بارداری خارج از رحم چیست؟

حاملگی خارج از رحم به حالتی گفته می‌شود که تخمک لقاح یافته در جایی به غیر از جداره داخلی رحم مستقر شده و شروع به رشد می‌کند؛ حاملگی خارج از رحم یکی از علل مرگ و میر مادران باردار در سه ماهه اول بارداری است.

۹۸درصد از حاملگی‌های خارج از رحم درون لوله‌های رحم اتفاق می‌افتد؛ با این حال امکان دارد در نقاط دیگری مثل تخمدان، گردنه رحم و حفره شکمی نیز رخ دهد. از هر ۵۰ حاملگی ممکن است یکی خارج از رحم باشد. اصلی‌ترین خطری که توسط حاملگی خارج از رحم ایجاد می‌شود، پارگی است که به خونریزی داخلی منجر می‌شود.

امروزه احتمال مرگ ناشی از حاملگی خارج از رحم به کمتر از پنج مورد در هر ۱۰هزار مورد کاهش یافته است؛ بنابراین، امروزه علی‌رغم افزایش نرخ حاملگی‌های خارج از رحم، درصد مرگ مادر هرچه بیشتر رو به کاهش است و اصلی‌ترین دلیل شکست در نجات جان مادر، عدم موفقیت برای ارائه به موقع مراقبت‌های پزشکی است.

در موارد بسیار نادر امکان دارد حاملگی خارج از رحم همزمان با حاملگی نرمال یا درون رحمی رخ دهد که به آن حاملگی«هتروتوپیک» گفته می‌شود. در سال‌های اخیر وقوع این نوع حاملگی به علت افزایش استفاده از روش «آی وی اف» و سایر تکنولوژی‌های باروری کمکی، افزایش یافته است. البته عوامل دیگری همچون اندومتریوز، فیبروم، چسبندگی‌های لگنی و استفاده از «آییودی» نیز در حاملگی خارج از رحم موثر است.

عوامل موثر در حاملگی خارج از رحم

عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند ریسک ابتلا به حاملگی خارج از رحم را در فرد افزایش دهند. اما نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که ممکن است حاملگی خارج از رحم در فردی که هیچ‌یک از این علائم را ندارد نیز رخ دهد. بیماری‌های مربوط به التهاب لگن یا عفونت‌های لگنی، عفونت دستگاه تناسلی زنان که معمولا به علت وجود «کلامیدیا» بروز می‌کند. عفونت لوله‌های رحمی نیز فاکتور خطرآفرین دیگری است که ریسک ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد.

به طور معمول،‌ جداره داخلی لوله‌های رحم توسط برآمدگی‌هایی که به مو شباهت دارند پوشیده شده است که «سیلیا» نامیده می‌شود. سیلیا به تخمک‌ها کمک می‌کند که به آرامی از تخمدان به سمت رحم حرکت کند؛ اگر سیلیا به علت عفونت آسیب ببیند، انتقال تخمک‌ها مختل می‌شود و تخم لقاح‌یافته موفق نمی‌شود به رحم برسد و در نتیجه حاملگی خارج از رحم رخ می‌دهد.

داشتن سابقه حاملگی خارج از رحم و هرگونه آسیب و نقص در لوله‌های رحم می‌تواند ریسک ابتلا به حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد. سابقه انجام هرگونه عمل جراحی بر روی لوله‌های رحم نیز همین اثر را دارد. عفونت، نقایص مادرزادی و یا وجود تومور در لوله‌های رحم نیز ریسک ابتلا را افزایش می‌دهند.

علائم حاملگی خارج از رحم

درد در ناحیه شکم، عدم وجود قاعدگی، حالت تهوع و استفراغ، دردهای تیز در ناحیه پایین شکم، فشارخون پایین، احساس درد در یکی از طرفین شکم، احساس درد در ناحیه شانه، گردن و مقعد، احساس ضعف و سرگیجه و در صورت پاره شدن لوله‌های رحمی خونریزی شدید داخلی که متعاقبا منجر به بیهوشی خواهد شد از نشانه‌های حاملگی خارج از رحم است.

درمان حاملگی خارج از رحم

بنابر اعلام انجمن متخصصین زنان و مامایی ایران، درمان حاملگی خارج از رحم، ختم بارداری است. ختم بارداری توسط داروهای خاص و یا به روش‌ جراحی صورت می‌گیرد. مهم‌ترین دارویی که به این منظور استفاده می‌شود یک داروی شیمی‌درمانی به نام متوترکسات است. بهترین روش جراحی برای حاملگی خارج از رحم لاپاراسکوپی است. در این روش بدون شکاف دادن و تنها با ایجاد سوراخ‌هایی در جدار رحمی و محل خونریزی هموستاز شده و خون داخل شکم شستشو داده ‌می‌شود.