با آزار جنسی در محل کار چگونه برخورد کنیم؟

جنبش #MeToo در سال 2017 در آمریکا سر و صدای زیادی به راه انداخت. این جنبش در ابتدا در سال 2006 توسط زنی شروع شد که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته بود. سپس آلیسا میلانو بازیگر آمریکایی سینما و تلویزیون توییت کرد که: هر زنی که مورد آزار یا تجاوز جنسی قرار گرفته به جنبش #MeToo بپیوندد تا بزرگی و اهمیت فاجعه را همه حس کنند. انبوه واکنش‌ها به توییت او غیرمنتظره بود و اساس یک حرکت ملی را شکل داد.

میلیون‌ها زن (و البته مرد) در مورد سوء استفاده‌هایی که مردان و زنان قدرتمند از آنها کرده بودند گفتند و نوشتند.

وسعت آزار و اذیت‌های جنسی در بیشتر جوامع مرد سالار افشاگری شد و همه فهمیدند که هیچ فضایی از مدرسه و کلیسا گرفته تا محل کار و باشگاه‌های ورزشی هیچیک در برابر بهره کشی‌های جنسی ایمن نیستند و نسل‌هاست که همیشه عده‌ی زیادی بی‌دفاع و وحشت زده در این محیط‌ها به زندگی ادامه داده‌اند.

هرچند شرکت‌ها و سازمان‌هایی هستند که دهه‌هاست سیاست‌‌هایی در برابر آزارهای جنسی در پیش گرفته‌اند اما جو جدید، مدیران و مسئولان را تحت فشار بیشتری قرار داد تا این سیاست‌ها را تقویت کرده و برای کارمندان محیطی ایمن‌تر و با حمایت بیشتر فراهم کنند. اگر شما هم مدیری هستید که دقیقا نمی‌دانید جنبش #MeToo چگونه بر مسئولیت‌های شما تاثیر می‌گذارد در این مطلب هر چه را که لازم است بدانید به شما می‌گوییم.

فاجعه چقدر گسترده است؟

در نسل‌های گذشته زنان در سکوت خود، آزارهای جنسی را تحمل کرده‌اند. آنها به ندرت در مورد این موارد با کسی حرف می‌زدند یا گزارش می‌دادند چون می‌‌ترسیدند شغل خود یا فرصت پیشرفت کاری‌شان را از دست بدهند. مطالعه‌ای که در سال 2016 توسط کمسیون فرصت‌های شغلی برابر (EEOC) صورت گرفت نشان داد یک سوم زنان شاغل تجربیات ناخواسته‌ای از اذیت‌های جنسی یا زورگویی‌های جنسی در محل کار دارند اما کمتر از 10 درصد آنها رسما شکایت کرده‌اند.

اما وقتی زنان توانستند برای گزارش دادن آزارهای جنسی پا پیش بگذارند، جریان عوض شد و افراد توانستند باور کنند که در چنین شرایطی، سیستمی برای حمایت از آنها وجود دارد. بنابراین مدیران و کارفرمایان پیش از اینکه شرکت و سازمان‌شان نابود شود باید بدانند چه واکنشی نشان بدهند.

تعهدات قانونی کارفرما

کمسیون فرصت‌های شغلی برابر (EEOC) در سال 1980، خط مشی‌های خود را در مورد آزار جنسی منتشر کرد که آزار جنسی را تعریف کرده و پروسه‌ای را به کارفرمایان ارائه می‌دهد که طبق آن تائید کنند آیا شکایتی که شده اعتبار دارد یا نه. محتوای این دستورالعمل چنین است:

چگونه مشخص کنید تماس جنسی توافقی بوده یا نه
شواهد و مدارک ماجرا را چگونه ارزیابی کنید
چگونه معلوم و محرز کنید که محیط کار، ناامن است یا نه
ارائه توصیه‌ها و راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی جهت ایجاد یک فضای کار غیر جنسی

تدابیر و شیوه‌های توصیه شده

شرکت‌هایی که خود را در برابر آزارهای جنسی ایمن می‌دانند خودشان را در معرض یک فاجعه‌ی بالقوه قرار می‌دهند. مجاز دانستن یا نادیده گرفتن آزار جنسی فقط موجب سوء استفاده‌های جنسی بیشتر می‌شود زیرا کسانی که مرتکب آزار جنسی می‌شوند می‌دانند که رفتارهای آنها عواقب چندان جدی نخواهد داشت. عدم شناسایی و برطرف نکردن رفتارهای نامناسب، دعوت و مجوزی است برای مشکلات اخلاقی، از دست دادن مشتریان و هزینه‌های مالی و البته آبروریزی اجتماعی!

