برای حفاظت از پرندگان، چاره‌ای برای معضل پلاستیک بیندیشیم
شعار سال ۲۰۱۹ روز جهانی پرندگان مهاجر «برای حفاظت از پرندگان، چاره‌ای برای معضل آلودگی‌های پلاستیکی بیندیشیم» انتخاب شده است.
از سال ۲۰۰۶ میلادی روزی به نامه روز جهانی پرندگان مهاجر در میان پرنده شناسان، پرنده نگران، فعالان حوزه حیات وحش و دوستداران طبیعت به فعالیت‌ها و برگزاری برنامه‌هایی اختصاص می‌یابد که هدفشان جلب توجه همگان برای آشنایی با اهمیت و نقش پرندگان وحشی، لزوم حفظ زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و معرفی راهکارهایی برای حفظ این عناصر حیات است.
شعار سال ۲۰۱۹ «برای حفاظت از پرندگان، چاره‌ای برای معضل آلودگی‌های پلاستیکی بیندیشیم» انتخاب شده است.
پلاستیک و مضرات آن برای محیط زیست
تولید سالانه پلاستیک در جهان بیش از ۳۰۰ میلیون تن است. پس پلاستیک یکی از پرمصرف‌ترین مواد در دنیاست. آنچه که اغلب از نظرها دور می‌ماند این است که در مقایسه با طول عمر ۲۰ تا ۵۰۰ ساله پلاستیک، گویی تنها برای یک لحظه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پلاستیک ماده‌ای سبک وزن است و به گونه‌ای طراحی شده که زود از بین نرود. به همین خاطر تکه‌های رهاشده پلاستیک که به آسانی در طبیعت جابجا می‌شوند، خطراتی جدی برای جانوران مهاجر وحشی به همراه خواهند داشت.
بدتر آنکه، مواد پلاستیکی به آسانی به شکل محلول در نمی آیند. یعنی وقتی مواد پلاستیکی تحت تأثیر عوامل محیطی مثل آب، نور آفتاب و باد به ذرات کوچک‌تری تقسیم می‌شوند، اغلب توسط جانوران بلعیده می‌شوند که می‌تواند منجر به مرگ آنها شود و یا زمینه گره خوردن یک قطعه یا نوار پلاستیکی به دور جانور و گرفتارشدن موجود را فراهم می‌آورد.
مواد پلاستیکی چگونه بر پرندگان اثر می‌گذارد؟
متأسفانه توانایی پرواز کمکی به پرندگان نمی‌کند تا بتوانند از خطرات مواد پلاستیکی بگریزند. جوجه‌هایی که دستگاه گوارش شأن از مواد پلاستیکی پر شده و تلف شده اند، تورهای پلاستیکی ای که به دور یک جانور پیچ خورده و باعث گرفتار شدن، قطع تنفس و مرگ حیوان شده نمونه‌هایی از آسیب‌های عینی مواد پلاستیکی برای پرندگان و سایر گونه‌های حیات وحش است.
بلع مواد پلاستیکی
پرندگان دریایی عادت دارند در حال پرواز، سطح آب را با چشمانشان به دنبال غذا جستجو کنند. از طرفی مواد پلاستیکی یک بار مصرف از قبیل کیسه‌های پلاستیکی، نی‌های پلاستیکی و بطری‌ها روی سطح آب شناور می‌شوند و گاه از جلبک پوشیده می‌شوند، به این ترتیب قطعات پلاستیکی از لحاظ شکل و بو ظاهری می‌یابند که این پرندگان آنها را با طعمه‌هایشان اشتباه می‌گیرند. حتی گاه والدین، جوجه‌های خود را با مواد پلاستیکی تغذیه می‌کنند. و این در حالی است که جوجه‌ها به خاطر داشتن اندام‌های ابتدایی‌تر نسبت به والدینشان آسیب پذیرتر هستند.
