بحران آب در ایران/سد زاینده‌رود تا پایان تیر ماه خشک می‌شود
در واقع مشکل کم آبی و آلودگی آب آشامیدنی می تواند تاثیر گسترده ای را بر روند افزایش مهاجرت و تغییر مشاغل، افزایش تنش های اجتماعی به وجود آورد. ایران از نظر منابع و وضعیت ذخایر آبی درآینده با مشکل های جدی تری رو به رو خواهد شد و اگر جمعیت کشور با افزایش یابد در سال های آینده از نظر تامین آب در وضعیت بحرانی قرار می گیرد.
به گزارش الف، تالاب‌ها یکی پس از دیگری به خاطره بدل می‌شوند؛ مراتع خشک می‌شود و جای آنها را زمین‌های خشکی می‌گیرد که باید آنها را زادگاه ریزگردها خواند؛ شرق و غرب کشور فرقی نمی‌کند. در شرق کشور مرگ هامون زندگی را برای سیستان و بلوچستانی‌ها تلخ کرده و در غرب کشور این داستان تلخ برای هور العظیم در حال تکرار شدن است.
تصویر ایـران تشنه دیپلماسی آب
کارشناسان در کنار تغییر اقلیم و مدیریت نامناسب منابع آب از نبود توجه مردان سیاست به دیپلماسی آب به عنوان عوامل دخیل این بحران یاد می‌کنند، شرایطی که سبب شده همسایه‌های شرقی و غربی کشور یعنی ترکیه و افغانستان حقآبه تالاب‌های کشورمان را نادیده بگیرند و با خشکاندن این چشمه‌های زندگی حیات را به کام ایرانیان تلخ کنند.
بیشتر تالاب‌های کشورمان به خاطرات خشکیده‌ای بدل شده‌اند، زیرا حقآبه آنها از سوی مسئولان داخلی و خارجی کشور نادیده گرفته می‌شود. سدسازی مدت‌هاست بلای جان محیط زیست شده و نفس تالاب‌ها را یکی پس از دیگری می‌گیرد. فرقی نمی‌کند این سدها داخل کشور ساخته می‌شود یا خارج از کشور. کارشناسان تاکید می‌کنند تفکر سازه‌ای سال‌هاست بلای جان محیط زیست شده است. به طور مثال برای ساخت سد شفارود در شمال کشور، درختان زیادی گردن زده شده و بیم آن می‌رود آبگیری این سد در سال‌های آینده آسیب زیادی به حوضه پایین دست این سد وارد کند. در خارج از کشور نیز شرایط مناسب نیست. مثلا کارشناسان از سد سازی‌های بی‌رویه ترکیه در غرب کشورمان گله دارند و ادعا می‌کنند با تکمیل پروژه گاپ ترکیه شرایط در حوضه‌های پایین دست بحرانی‌تر می‌شود و باید شاهد نفس‌های آخر تالابی مانند هور العظیم بود. بروز این شرایط ناگوار، گواهی است بر این نکته که حفظ محیط زیست کشور آنچنان که باید در اولویت مدیران نیست، زیرا اگر غیر از این بود، حفظ محیط زیست از مقام شعار فراتر می‌رفت.
ایران هم یکی از ۶۰ کشور تشنه می‌شود؟
«حدود ۱۴۰ میلیون نفر در دنیای فعلی، گرفتار بحران آب هستند. تا سال ۲۰۲۵ در حدود ۸۲۰ میلیون نفر در ۶۰ کشور دنیا، دچار بحران تشنگی و خشک سالی می‌شوند.» این خبر یکی از دهها برآورد موسسات بین المللی است. تحلیلی که هنوز صدای ناقوس مرگبار آن به خیلی‌ها نرسیده است.
یکی از مهمترین بحرانهای زیستمحیطی آینده، مواجه شدن حکومتها با بحران کمبود آب است؛ بحرانی سنگین برای گرفتن امتیازات از کشورهای تشنه. در چنین وضعیتی، شرکتهای چندملیتی دنیا در صدد تجاری‌کردن این ماده حیاتی هستند.
کشور ایران به عنوان یکی از مناطق خشک و کم‌آب، پس از انقلاب و به‌خصوص در دهه ۷۰ با طرحی فوری، ساخت صدها سد را برای مهار آب‌ها انجام داد؛ طرحی هیجانی و بی‌مطالعه که تا مدتی کوتاه توانست بر مشکل کم‌آبی پیروز شود؛ طرحی برای نگهداری منابع آب ایران در سال‌های عطشناک دنیا که امروزه عملا بلای جان ایران‌زمین شده است.
استفاده از آب به شکل بی‌رویه در کشاورزی و صنعت و احداث بی‌رویه سدها، مشکلی را پیش آورد که در سال ۱۹۹۸، ۲۸ کشور با آن روبه‌رو شدند؛ مشکلی که محسوسترین اثر ویرانگر آن، نابودی اکولوژیکی طبیعت و کاهش جدی پوشش گیاهی و بارش‌هاست.
