بازار قطر؛ برنده ایران یا ترکیه

بیش از 6 ماه از باز شدن دروازه‌های قطر به سوی کشورهای منطقه بویژه ایران و ترکیه می‌گذرد. گرچه این دو کشور به صورت همزمان به این فرصت دست یافتند اما موفقیت ترکیه در بازار قطر بسیار چشمگیرتر بوده است. از سوی دیگر در حالی فعالان اقتصادی ایرانی برای حضور در این بازار با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند که کالاهای ترک از مسیر ارزان ایران به قطر صادر می‌شوند.

به گزارش بازتاب از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، حوالی نیمه ‌خرداد امسال بود که با قطع روابط دیپلماتیک ائتلاف عربی به رهبری عربستان با قطر، دروازه‌های بازار این کشور به روی صادرکنندگان کشورهای منطقه بویژه ایران و ترکیه باز شد؛ زیرا قطر سالیانه نزدیک به سه میلیارد دلار واردات مواد غذایی دارد که پیش از محاصره اقتصادی، یک‌سوم آن را بطور مستقیم از طریق عربستان و امارات تامین می‌کرد.
در این شرایط جمهوری اسلامی ایران با اینکه ادامه تنش‌های اینچنینی را به نفع منطقه ندانست، مرز هوایی خود را روی پروازهای شرکت‌های هوایی قطر باز گذاشت و فعالان اقتصادی خود را ترغیب کرد از فرصت ایجادشده در بازار قطر استفاده کنند؛ بازاری که ترکیه نیز آن را رصد می‌کرد و 48ساعت پس از وقوع بحران سیاسی در روابط قطر با کشورهای عربی منطقه، با استفاده از هواپیماهای کارگو (باربری) بخش زیادی از بازار قطر را تسخیر و ویترین فروشگاه‌های این کشور را مملو از کالاهای ساخت خود کرد.
در این شرایط، فعالان اقتصادی ایرانی نیز در تدارک صادرات کالا، بویژه مواد غذایی به قطر برآمدند و محموله‌های مواد غذایی ازجمله هزار و 100 تن میوه تازه را در روزهای نخست بروز بحران از طریق دریا عازم بازار این کشور کردند، اما عواملی که سال‌هاست پر پرواز صادرات این مملکت را بسته، در مراوده با قطر نیز دست و پای صادرکنندگان ایرانی را بست.

** ترکیه و واکنش سریع در تجارت
در این وضعیت، فعالان اقتصادی بخش خصوصی و اتاق ایران به این اجماع رسیدند که اتاق بازرگانی شیراز مسئول هماهنگی و ارسال کالاهای صادراتی به کشور قطر باشد و آن ‌گونه که «جمال رازقی ‌جهرمی»، رئیس اتاق شیراز گفت، از همان ابتدای کار، صادرات هوایی به قطر، با اجاره هواپیمای کارگو در دستور کار قرار گرفت اما قیمت بالای حمل بار با هواپیما به ‌اضافه هزینه‌های سنگین پارکینگ و نگهداری، به سرعت کار را برای بخش خصوصی سخت کرد.
بعدها ترکیه که در واکنش سریع به خالی شدن بازار قطر از رقبا، حمل گران ‌قیمت کالا با هواپیما را برای تسخیر بازار در دستور کار گذاشته بود، در رایزنی با مقام های ایرانی و قطری، نسبت به استفاده از مسیر زمینی ایران برای صادرات به قطر ابراز علاقه‌مندی کرد تا از مزیت مسیری که خودمان قادر به استفاده از آن نبودیم، بهره‌مند شود. در اواسط مرداد ماه نیز این اتفاق افتاد و «نهاد زیبکچی»، وزیر اقتصاد ترکیه از حصول توافقاتی در این زمینه خبر داد.
حالا 6 ماه از آن روزگار می‌گذرد و رازقی‌جهرمی می‌گوید: اگر به بوشهر سفر کنید، مقابل گمرک بوشهر، صف طویل کانتینرهای 40 فوتی ترکیه را می‌بینید که از غرب به جنوب آمده‌ اند تا از طریق بندر بوشهر به قطر ارسال شوند. منظره‌ای که به گفته وی، معنای آن، موفق نبودن ایرانی‌ها در بازار قطر است.
آمارها حاکی از این است که صادرکنندگان ایرانی پیش از وقوع تنش در روابط قطر و ائتلاف عربستان، در طول سال 95 نزدیک به 18میلیون دلار مواد غذایی به این کشور صادر کرده‌اند و اکنون اظهارات رازقی‌جهرمی حاکی از این است که وضعیت تراز تجاری ایران و قطر در این دوره بهبود یافته است، اما این به‌آن معنی نیست که در بازارهای قطر موفق عمل کرده‌ایم.
رئیس اتاق شیراز، مهمترین مشکلات حوزه صادرات به قطر را قیمت تمام‌شده تولید داخلی عنوان می‌کند. به عقیده رازقی‌جهرمی، ما در مواقع رقابت، بسیار ناشیانه وارد بازارها می‌شویم در عین حال غیرقابل ‌کنترل عمل می‌کنیم؛ به عنوان مثال ما در مراحل اولیه بحران در قطر، هندوانه را به‌صورت فله‌ای با لنج به این کشور که بالاترین درآمد سرانه را در جهان دارد، ارسال کردیم اما رقبا در بسته‌بندی مناسب و با قیمت چند برابری این محصول را در بازار قطر عرضه کردند.
وی می‌گوید: با این کارها به‌جای تصاحب بازار، بازار را خراب می‌کنیم و بعد باید کلی تلاش کنیم تا روندها اصلاح شوند. رازقی‌جهرمی همکاری سازمان‌های دولتی از جمله سازمان استاندارد، گمرک و توسعه تجارت را در بهبود وضعیت صادرات دخیل می‌داند؛ به‌گونه‌ای که تاخیر ناشی از بوروکراسی‌های این سازمان‌ها منجر به نرسیدن محصول به بازار و فاسد شدن آن نشود.
از سوی دیگر، این فعال اقتصادی معتقد است بخش خصوصی هم آن‌گونه که باید چابک نیست و این مسئله در رقابتش با بخش خصوصی دیگر کشورها به چشم می‌آید.
رییس اتاق شیراز تمایل به انحصارگری را نیز بزرگترین مشکل بخش خصوصی عنوان می‌کند که اتفاقاً در قطر هم نمود داشته است؛ آنانی که قبلاً با قطر ارتباط داشتند نمی‌ خواستند در این بازار رقبای هم‌وطن برای خود بتراشند برای همین صادرکنندگان جدید را بازی نمی‌دادند و این کار میدان را برای تجار دیگر کشورها بازتر کرد.
پیشتر «محمد شریعتمداری» وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران از پیشنهاد قطر برای دستیابی به سقف پنج میلیارد دلار مبادلات 2کشور خبر داد و گفت: این میزان، اکنون کمتر از یک میلیارد دلار است.
وزیر اقتصاد قطر نیز پیش از این در گفت وگویی اظهار داشت: ایران نقش مهمی در رسیدن کالاهای دیگر کشورها از جمله ترکیه و جمهوری آذربایجان به قطر از طریق زمینی دارد.
«احمد بن جاسم بن محمد آل ثانی» اعلام کرد حجم مبادلات تجاری میان ایران و قطر رشد چشمگیری داشته و صادرات محصولات غذایی و ساختمانی ایران به قطر افزایش یافته است.