وقتی که پرندگان پلاستیک را می‌خورند، بسته به شکل قطعه‌ی بلعیده شده آسیب می‌بینند. قطعات نوک تیز و برنده با سوراخ کردن اندام‌های داخلی بلافاصله مرگ پرنده را به دنبال خواهند داشت. اما اغلب، مصرف پلاستیک موجب فقر مواد غذایی برای پرندگان می‌شود؛ چرا که علی رغم احساس پر بودن معده، پرنده ماده مغذی ای دریافت نمی‌کند. علاوه بر آن، سمیت مواد شیمیایی ای که سطح پلاستیک‌ها را پوشانده اند نیز خطری جدی است.
گیر افتادن در طناب‌ها و تورهای پلاستیکی
گاه مواد پلاستیکی همچون لایه‌ای سطح تالاب‌ها را می‌پوشانند و باعث گیر افتادن و گرفتار شدن پرندگان می‌شوند. ادوات رهاشده ی صید نیز باعث آسیب و تلفات پرندگان می‌گردند. پرندگانی که لای طناب‌ها و تورهای ماهیگیری گیر می‌کنند، جراحت برمی دارند، یا به عفونتی مبتلا می‌گردند و یا غرق می‌شوند. اغلب دیده شده که پرندگان گرفتار قادر به حرکت نیستند و به آسانی طعمه جانوران دیگر می‌شوند.
برای حل این مشکل چه می‌توان کرد؟
در حال حاضر سالانه یک میلیون پرنده دریایی در اثر آسیب‌های ناشی از مواد پلاستیکی تلف می‌شوند و این رقم پیوسته در حال افزایش است. مطابق پژوهش‌های صورت گرفته نه تنها تخمین زده می‌شود که در دستگاه گوارش نود درصد پرندگان دریایی پلاستیک وجود دارد، بلکه شمار پرندگان گرفتار این وضعیت در حال افزایش است و با نرخ رشد فعلی، پیش بینی می‌شود در سال ۲۰۵۰، نود و نه درصد پرندگان دریایی چنین شرایطی را تجربه کنند.
به گزارش مهر،مطالعات نشان می‌دهد آثار مثبت مدیریت زباله‌های پلاستیکی حتی پس از دوره‌ای کوتاه نمایان می‌شود. از این رو می‌توان نتیجه گرفت احساس مسؤولیت اجتماعی و آگاهی جامعه خطر آلودگی‌های پلاستیکی را کم می‌کند. پرندگان مهاجر در اثر آسیب‌های ناشی از وجود پلاستیک در محیط شأن متحمل جراحت و تلفات می‌شوند و لازم است جامعه جهانی برای بهبود وضعیت پرندگان مهاجر اقدامی عاجل در پیش گیرد. روز جهانی پرندگان مهاجر امسال فرصتی خوب است تا برای مبارزه با مشکل جدی آلودگی محیط زیست به مواد و زباله‌های پلاستیکی با دنیا همگام شویم و آثار مخرب این معضل را که روز به روز جدی تر می‌شود برای همگان روشن سازیم.
برای حل معضل آلودگی محیط به مواد پلاستیکی چه باید کرد؟
– میزان استفاده از مواد پلاستیکی را کم کنیم و از جایگزین‌های دوستدار محیط زیست بهره بگیریم. و به هنگام مصرف مواد پلاستیکی و همچنین دورریختن زباله‌هایشان به روش‌های کم ضرر توجه بیشتری داشته باشیم.
یعنی: مصرف را کاهش دهیم، اگر ممکن است از پلاستیک‌ها بیش از یک بار مصرف کنیم، زباله‌هایشان را بازیافت کنیم.
– از فعالیت‌ها و برنامه‌های پاک سازی محیط زیست از زباله‌های پلاستیکی که در محله یا شهرمان برگزار می‌شود، حمایت کنیم و به آنها بپیوندیم. اجرای چنین برنامه‌هایی در سواحل و کنار رودخانه‌ها اهمیت ویژه ای دارد.
– حرکتی در جهت افزایش آگاهی جامعه انجام دهیم. با اقداماتی که برای جلوگیری از مصرف بی رویه و غیر ضروری مواد پلاستیکی و تشویق دفع صحیح زباله‌های پلاستیکی صورت می‌گیرد، در سطح محلی و یا حتی جهانی، همگام شویم.