کاهش موجودی آب برای هر نفر در سال به کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب نشانه بحران جدی آب است. سال ۱۴۰۰ سرانه آب هر ایرانی به حدود ۱۰۰۰ مترمکعب می‌رسد و این یعنی شروع یک فاجعه بزرگ.
بحران آب فعلی در ایران از تقریبا ده، دوازده سال پیش آغاز شد. ایران با بهره‌برداری از ۹۷درصد آب‌های سطحی خود عملا تمام رودخانه‌های خود را خشک کرده است و دیگر آبی در طبیعت باقی نمانده است. این موضوع به معنای آن است که اگر به همین وضع ادامه دهیم حدود ۷۰درصد ایرانیان یعنی جمعیتی معادل ۵۰میلیون نفر برای زنده ماندن ناچار به مهاجرت از کشور هستند.
در واقع مشکل کم آبی و آلودگی آب آشامیدنی می تواند تاثیر گسترده ای را بر روند افزایش مهاجرت و تغییر مشاغل، افزایش تنش های اجتماعی به وجود آورد. ایران از نظر منابع و وضعیت ذخایر آبی درآینده با مشکل های جدی تری رو به رو خواهد شد و اگر جمعیت کشور با افزایش یابد در سال های آینده از نظر تامین آب در وضعیت بحرانی قرار می گیرد.
برای آنکه بتوان با این بحران مبارزه کرد باید به مدیریت یکپارچه منابع آب کشور، داشتن چشم انداز مدیریت آب در سال های آینده، اصلاح و تغییر روش های آبیاری کشاورزی از روش سنتی به روش مدرن و صرف جویی در منابع آب در تمام بخش ها و فرهنگ سازی پرداخت.
در حال حاضر سه سد کشور واقع در استان‌های اصفهان، فارس و خراسان رضوی وضع بحرانی دارند؛ به طوری‌که در سال آبی جاری ورودی آب سد زاینده‌رود در استان اصفهان با کاهش ۵۰درصدی و سدهای درودزن در فارس و سد دوستی در خراسان رضوی با کاهش ۲۵درصدی روبه‌رو است.
مقابله با بحران آب در اصفهان
استان اصفهان یکی از استان های کم آب ایران است که در سالیان اخیر با خشکسالی و آلودگی آب مواجه بوده است. کاهش نزولات جوی، افت شدید سطح منابع آب زیر زمینی، آلودگی و خشک شدن رودخانه زاینده رود، خشک شدن تالابگاه و خونی و نیز بروز تنش های اجتماعی، از مهمترین پیامدهای خشکسالی و کم آبی در این استان می باشد. رودخانه زاینده رود به عنوان بزرگترین رودخانه فلات مرکزی ایران در حوزه گاوخونی واقع گردیده است. این رودخانه نقش مهمی در تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی مناطق مرکزی ایران دارد.
همچنین می‌توان گفت که میزان ورودی آب در سد کرخه حوزه خلیج‌فارس که در گذشته بحرانی‌ترین سد بود، امسال به دلیل افزایش بارندگی‌ها و توزیع نامناسب آن ۵۰۰درصد افزایش داشته است.
این موضوع در حالی رخ می‌دهد که معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید که کمبود آب در حوضه زاینده‌رود نزدیک به یک‌میلیارد مترمکعب در سال است. به گفته علی بصیرپور در حال حاضر ذخیره آب در مخزن سد زاینده‌رود حدود ۲۰۰میلیون مترمکعب است و بیش از یک‌میلیارد مترمکعب حجم سد خالی است؛ حجم سد زاینده‌رود نسبت به زمان مشابه در سال گذشته حدود ۵۰درصد کاهش داشته است.
این رودخانه امروز به دلایل متعددی از جمله سوء مدیریت، تغییر اقلیم، مصرف آب شرب بیش از حد استاندارد، توسعه فراگیر صنایع، بهره برداری بیش از حد منابع آب متعددی از جمله سوء مدیریت ، تغییر اقلیم، مصرف آب شرب بیش از حد استاندارد، توسعه فراگیر صنایع، بهره برداری بیش از حد منابع آب زیر زمینی و … در معرض تنش ها و خشکی های متوالی قرار گرفته است. لذا تنها با برنامه ریزی مبتنی با سازگاری با کم آبی و اجرای صحیح برنامه ها با جلب مشارکت مردم می توان امیدوار بود در میان مدت وضعیت رودخانه زاینده رود را به یک وضعیت قابل قبول تغییر داد.
بحران آب در اصفهان همچنان با اعتراض کشاورزان همراه است تا آنجا که روز پنجشنبه بازهم خط انتقال آب به استان یزد دچار مشکل شد.
***محسن مهرعلیزاده، استاندار اصفهان که روزهای دشواری را سپری می‌کند با سفر به 3شهرستان اصفهان در گفت‌وگو با مردم و کشاورزان از بحران کم‌سابقه خبر داد و گفت: تامین آب 5میلیون و 200هزار شهروند این استان با مشکل مواجه شده است. همزمان شرکت آبفای اصفهان اختلال در خط انتقال آب از اصفهان به یزد را برطرف کرد و حالا همه امیدها به تدابیر فوری دولت دست‌کم برای برقراری امنیت آب شرب دوخته شده است.
