بازی آماری با مغز‌ها حقیقت دارد؟
ایران براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶، جزو ۳۰ کشور اول ارسال‌کننده مهاجر قرار ندارد.
آمارهای مختلفی از فرارمغزها اعلام می‌شود و درحالی برخی رتبه ششم در مهاجرت به خارج از کشور را به ایران نسبت می‌دهند که آمار دقیقی از جمعیت ایرانی‌های خارج از کشور وجود ندارد. از طرفی آماری به نقل از صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۰۹ منتشر شده که براساس آن ۱۵۰ تا ۱۸۰هزار نفر از ایران خارج شده‌اند که برآورد می‌شود ۷۰ تا ۸۰درصد آنها قشر تحصیلکرده و متخصص هستند. این درحالی است که بنا به اعلام معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری صندوق بین‌المللی پول آماری تحت این عنوان منتشر نکرده است.
فرارمغزها که در ادبیات جهانی به‌عنوان فرار سرمایه‌های فکری نیز مشهور است، هر ازچندگاهی موضوع رسانه‌ها و مردم ایران می‌شود و تأثیر مخرب این آمارهای کذب و شایعات بر وجهه ایران و ایرانی سالیان دراز باقی می‌ماند.
مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری اعلام کرده است؛ چند سالی است که مدعیان زیادی در ارتباط با رتبه نخست ایران در فرارمغزها صحبت می‌کنند و تنها مدرک قابل ارایه آنها استناد به گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۰۹ میلادی است. با بررسی در این ارتباط متوجه می‌شویم که صندوق بین‌المللی پول هیچ گزارشی در سال ۲۰۰۹ در این ارتباط منتشر نکرده است.
آمار واقعی مهاجران به استناد کار پژوهشی
پژوهشکده مطالعات فناوری با استناد به اطلاعات آمارهای معتبر بین‌المللی و پایگاه‌های داده در دسترس از نهادهایی مانند سازمان ملل متحد، یونسکو، بانک جهانی، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و همچنین منابع اطلاعاتی برخی کشورهای اصلی مهاجرپذیر مانند آمریکا تلاش کرده است تصویر روشنی از وضعیت مهاجرت و جابه‌جایی دانشجویان ارایه شود. برهمین اساس و به استناد کار پژوهشی صورت‌گرفته، پرویز کرمی مشاور عالی معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری می‌گوید: «در سال ۹۴ تعداد دانشجویان مهاجر ایرانی ۲هزار و ۳۵۴ نفر بوده که در رتبه ۱۲ تعداد دانشجویان خارجی در کانادا قرار گرفته است. همچنین در سال ۹۶ تعداد کل مهاجران ایرانی در کانادا ۶هزار و ۴۸۵ نفر بوده که نسبت به تعداد مهاجران سال ۱۳۹۵ (۱۱هزارو ۶۶۵ نفر) کاهش داشته است.»
او تصریح می‌کند: «اداره مهاجرت ایالات متحده آمریکا هم اعلام کرده که رتبه ایران در زمینه اعزام دانشجو به این کشور نسبت به اوایل انقلاب، ۵برابر کاهش داشته است. براساس آماری که اداره مهاجرت این کشور (CIS) تا سال ۲۰۱۶ ارایه کرده است، اکنون جمهوری خلق چین در این جدول مقام نخست را کسب کرده است. این گزارش، رقم دقیق ۳۲۸هزارو۵۴۷ دانشجو را متعلق به کشور چین اعلام کرده است و پس از آن، کشورهای هند، عربستان‌سعودی، کره‌جنوبی، کانادا، ویتنام، تایوان، برزیل، ژاپن و مکزیک در رده‌های بعدی قرار دارند. برهمین اساس، ایران در جایگاه یازدهم کشورهای اعزام‌کننده دانشجو به ایالات متحده آمریکا ایستاده است.»
جزو ۲۰ کشور اول ارسال مهاجر نیستیم
یکی از نکات قابل توجه این است که ایران براساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال ۲۰۱۵، جزو ۲۰ کشور اول نبوده و در گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶، جزو ۳۰ کشور اول ارسال‌کننده مهاجر نیز قرار ندارد. درهمین راستا علی‌مرتضی بی‌رنگ، معاون امور بین‌الملل معاونت علمی و فناوری عنوان می‌کند: «بررسی آمارها نشان می‌دهد که تعداد مهاجران تحصیلکرده یعنی افراد دارای مدارک دانشگاهی و نسبت آنها از کل تحصیلکردگان داخل کشور، در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین است. طبق گزارش مشترک سازمان ملل و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه OECD، ایران با حضور در پایین‌ترین سطح طبقه‌بندی جهانی از نظر این شاخص، در زمره کشورهایی است که نرخ مهاجرت افراد تحصیلکرده به کل جمعیت تحصیلکرده در آن، در طبقه کمتر از دو‌درصد قرار دارد.»
روزنامه شهروند نوشت:بنابراین با استناد به آمار نهادهای معتبر بین‌المللی می‌توان این‌گونه گفت که پدیده فرارمغزها در ایران، فاقد هرگونه سندیت است.