پیامدها رفتارهای نامناسب می‌تواند در راستای اهداف یک سازمان و منطبق با سیاست‌های آن باشد. خوشبختانه مدیریت سازمان می‌تواند اقداماتی انجام دهد تا یک فضای کار خلاق و کارآمد و به دور از هر گونه آزار و اذیت جنسی فراهم کند.

1. یک خط مشی رسمی ضد آزار جنسی در پیش گرفته و آن را به همه اعلام کند

این خط مشی باید به وضوح اعلام کند که آزار جنسی از هر نوعی تحمل نخواهد شد، و شامل حال هر نژاد و ملیت و سن و مذهب و شرایطی می‌شود. حتما یک لیست غیر انحصاری از رفتارهایی که در محل کار، نامناسب و ممنوع هستند ارائه دهید مانند:

ایما و اشاره‌های جنسی یا نشان دادن هر چیزی که دلالت بر امور جنسی داشته باشد مثلا تصویر، پوستر و …
لقب دادن‌ها و اظهار نظرهای اهانت آمیز، یا جُک‌ها و شوخی‌های جنسی
استفاده از کلمات جنسی یا متلک پرانی
هر نوع تماس بدنی اجباری
سیاست در پیش گرفته شده در نهایت باید پیامدهای آزارهای جنسی را اعلام کند مثلا:
. تنزل رتبه
. از دست دادن حقوق
. از دست دادن فرصت‌های ارتقاء رتبه
. انتقال اجباری
. محرومیت از پاداش و مزایا
. اخراج

2. فرهنگ سازمانی را آموزش دهید و اصلاح کنید

فرهنگ سازمانی نقش بزرگی در جلوگیری از آزارهای جنسی دارد. براساس گزارشی تحقیقاتی از The Atlantic، شرکت‌هایی که مرد محور و سلسله مراتبی‌اند و رفتارهای بد را می‌بخشند بیشتر احتمال دارد که دارای فرهنگ مردانه‌تری بوده و روابط تهاجمی و رقابتی داشته باشند. در این محیط‌های بسته معمولا با زنان به عنوان گروگان های جنسی رفتار شده و مردان از اینکه رفتارهای نامناسب همکاران خود را گوشزد کنند یا گزارش دهند منع می‌شوند.

سیاستی که وضع شود اما اجرا نشود می‌تواند به اندازه‌ی نداشتن سیاسیت و خط مشی بد و خطرناک باشد. آزار و اذیت‌های جنسی معمولا در شرکت‌های کوچک‌تر و خلوت‌تر روی می‌دهند که افراد مسئول و رتبه‌های بالای آن پاسخگوی هیچکس نیستند. اما در شرکت‌ها و فضاهای بزرگ‌تر، سیاست‌های پیچیده‌تری وجود دارد و مدیران بابت رفتارهای زیردستان باید پاسخگو باشند.
برنامه‌ی آموزشی شرکت شما باید:

نمونه‌هایی از الگوهایی که می‌تواند منجر به آزار جنسی شود ارائه دهد
گوشزد کند که هر کسی که مورد سوء استفاده جنسی قرار بگیرد، شاهد آزار جنسی باشد و یا نسبت به یک آزار جنسی آگاه شود باید آن را فورا گزارش دهد
این اطمینان را بدهد که شکایت از آزار جنسی به طور محرمانه و تا آخرین حد ممکن پیگیری شده و اطلاعات در اختیار کسانی قرار داده می‌‌شود که شاکی خودش بخواهد و یا قانون به آن نیاز داشته باشد.
جزئیات پروسه‌ی پیگیری شکایت و قضاوت ارائه شود

دوره‌ی آموزشی باید از زمان استخدام یک کارمند شروع شده و طی دوره‌هایی، مجددا برگزار شده و به روز شود. تمام مراحل آموزشی طبق اطلاعات مربوط به ساعت، تاریخ، افراد شرکت کننده و آموزش دهنده‌ها ثبت شود تا شاهدی مستند و قانونی برای هدف شرکت و تلاش آن در جهت فراهم نمودن فضایی به دور از آزارهای جنسی برای کار باشد.

3. سیاست شفافی در مورد روابط عاطفی کارمندان در پیش بگیرید

هر گونه رابطه‌ی عاطفی خارج از چارچوب کاری میان کارمندان باید کاملا معلوم شود. بعضی از شرکت‌ها قوانین سفت و سختی در این مورد دارند و روابط عاطفی میان کارمندان، فروشنده‌ها و مشتریان را ممنوع می‌کنند تا احتمال آزارهای جنسی را حذف کنند. برخی دیگر از شرکت‌ها نیز این قانون را گذاشته‌اند که کارمندان باید رابطه‌ی عاطفی خود را به شرکت اطلاع داده و یک «قرارداد رابطه» امضا کنند که اعلام می‌کند این رابطه با توافق طرفین بوده و تائید می‌کنند که هر کدام از طرفین، متن قرارداد را خوانده‌اند و تابع سیاست‌های شرکت هستند.

