با این نگاه کلانتری به بحران آب، منتظر پروژه های سد و انتقال آب بیشتری باشید!

در شرایطی که بسیاری از کارشناسان، اجرای پروژه های عظیم انتقال آب را یکی از اصلی ترین دلایل بروز بحران آب در کشور می دانند و آسیب های چنین طرح هایی اکنون امنیت اجتماعی را نیز به مخاطره انداخته است، مدیران ارشدی هستند که این پروژه ها را در بروز بحران آب موثر نمی دانند. مثل رئیس سازمان محیط زیست که با استدلالی عجیب انتقال حوضه به حوضه آب را توجیه و ریشه مشکل را در جای دیگر جست و جو می کند.

به گزارش «تابناک»، کار بحران آب کشور از تحمیل خسارت به منابع زیست محیطی گذشته و اکنون علاوه بر تحمیل خسارت های اقتصادی به شهروندان مناطق مختلف کشور، در بروز برخی اعتراضات مردمی که امنیت جامعه را به مخاطره انداخته است، اثر مستقیم دارد؛ اعتراضاتی مثل آنچه در هفته های اخیر در شرق اصفهان و توسط کشاورزان این منطقه رقم خورد و بازتاب ملی و بین المللی گسترده ای داشت.

بسیاری از کارشناسان خشکسالی و موضوعاتی از قبیل تغییر اقلیم را نهایتاً تا 30 درصد در بروز بحران آب کشور موثر می دانند و با استناد به طرح و پروژه های اقتصادی و عمرانی فراوانی که در کشور در رابطه با آب رخ داده، مدیریت غلط منابع آب و لحاظ کردن منافع شخصی و گروهی را دلیل اصلی بروز بحران آب کشور می دانند.

آنها با اشاره به برخی پروژه های انتقال آب مثل انتقال آب کارون به زاینده رود، انتقال آب جنوب کرمان به شمال کرمان، انتقال آب دز به قمرود و نیز اشاره به وضعیت ناپایدار منابع آب در سرشاخه ها اجرای چنین طرح هایی را در کنار احداث بی حساب و کتاب سدهای عظیم دلیل اصلی مشکل آب کشور می دانند؛ سدهایی که اکنون در کمتر از دو دهه از زمان ساخت دیگر امکان ذخیره حداکثری آب را ندارند و بعضاً کم تر از نیمی از ظرفیت آنها آب دارد.

علی رغم مستندات فراوانی که در رابطه با خسارت های برآمده از پروژه های انسان ساخت در بستر طبیعت کشور وجود دارد، هنوز اجرای طرح های کلان آبی به سبک و سیاق گذشته ادامه دارد و بسیاری از مدیران کشور از جمله وزیر نیرو، رئیس سازمان محیط زیست و برخی نمایندگان مجلس چاره حل مشکل را احداث سد و اجرای پروژه های انتقال آب می دانند.

جدا از رضا اردکانیان وزیر نیرو که در روزهای گذشته با حضور در استان فارس وعده تکمیل و نهایی کردن سد نرگسی را داد تا با این کار اندک حقابه های شهرستان دشستان استان بوشهر را از رو دالکی از بین ببرد، در ماه های گذشته نیز رئیس سازمان محیط زیست در نامه ای رسمی به رئیس جمهور از بلامانع بودن اجرای طرح های انتقال آب کارون به زاینده رود سخن گفت؛ آبی که هم اکنون نیز با بیش 500 میلیون مترمکعب حجم به صورت سالانه انتقال می یابد و بخش زیادی از آن در فلات مرکزی صرف فعالیت های صنعتی در اصفهان و یزد می شود.

همچنین علی لاریجانی رئیس مجلس سال گذشته با حضور در شهرستان گلپایگان و افتتاح سد کوچری که ظرفیت انتقال آب سرشاخه های دز به قمرود را افزایش می دهد، بنا به گفته علی بختیار نماینده مردم گلپایگان در حال حاضر به شدت به دنبال افزایش ظرفیت مدیریتی این طرح انتقال آب است؛ انتقال آبی که هم اکنون بسیاری از روستا و مزارع شهرستان های الیگودرز و گلپایگان را با مشکل تأمین آب کشاورزی و شرب رو به رو کرده است تا به وسیله آن زمینه های رشد و توسعه شهرهای مرکزی از جمله قم فراهم شود.

در رابطه با چرایی مدیریت غلط منابع آب کشور در دهه های گذشته و چرایی تکرار این رویه ها در سال های کنونی، عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست که خود نزدیک به 12 سال وزیر جهاد کشاورزی بود و در حال حاضر نیز مشاور عالی معاون اول رئیس جمهور در حوزه منابع آب است، پاسخ هایی را به خبرنگار «تابناک»، داد که تا حدودی تفاوت نگاه کارشناسی با مدیریتی و نیز ریشه مشکلات کنونی را آشکار می کند.

کلانتری در این زمینه به «تابناک»، گفت: موضوع اصلی مدیریت منابع آب کشور این است که در جهان استاندارد برداشت از منابع آب تجدیدپذیر 40 درصد است و این رقم در ایران به بیش از 110 درصد می رسد. هیچ کشوری حق ندارد بیش از 40 درصد از منابع آب خود را برداشت کند ولی ما بنا به دلایل مختلف چنین مجوزی را صادر کرده ایم و هم اینک نیز این رویه غلط ادامه دارد.

وی در پاسخ به سئوال خبرنگار «تابناک»، که پرسید نظر شما در مورد طرح های انتقال آب فراوان اجرا شده که خسارت های زیست محیطی آن اکنون نمایان شده است، چیست؟ گفت: این همه سر و صدا در مورد طرح های انتقال آب و جا بجا شدن حوضه به حوضه آب در حالی است که کل حجم آب انتقال یافته 2 درصد آب مصرفی کشور است و در کشور ما 110 درصد برداشت و مصرف آب داریم. این 2 درصد آب انتقالی چندان تأثیری در مشکل آب نداشته و اگر هم داشته آن را میهمان من باشید!

