باید با فساد فرزندان و دامادهای مسئولان هم مبارزه کرد

البته مسئولانی که تا اندازه ای به فساد آلوده شده اند، مدت هاست آموخته اند که نباید اموال غیرمشروعی که به دست می آورند را به نام فرزندان و اقوام نسبی درجه یک خود بکنند. حالا پای افراد دیگری مانند دامادها و افراد مورد اطمینان و وثوق آنها نیز به میان امده است تا از این طریق رد مال غیرمشروع تحصیل شده گم بشود. لذا باید پیش بینی های قانونی برای مقابله با چنین اقداماتی هم صورت بگیرد…

روز گذشته خبر از تصویب جزئیات «طرح اعاده اموال نامشروع مسئولان» در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس آمد تا در روزهایی که مردم از ناحیه شنیدن انواع تخلفات و اختلاس ها به شدت در رنج و ناراحتی هستند و خواستار مبارزه جدی با هرگونه فساد از سوی نهادهای مسئول، تلاش های جدی تری را برای قانون گذاری در حوزه پیش گیری از مقوله هایی مانند دریافت حقوق های نجومی یا استفاده از جایگاه ها و عنوان برای کسب ثروت های باد آورده باشند.

موضوع مبارزه با مفاسد اینچنینی به صراحت در قانون اساسی هم مورد تاکید قرار گرفته جایی که اصل چهل و نهم قانون اساسی می گوید: «دولت موظف است ثروت هاي ناشي از ربا، غصب ، رشوه ، اختلاس‌، سرقت‌، قمار، سوء استفاده از موقوفات‌، سوء استفاده از مقاطعه‌كاري ها و معاملات دولتي‌، فروش زمين هاي ‌موات و مباحات اصلي‌، دايركردن اماكن فساد و ساير موارد غيرمشروع را گرفته و به صاحب حق رد كند و در صورت ‌معلوم ‌نبودن او به بيت‌المال بدهد اين حكم بايد با رسيدگي و تحقيق ‌و ثبوت شرعي به وسيله دولت اجرا شود.»

اصل 49 قانون اساسی و فرمان 8 ماده‌ای تاکید بر مبارزه با فساد دارد

از طرفی در سال 1380 حکم هشت ماده ای از سوی رهبری ابلاغ شده است و علیرغم گذشت 16 سال نه تنها در دولت های مختلف مبارزه مؤثری با فساد صورت نگرفته، بلکه هر روز ابعاد جدیدی از فساد را در برخی سطوح شاهد بوده ایم که از نمونه های جدی آن می توان به رانت خواری هایی که گاه و بیگاه دامن برخی مدیران را گرفته و مسائلی نظیر فیش های حقوقی نجومی و املاک نجومی اشاره کرد. همین موضوع ناامیدی برخی مردم را از قاطعیت در برخورد با مفاسد به همراه داشته و لذا اکنون جامعه خواستار فراگیر شدن و وجود عزم جدی برای مبارزه با فساد است.

یکسال پیش بود که «طرح اعاده اموال نامشروع مسئولان» در مجلس مطرح شد، حالا عضو هیئت رئیسه کمیسیون قضایی از تصویب جزئیات طرح اعاده اموال نامشروع مسئولان در این کمیسیون خبر داده است. «یحیی کمالی‌پور» با بیان اینکه طرح مذکور در 10 ماده تدوین شده است، گفته: پس از استماع نظرات مخالفان و موافقان جزئیات طرح مذکور به تصویب اعضای کمیسیون رسید. این طرح برای بررسی در جلسه علنی پارلمان تقدیم هیئت رئیسه مجلس می‌شود.

متن کامل «طرح اعاده اموال نامشروع مسئولان»

متن کامل این طرح که روز گذشته در کمیسیون قضایی مجلس مصوب شد به شرح ذیل است:

عنوان طرح:

اعاده اموال نامشروع و اجرای اصل چهل و نهم (۴۹) قانون اساسی

ماده ۱- احکام مقرر در مواد (۵)، (۶)، (۷) تا (۹) و (۱۱) تا (۱۵) قانون نحوه اجرای اصل چهل و نهم (۴۹) قانون اساسی شامل روسا، مدیران و مسئولان موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری، ماده (۲۹) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵.۱۲.۱۴ و ماده (۳) قانون رسیدگی به دارایی مقامات، مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹.۰۸.۰۹ و تبصره‌های آن از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی به بعد نیز می‌شود.