4. برای اعلام شکایت، راههای متعددی بگذارید

اگر سیاست ِ ضد آزار جنسی سازمان شما، اعلام شکایت را فقط محدود به مدیر و رئیس کرده است پس ارزشی ندارد زیرا ممکن است خود ِ مدیر یا مسئول رده بالا، فرد مزاحم باشد. شرکت‌ها باید دو فرد جداگانه یا بیشتر را برای تماس جهت اعلام شکایت در نظر بگیرند، مثلا مسئول منابع انسانی و یک مشاور حقوقی داخل یا خارج سازمانی.

5. از فرد شاکی حمایت کنید

بعد از دریافت شکایت بابت آزار جنسی، کارفرما باید اقدامات فوری را جهت متوقف کردن رفتار مورد شکایت انجام دهد و حقوق هر دو طرف را نیز حفظ کرده و بررسی‌ها را شروع کند. از آنجایی که هر رفتار و سخنی از جانب بازجوها و شاهدها، بخشی از پرونده‌ی دادخواهی است، مستند سازی تمام اطلاعات و مراحل از کار ضرورت دارد.

جدا کردن فرد شاکی از متهم برای اجتناب از انتقام یا تهدید بسیار مهم است، مثلا از طریق انتقال، تغییر برنامه‌ی کاری و یا مرخصی دادن. شما به عنوان یک کارفرما باید پیش از هر اقدامی جایگاه قانونی خود را بدانید تا اقدامی از شما باعث نشود مشکل، پیچیده‌تر شده و از کنترل خارج شود.

6. بیطرفانه شکایت را بررسی کنید

بیشتر شرکت‌ها برای پیگیری و رسیدگی شکایت از آزار جنسی، مسئول منابع انسانی یا مشاور حقوقی خود را می‌گمارند. این فرد یا افرادی که قرار است پیگیر پرونده باشند باید با احترام و بی‌طرفانه قضاوت کنند و ذی‌نفع نباشند تا بتوانند نتیجه‌ای معتبر ارائه دهند. افراد پیگیر باید:

به قانون کار و استخدام آگاه باشند
بتوانند شکایت را بدون قضاوت رسیدگی کنند
مهارت‌های ارتباطی میان فردی و روحیه‌ی لازم برای برقرار کردن رابطه‌ی دوستانه و مسالمت آمیز با هر دو طرف را داشته باشند.
مهارت‌های لازم جهت اجرا و انجام بررسی‌ها را داشته باشند، مانند شناسایی مشکل، سبک و سنگین کردن شواهد و مدارک، پرس و جو کردن از طرفین و چگونگی ثبت و مستند سازی اطلاعات و روند مراحل

7. رفتار منطقی و مناسب داشته باشید

بعد از کامل شدن و اتمام رسیدگی‌ها، کارفرما مسئول تعیین و اجرای اقدامات اصلاحی بر اساس توصیه‌های افراد پیگیر پرونده است. یک نتیجه‌گیری مناسب از پرونده باید شدت و میزان آزار و اذیت، هر گونه آسیب وارده به قربانی، سوابق طرفین از جهت ادعای مطرح شده و آسیب پذیری قانونی سازمان را معلوم کند.

8. مراحل، یافته‌ها و نتایج را با جزئیات کامل ثبت کنید

هر شکایت، بررسی و نتیجه‌ای می‌تواند موضوعی برای داد خواهی بعدی بشود پس تمام اطلاعات و تاریخ‌ها و هر چه را که مربوط به پرونده است با دقت ثبت کنید.

با این راهکارها می‌توانید شرکت و سازمان خود را تبدیل به یک محیط امن و کارآمد و دوستانه کنید و جلوی هر گونه تعدی و آزار را بگیرید.

کلام آخر

در بازار بینهایت رقابت آمیز دنیای امروز، مدیران بیشتر و بیشتر به این نتیجه می‌رسند که تعهد و احساس مسئولیت کردن نسبت به کارمندان برای تداوم و موفقیت کارشان ضروریست. گزارش‌ها نشان می‌دهند شرکت‌هایی که خود را نسبت به کارمندان بسیار متعهد و مقید می‌دانند، 22 درصد کارآمدتر هستند، 25 درصد کمتر در معرض شکست قرار دارند و 41 درصد کمتر دچار افت کیفیت می‌شوند. اما هنوز هم هستند مدیرانی که تغییرات مداوم در نیروی کار خود را نادیده می‌گیرند یا اقدامی برای امن‌تر کردن محیط کار نمی‌کنند و اهمیتی به رفاه حال کارمندان نمی‌دهند. امروزه با جوی که جنبش #MeToo ایجاد کرده دیگر هیچ زنی، آزار و اذیت جنسی را «عادی» یا «رازی ممنوعه» تلقی نمی‌کند.