با عادی جلوه دادن بحران آب، اندک امیدهای حل بحران را از بین نبرید!

در شرایطی که میزان بارش های جوی سال آبی گذشته نسبت به سال ماقبل آن چیزی حدود 60 درصد کاهش یافت و امید این بود که در سال جاری شرایط بهبود یابد، نه تنها اوضاع بهتر نشد، بلکه شرایط به نسبت سال آبی قبل نیز بدتر شد؛ وضعیتی خطرناک و بحرانی که البته از نظر بالاترین مقام متولی منابع آب کشور، چندان هم غیر مترقبه و عجیب نیست و به عنوان یک فرصت تلقی می شود.

به گزارش تابناک؛ نگرانی ها در مورد وضعیت منابع آب کشور در نیم سال نخست سال آینده، روز به روز رو به افزایش است و با شرایط نه چندان امیدوار کننده ای که ریزش های جوی در اکثر نقاط کشور دارد، وقوع یک بحران خسارت بار چندان دور از انتظار نیست؛ بحرانی که شاید با جیره بندی آب و قطعی برق شهروندان همراه شود و زندگی میلیون ها ایرانی را مختل کند.

تصویر ناخوشایندی که از آینده نزدیک آبی کشور ارائه می شود، مبتنی بر داده های آماری دقیق و مستندی است که منابع رسمی کشور روی خروجی های خود قرار می دهند و نیز مقامات مسئول کشور بر آن تأکید می کنند؛ داده هایی که حکایت از آغاز یک روند شتابان در کاهش ریزش های جوی در اکثر نقاط جغرافیایی کشور دارد و این بحران حوضه آبریز دریای خزر را نیز از خساراتی که به همراه دارد، بی امان نگذاشته است.

بسیاری از کارشناسان و متولیان منابع آب کشور، وقوع بحران خشکسالی و کم آبی شدید در بهار و تابستان سال 1397 را امری اجتناب ناپذیر می دانند و تأکید دارند، در شرایط پیش آمده لازم است متولیان ارشد منابع آب کشور، اقدامات ویژه ای برای اصلاح ایرادهای حوزه مدیریتی خویش در پیش بگیرند.

در روزهای گذشته، عیسی فرهادی، فرماندار استان تهران از احتمال بروز بحران آب برای 52 درصد شهروندان تهرانی خبر داد و محمد رضا بختیاری، مدیرعامل آب منطقه استان تهران نیز از احتمال جیره بندی آب شرب برای شهروندان شهر تهران سخن گفت؛ سخنانی که محتوای آنها نشان می دهد که متولیان منابع آب در برابر بحران پیش آمده با مشکلات اساسی رو به رو هستند و برنامه مدونی برای گذر از بحران ندارند.

جدا از نگرانی هایی که دو مقام مسئول مورد اشاره در روزهای گذشته بر آن تأکید داشتند، اخیراً وزیر نیرو نیز در رابطه با بحران آب کشور توضیحاتی داده که قابل تأمل است و ابهام های فراوانی را در مورد آینده نزدیک کشور مطرح می کند.

اردکانیان، عقیده دارد بحران آبی که اکنون کشور را گرفتار خود کرده است، به دو دلیل اصلی یعنی افزایش 50 میلیونی جمعیت در دهه های اخیر و نیز گرم شدن آب و هوای کره زمین امری اجتناب ناپذیر است که نمی توان آن را امری غیر مترقبه توصیف کرد.

وزیر نیرو که خود نیز تأکید دارد در سال آبی جاری و نسبت به سال قبل کشور با 33 درصد کاهش بارندگی مواجه است، این شرایط پیش آمده را نه تنها تهدید قلمداد نمی کند، بلکه آن را فرصتی می داند که می توان با بهره گیری از آن تلاش های ویژه ای برای اصلاح اشکال های اساسی کشور در این حوزه صورت داد.