تبصره ۱- علاوه بر موارد فوق روسا و معاونین و مدیران کل دانشگاه آزاد اسلامی و روسا و معاونان واحدها‌های آن و نیز همترازان، همسران و بستگان نسبی درجه اول از طبقات اول و دوم اشخاص موضوع این ماده مشمول این قانون می‌باشند.

تبصره ۲- ذی حسابان دستگاه‌های اجرائی و کلیه کارکنان دستگاه‌های اجرایی که در زمینه امور مالیاتی، اسناد و املاک، منابع طبیعی، اراضی محدوده و حریم شهر‌ها و روستا‌ها و بستر رودخانه‌ها، امور گمرکی، بانکی، بیمه‌ای، وقفی و خیریه، شهرداری‌ها، مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی فعالیت کرده یا می‌کنند نیز مشمول این قانون می‌شوند.

تبصره ۳- کلیه کسانی که ظن قوی در تحصیل اموال نامشروع به وسیله آنان با سوءاستفاده از مقام و موقعیت افراد مشمول این قانون وجود دارد مشمول این قانون هستند.

ماده ۲- در اجرای این قانون، دادگاه حقوقی ویژه‌ای به وسیله رئیس قوه قضاییه تشکیل می‌شود که در این قانون به اختصار دادگاه نامیده می‌شود. دادگاه مذکور در تهران تشکیل شده و به تعداد کافی شعبه خواهد داشت. هر شعبه این دادگاه با رئیس که دارای حداقل ده سال سابقه قضایی است و دو مستشار تشکیل می‌شود.

تبصره- دادستان کل کشور مکلف است برای اجرای این قانون و احیای حقوق عامه رأسا یا متعاقب اعلام نهاد‌های ذیربط مبنی بر تحصیل اموال نامشروع از سوی اشخاص مضوع این قانون، بررسی‌های لازم را انجام داده و در صورت وجود ظن تحصیل مال نامشروع مطابق مقررات این قانون، پرونده را برای رسیدگی به دادگاه ارسال می‌کند.

ماده ۳- اموال نامشروع، اموالی است که از طریق رفتار محرمانه یا غیرقانونی یا سوءاستفاده از مقام و موقعیت شغلی و یا سوءاستفاده از اطلاعات ناشی از جایگاه تحصیل شده باشد. عواید اموال نامشروع نیز مشمول این ماده می‌باشد.

تبصره- مفاد تبصره (۱) ماده (۲) قانون مبارزه با پولشویی مصوب سال ۱۳۸۶.۱۱.۰۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی و بند (الف) ماده (۱۱۷) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵.۱۲.۱۴ در اجرای این قانون مجری است.

ماده ۴- دادستان‌های عمومی و انقلاب، سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات کل کشور، مرکز اطلاعات مالی موضوع ماده (۷) مکرر قانون مبارزه با پولشویی مصوب سال ۱۳۸۶.۱۱.۰۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و ادارات و دفاتر آن‌ها مکلفند اطلاعات راجع به اموال افراد مشمول این قانون را که ظن به عدم مشروعیت آن‌ها دارند به دادستان کل کشور اعلام کنند.

تبصره- هر یک از شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند اطلاعات خود در خصوص اموال نامشروع اشخاص موضوع این قانون را به دادستان کل کشور اعلام کنند.