استانداری یزد در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: پیرو تعرض به خط انتقال آب به یزد از همان لحظات آغازین استاندار یزد رایزنی‌ها و هماهنگی‌های لازم را با استاندار اصفهان آغاز و در سطح استان نیز به معاونین و مدیران ذیربط ازجمله مسئولان آب منطقه‌ای، مدیریت بحران و امنیتی و انتظامی دستورات لازم را به‌منظور آمادگی کامل برای تامین آب مورد نیاز و مدیریت و اتخاذ تمهیدات لازم صادر کرده‌اند. در این اطلاعیه از مردم یزد خواسته شده تا در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.
سد زاینده‌رود تا پایان تیر ماه خشک می‌شود
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان: اگر مصرف آب به همین صورت ادامه پیدا کند تا پایان تیرماه ۱۳۹۷ آب سد زاینده رود خشک خواهد شد و دیگر راهی برای تامین آب مصرفی اصفهان نخواهیم داشت.
هاشم امینی امروز در جلسه کمیسیون فرهنگی و اجتماعی با موضوع بررسی راهکارهای کاهش حداکثری آب در بخش های مختلف، اظهار کرد: مشکل آب بسیار حادتر از آن چیزی است که بیان می شود.سد زاینده رود آب شرب ۶ میلیون نفر در استان اصفهان، یزد و کاشان و هم چنین آب کشاورزی چهارمحال و بختیاری و اصفهان و آب مورد نیاز صنعت اصفهان و درصد کمی از یزد را تامین می کند.
وی با بیان اینکه میزان بارش ها امسال به ۵۱۲ میلی متر رسیده در حالی که این آمار در سال گذشته هزار و ۲۰۰ میلی متر بود، افزود: آب شرب ۵۶ شهر و ۳۰۰ روستا از سد زاینده رود تامین می شود.چهار میلیون و ۷۰ هزار نفر در اصفهان و حدود پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر همراه با کاشان و یزد تامین می شود، البته در اسفند و بهمن سال گذشته، ۱۲.۷ درصد صرفه جویی لحاظ شده است.
مدیر عامل شرکت آبفا استان اصفهان با یادآوری اینکه پیش از این چاه های فلمن سه هزار و ۲۰۰ لیتر آب داشت، در حالی که امسال خشک شده است، تصریح کرد: چاه های متفرقه نیز به شدت افت پیدا کرده اند. ۱۰۶ چاه از ۲۱۴ چاه متفرقه خشک شده است.تنها حدود ۷۵۰ لیتر آب از ۷۰ چاهی که حفر خواهد شد، می توان دریافت کرد. برای این بحران حتی باید برشی از آب فضای سبز را قطع و به بخش شرب تخصیص داد.نیاز آبی یزد ۴.۷ متر مکعب است در حالی که این استان ۳.۵ متر مکعب آب زیر زمیبنی دارد، هم چنین اصفهان با ۲.۹ متر مکعب آب زیر زمینی دارد و ۱۴.۵ متر مکعب نیاز آبی دارد.زمانی که رودخانه خشک شود، سناریو خط انتقال آب به یزد معنی و مفهومی پیدا نمی کند.دانش آموزان، دانشگاهیان، ائمه نماز جمعه و همه باید همراه حاکمیت باشند، زیرا همه در یک کشتی هستیم و باید در این واقعیت ورود پیدا کرده و تدبیر کنیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان ادامه داد: نصب شیرآلات کاهنده می تواند حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش مصرف را به همراه داشته باشد و متقاضیان باید اعلام حضور کنند هم چنین تمام فرهنگیان و روحانیون باید مروج مصرف درست آب شوند تا تابستان امسال را پشت سر بگذاریم.برنامه های فرهنگی گوناگون از جمله تولید برنامه تلویزیونی جاری حیات و هم چنین برنامه های آموزشی در مدارس برای روش های درست مصرف آب برگزار و ساخته شده است، اما متاسفانه هیچ یک موثر نبوده اند.از اردیبهشت ماه فشار شبکه آب کاهش پیدا می کند و در این صورت خانه هایی که در طبقات بالا هستند باید تانک و پمپ قانونی داشته باشند تا بتوانند آب را به خانه های خود برسانند، هم چنین باید مردم را به این باور برسانیم که نقش خود را ایفا کنند.دو سال است که آب مساجد و حسنیه ها مجانی شده و پس از آن مصرف آنها به شدت افزایش یافته است، البته با اقدامات فرهنگی و درست می توان ۳۰ تا ۴۰ درصد مصرف را کاهش داد اما به دنبال آن هستیم تا فضای کنونی جامعه را تغییر داد.
وی تاکید کرد: اگر مصرف آب به همین صورت ادامه پیدا کند تا پایان تیرماه ۹۷ آب سد خشک خواهد شد و راهی برای تامین آب مصرفی اصفهان نخواهیم داشت.