وی موضوعی تحت عنوان هدر رفت آب در شبکه های توزیع را که برخی کارشناسان آن را به عنوان یکی از ایرادهای اصلی ساختار مدیریت منابع آب کشور می دانند و معتقدند در صورت اصلاح بخش عمده ای از مشکل آب کشور حل خواهد شد، موضوع چندان مهمی نمی داند و اعتقاد دارد کشورهای اروپایی، میزان هدر رفت آب در شبکه های توزیع دو تا سه برابر ایران است.

اردکانیان همچنین بحران پیش آمده را که ناشی از کاهش بارندگی هاست، موضوعی مؤثر بر احتمال قطعی برق در نیم سال اول سال آینده توصیف می کند و اعتقاد دارد با شرایط موجود، باید تلاش های موثری برای جلوگیری از بحران کرد.

صرف نظر از گفته های وزیر نیرو، بررسی آمار و داده های بارندگی هفت سال اخیر کشور، نشان از فراز و نشیب هایی دارد که اشاره به آنها خالی از لطف نیست و تا حدودی نیز گفته های وزیر را زیر سؤال می برد.

در حالی اردکانیان کاهش بارندگی های سال های جاری را امری عادی و غیر مترقبه عنوان می کند که در هفت سال اخیر روال کاهش بارندگی ها امری متداول نبوده است و پس از سال آبی 91-90 که میزان بارندگی ها کمتر از 100 میلی متر بود، در سال 92-91 این رقم بهبود یافت.

هرچند دوباره در سال آبی 93-92 کاهش حجم بارندگی ها به نسبت سال قبل رخ داد و این موضوع در سال آبی 94-93 نیز شرایط اسفناک تری را نشان داد و به رقم 80 میلیمتر رسید، دوباره سال آبی 95-94 رقم بارش ها افزایش یافت؛ اتفاقی که البته در سال آبی 96-95 و سال آبی جاری تکرار نشد و میزان بارش ها به شکل چشمگیری کاهش یافت.

این فراز و نشیب کلی که بر اساس میانگین بارش های کشور به آن اشاره شد، سخن وزیر در مورد غیر مترقبه بودن کاهش بارش ها را زیر سؤال می برد.

البته نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت، این است که استناد به میانگین بارش های کشوری و بنا کردن برنامه ریزی ها بر اساس آن قطعاً یک خطای راهبردی است و هر گونه تصمیم گیری در این چارچوب محکوم به شکست است، چون در ایران مناطق جغرافیایی با شرایط آب و هوایی منحصر بفردی وجود دارد که همگی از یک روند طبیعی بحران تبعیت نمی کنند.

بررسی وضعیت بارش ها در هفت سال اخیر و در شش حوضه آبریز اصلی کشور به خوبی گویای این مهم است که میزان بارش ها در کل کشور از یک روند برابر تبعیت نمی کند و حوضه آبریز خزر بهترین شرایط و حوضه آبریز مرزی شرقی در محدوده استان سیستان و بلوچستان داری بدترین شرایط است؛ حوضه ای که در سال آبی جاری تقریباً بارشی را نداشت و رقم مربوط به آن نزدیک به صفر است.

نکته مهم دیگر کاهش کلی بارش هاست که حتی حوضه آبریز خزر را نیز بی نصیب نگذاشته است و خساراتش به زودی در این محدوده نیز آشکار خواهد شد.

در چنین شرایط نگران کننده ای به نظر می رسد، بی توجهی به عمق بحران و عدم روی آوردن به برخی سیاست های اصلاحی مثل بهره برداری از آب های شور دریا، پیگیری دیپلماسی آب و خرید آب، تغییر الگوی کشت، عدم اصلاح شبکه های توزیع آب شرب، عدم صرفه جویی آب در بخش های مختلف و به ویژه کشاورزی می تواند آینده تاریکی را پیش روی جغرافیای ایران قرار دهد؛ آینده تاریکی که البته نقل قول های وزیر نیرو آن را غیر مترقبه و قابل پیش بینی از مدت ها پیش توصیف می کند.