ماده ۵- دادستان کل کشور یا دادگاه مکلفند از اشخاص موضوع ماده (۶) قانون مبارزه با پولشویی مصوب سال ۱۳۸۶.۱۱.۰۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی و سامانه موضوع بند (الف) ماده (۱۱۷) قانون برنامه پج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵.۱۲.۱۴، اطلاعات لازم در خصوص اموال افراد مشمول این قانون را استعلام نمایند. اشخاص موضوع ماده (۶) در صورت استنکاف از ارائه اطلاعات در ممهلت مقرر در استعلام یا ارائه اطلاعات ناقص یا خلاف واقع، مستوجب حبس تعزیری درجه شش یا حسب مورد انفصال موقت از خدمات دولتی و عمومی یا منع اشتغال در بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری خصوصی به مدت شش ماه تا دو سال خواهند بود.

ماده ۶- چنانچه پیش از شروع رسیدگی یا در اثنای آن بیم اتلاف یا انتقال اموال مظنون به عدم مشروعیت یا خارج کردن آن‌ها از کشور وجود داشته باشد، حسب مورد دادستان کل کشور یا دادگاه رأسا یا به درخواست مراجع موضوع ماده (۴)، قرار توقیف اموال مذکور را صادر می‌کنند. همچنین، می‌توانند عندالاقتضا قرار منع خروج اشخاص مظنون به داشتن اموال نامشروع از کشور را صادر نمایند. این قرار‌ها ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ حسب مورد در محاکم حقوقی بدوی و تجدیدنظر موضوع این قانون قابل اعتراض می‌باشند.

مدت اعتبار قرار منع خروج از کشور شش ماه و قابل تمدید است و درصورت اثبات مشروعیت اموال و مختومه شدن پرونده در هر مرحله، ممنوعیت خروج منتفی و مراتب بلافاصله به مراجع مربوط اطلاع داده می‌شود. درصورتی که مدت مندرج در قرار منع خروج منقضی شود، این قرار منتفی و مراجع مربوط از این حیث نمی‌توانند مانع از خروج فرد شوند.

تبصره- چنانچه نسبت به اموال نامشروع موضوع این قانون در سایر مراجع قضایی دعوایی در جریان باشد. دادستان کل کشور موظف است به عنوان وارد یا معترض ثالث مطابق مقررات اقدام نماید.

ماده ۷- پس از ارسال پرونده از سوی دادستان کل کشور، دادگاه ضمن تعیین وقت رسیدگی از فرد مظنون دعوت به عمل می‌آورد. فرد مزبور شخصا یا از طریق وکیل منتخب خود می‌تواند مستندات و دفاعیات را ظرف مدت یک ماه از تاریخ جلسه اول به صورت مکتوب به دادگاه ارائه دهد. این مدت تنها برای یکبار و حداکثر به مدت یک ماه قابل تمدید است. عدم حضور فرد مضنون یا عدم ارائه اسناد و مدارک مثبته مانع از رسیدگی نخواهد بود. دادگاه نسبت به صحت اسناد و مدارک و دفاعیات ارائه شده بررسی لازم را انجام می‌دهد و با رعایت مفاد تبصره‌های (۱) و (۲) ماده (۲) قانون مبارزه با پولشویی مصوب سال ۱۳۸۶.۱۱.۰۲ با اصلاحات و الحاقات بعدی ظرف مدت یک هفته پس از ختم رسیدگی حکم به رد دعوا یا اعاده اموال نامشروع به دولت را صادر می‌کند.

تبصره ۱- درآمد‌های ناشی از اجرای این قانون در چارچوب بودجه‌های سنواتی صرف فقرزدایی و ایجاد اشتغال جوانان می‌شود.

ماده ۸- آرای صادره از دادگاه بدوی، ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ، توسط محکوم‌علیه یا دادستان کل کشور رأسا یا به تقاضای سایر مراجع موضوع ماده (۴) در شعب ویژه‌ای از دادگاه تجدیدنظر استان تهران به تعیین رئیس قوه قضاییه قابل تجدیدنظر می‌باشد. شعب مذکور با رئیس که دارای حداقل پانزده سال سابقه قضایی است و دو مستشار تشکیل می‌شود. آرای محکومیت قطعی زیرنظر رئیس شعبه بدوی اجرا می‌شود.

