میزان بسیاری از آنها آزار و اذیت های شدید جنسی دیده اند.

مردان و پسران برده نیز در فعالیت های سختی مانند معدن و ساخت و ساز به کار گرفته می شوند. در این میان گفته می شود حدود یک چهارم از این قربانیان را افراد زیر 18 سال تشکیل می دهند. این افراد معمولا وابسته به گروه ها و اقلیت هایی هستند که در جامعه خود طرد شده اند؛ برای مثال برده های کار اجباری و کار گرویی در جنوب آسیا با نظام طبقاتی حاکم در این منطقه مرتبط هستند. از سوی دیگر گزارش های مختلف نشان می دهد این پدیده شوم، سود فراوانی برای افراد دخیل در آن دارد؛ برای مثال سازمان بین المللی کار چند سال پیش اعلام کرد سود این تجارت شوم در یک سال نزدیک به 44 میلیارد دلار است.

برهمین اساس سازمان ملل می گوید قاچاق انسان پس از مواد مخدر و قاچاق اسلحه، سومین صنعت پرسود مجرمانه در سطح دنیا به حساب می آید. متاسفانه با وجود تمام اقدامات انجام شده در این زمینه، سود هنگفت ناشی از این صنعت وحشتناک همچنان به جیب کسانی می رود که آن را در کنترل و حمایت خود دارند. تحقیقات انجام شده اخیر نشان داده هزینه های اقتصادی و اجتماعی این بحران، توسعه اقتصادی را با مانع رو به رو می کند و میزان فقر در جوامع را افزایش می دهد.