کلانتری در ادامه گفت: من 20 سال پیش زمانی که وزیر کشاورزی بودم در مورد بحران آب اعلام خطر کردم و دستور دادم که مسئولان و مدیران از خیر کشت نوع دوم بگذرند، اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و مدیران و دیگر نهادهای تصمیم گیر حتی کشت نوع سوم را نیز مرسوم کردند.

رئیس سازمان محیط زیست افزود: در حال حاضر 97 میلیارد متر مکعب آب در کشور به صورت سالانه برداشت می کنیم که از حد استاندارد بسیار بالاتر است. در چنین شرایطی معلوم است که به بحران آب خواهیم رسید. اینکه بگوییم چون کشورهای دیگر به ما گندم نمی دهند، ما باید در گندم خودکفا شویم نتیجه اش همین می شود که می بینیم.

مشاور معاون اول رئیس جمهور در حوزه آب و محیط زیست افزود: بر اساس برنامه ششم توسعه میزان مصرف سالانه آب کشور باید 37 میلیارد متر مکعب افزایش یابد و این در حالی است که در حال حاضر نیز میزان مصرف آب ما به نسبت میانگین جهانی بسیار بیشتر است و این نشان می دهد که برنامه ششم اصلاً قابلیت اجرا ندارد.

کلانتری در بخش دیگری از پاسخ خود به سئوال خبرنگار «تابناک»، افزود: سیاست های آب کشور غلط است و در راستای پایداری محیط زیست پیش نمی رود؛ سیاست های غلطی که در چهار دهه گذشته دنبال شد و حالا مردم را به جان هم انداخته است.

این مقام مسئول بدون اشاره به سابقه طولانی 16 ساله خود در مدیریت منابع آب و خاک کشور و با اشاره به اینکه مردم قربانی سیاست های غلط مسئولان در حوزه منابع آب شده اند، اضافه کرد: در سال 1389 مجلس مصوبه ای را به تصویب رساند که بر اساس آن تمام چاه های غیر مجاز دارای مجوز شدند. این در حالی است که در سال اخیر در 21 استان کشور میزان بارندگی پایین تر از نرمال جهانی بوده است و بر اساس پیش بینی دانشمندان در سال های آینده نیز اوضاع از این بهتر نمی شود.

کلانتری با تأکید بر اینکه طرح های انتقال آب مشکل بحران آب کشور نیست و بدون مشخص کردن جایگاه خود به عنوان کارشناس یا سیاست مدار ادامه داد: مشکل اصلی این است که در کشور ما کارشناسان حق صحبت در مورد منابع آب را ندارند و این سیاست مداران هستند که رأی و نظر خود را بر مدیران اجرایی تحمیل می کنند.

وزیر اسبق و 11 ساله جهاد کشاورزی کشور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه کل حجم آب انتقالی حوضه به حوضه ایران 2 درصد است، گفت: برخی نمایندگان به وزیر جهاد کشاورزی فشار وارد می کنند که پیش روی مصرف آب در کشت محصولات آب بر نایستد و این موضوع در استیضاح او نیز مشهود است.

کلانتری در پایان و بدون آنکه نقش خود و مدیران زیر مجموعه اش را بروز بحران آب تشریح کند، گفت: به هر حال اگر حاکمیت پذیرفت که کشور باید به پایداری برسد و این کشور را باید با علم مدیریت کرد، می توان تصمیم های اصلاحی را انجام داد ولی در غیر اینصورت شرایط همینی هست که می بینیم و در چنین شرایطی مردم مناطق مختلف کشور فکر می کنند که حقشان ضایع شده است.

کلانتری در این گفته های خود ضمن جمع کردن کل منابع آب کشور بدون ملاحظه وضعیت جوی و طبیعی مناطق مختلف از جمله پر آب بودن یا کم آب بودن، نتیجه می گیرد که انتقال آب چون تنها 2 درصد حجم آب مصرفی را شامل می شود، (البته اگر این محاسبه را بتوان پذیرفت) چندان اثری در بحران آب کشور نمی گذارد.

این استدلال در حالی است که می دانیم با اجرای پروژه انتقال آب صفارود از جنوب کرمان به شهر کرمان سالانه چیزی حدود 35 میلیون مترمکعب آب از حوضه بی جان و خشک جازموریان و سرشاخه های هلیل رود که اکنون اسیر گرد و غبار و خشکسالی است به کرمان منتقل می شود و دقیقاً شرایط مشابهی با این طرح در رابطه با سرشاخه های رود دز و کارون نیز وجود دارد.

رئیس سازمان محیط زیست همچنین بدون اشاره به سال ها حضور خود در رأس مدیریت منابع آب کشور مسائلی از قبیل برداشت بی رویه از منابع آب را عامل اصلی بحران می داند و این در حالی است که وی شخصاً نزدیک به 12 سال وزیر جهاد کشاورزی کشور بود و بسیاری از زیر ساخت های کشاورزی کشور در زمان وزات وی در کشور ایجاد شد.

با این روند که مدیران ارشد آب و خاک کشور بخشی از عامل بروز بحران را نفی می کنند و بخش دیگری از آن را نیز متأثر نهادهای خارج از حوزه مدیریت خود معرفی می کنند، باید پذیرفت گفت که بدنه مدیریت آبی کشور اسیر آشفتگی بی حساب و کتابی شده است که افق روشنی را از آینده در اختیار نمی گذارد.