ماده ۹- چنانچه ضمن بررسی دادستان کل کشور یا رسیدگی دادگاه، جرمی کشف شود، موضوع برای رسیدگی به مرجع قضای صالح اعلام می‌شود. حکم مراجع موضوع این قانون به رد دعوا مانع از رسیدگی مراجع کیفری به اتهامات افراد نیست. همچنین، صدور قرار‌های موقوفی یا منع تعقیب یا رأی برائت از سایر مراجع، مانع از رسیدگی مراجع موضوع این قانون نخواهد بود.

تبصره ۱- در صورتی که حکم صادر شده از مراجع موضوع این قانون در خصوص اموال فرد به هر نحو با حکم سایر مراجع قضایی در خصوص همان اموال فرد متعارض باشد، شخص ثالث ذینفع می‌تواند نسبت به قسمت معارض به دادگاه موضوع این قانون اعتراض ثالث کند. در این صورت، دادگاه موضوع این قانون مستقلاً به اعتراض رسیدگی و در صورت احراز صحت ادعا‌ها حکم به رد مال به او را خواهد داد.

تبصره ۲- تقاضای اعاده دادرسی نسبت به حکم صادره مبنی بر عدم مشروعیت اموال فرد، تنها درصورتی پذیرفته می‌شود که دلیل جدیدی برای اثبات مشروعیت تمام یا بخشی از اموال فرد پیدا شود که هنگام رسیدگی موجود یا در دسترس نبوده است.

ماده ۱۰- انتشار جریان رسیدگی و گزارش پرونده موضوع این قانون که متضمن افشای مشخصات فرد باشد، در صورتی که به عللی از قبیل: خدشه دار شدن وجدان جمعی و یا حفظ نظم عمومی جامعه ضرورت یابد، به درخواست دادستان کل کشور و موافقت رئیس قوه قضائیه امکان پذیر است. احکام قطعی صادرشده در اجرای این قانون نیز برای اطلاع عموم منتشر می‌شود. قوه قضائیه موظف است حداکثر هر شش ماه یک بار علاوه بر گزارش مشروح به نمایندگان مجلس شورای اسلامی، گزارش اجرای این قانون را از طریق رسانه ملی به اطلاع عموم مردم برساند.

مبارزه با فساد فرزندان و اقوام درجه یک مسئولان

در تبصره یک اولین ماده از «طرح اعاده اموال نامشروع مسئولان» آمده است: علاوه بر موارد فوق، روسا و معاونین و مدیران کل دانشگاه آزاد اسلامی و روسا و معاونان واحدها‌های آن و نیز همترازان، همسران و بستگان نسبی درجه اول از طبقات اول و دوم اشخاص موضوع این ماده مشمول این قانون می‌باشند. اقدام خوبی که می تواند به کسب اموال نامشروع فرزندان و اقوام درجه یک آنها بیانجامد.

البته مسئولانی که تا اندازه ای به فساد آلوده شده اند، مدت هاست آموخته اند که نباید اموال غیرمشروعی که به دست می آورند را به نام فرزندان و اقوام نسبی درجه یک خود بکنند. حالا پای افراد دیگری مانند دامادها و افراد مورد اطمینان و وثوق آنها نیز به میان امده است تا از این طریق رد مال غیرمشروع تحصیل شده گم بشود. لذا باید پیش بینی های قانونی برای مقابله با چنین اقداماتی هم صورت بگیرد.

اکنون مبارزه با فساد به ویژه مقابله با فساد در بین مسئولان به یک مطالبه جدی عمومی در جامعه تبدیل شده است. برخی می گویند، چطور فرد یا افرادی هستند که قبل از مسئولیت یا در ابتدای انقلاب هیچ مالی نداشته اند، اما امروز ثروت های میلیاردی از سوی آنها و برخی اعضای خانواده شان، انباشته شده است. وجود این شائبه ها و حرف و سخن که برخی از آنها یک واقعیت عینی است نشان می دهد که تاکنون ابزارهای موجود در این حوزه یا کارایی نداشته و یا اینکه حداقل ناکافی بوده است، لذا باید پیش بینی های قانونی به اندازه ای که توان بازدارندگی در مقوله فساد به ویژه در بین مسئولان ایجاد کند، صورت بگیرد.