ایمنی پایتخت در حد یک شهرستان هم نیست

كلانشهر تهران با وجود داشتن برخي زيرساخت‌ها در حوزه معابر شهري مانند بزرگراه، تونل و پل‌هاي ارتباطي با چالش بافت‌هاي فرسوده، ساختمان‌هاي بلندمرتبه ناايمن، سيل، زلزله و فرونشست زمين به شهري ناايمن تبديل شده است. هر از گاهي با كوچك‌ترين حادثه‌اي فاجعه عظيمي رخ مي‌دهد كه خسارت‌هاي جاني و مالي فراواني برجا مي‌گذارد.

اگر توسعه شهري بدون ايمني و توجه به مسائل فني تخصصي صورت بگيرد نه تنها ساختار مديريت بحران جوابگوي حوادث احتمالي نخواهد بود بلكه فاجعه بر روي فاجعه در اين كلانشهر انباشته خواهد شد. نمونه كوچك آن در حادثه پلاسكو تجربه تلخي را در اذهان عمومي برجا گذاشت كه تهران ايمن نيست و نمره قبولي هرگز نخواهد گرفت.

3چالش بحراني كلانشهر تهران

شهر تهران با وسعت 700 كيلومتر مربع در تمامي جهات جغرافيايي گسترش يافته است و به‌دليل بافت شهري و توسعه‌اي از گذشته تاكنون در معرض انواع و اقسام حوادث بحراني قرار داشته است و در اين زمينه معاون بازسازي و بازتواني سازمان مديريت بحران كشور، سه چالش بحراني تهران و سه اولويت مهمي را كه مديريت شهري جديد براي ايمني تهران بايد مورد توجه قرار دهد، اعلام كرد.

محمدفريد لطيفي درباره مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي تهران در حوزه ايمني و مديريت بحران و اولويت‌هايي كه بايد از سوي مديريت شهري جديد مورد توجه قرار بگيرد، مي‌گويد در حوزه ايمني بايد به تهديداتي كه همواره پيش روي تهران قرار دارد، توجه كنيم. مهم‌ترين عامل – همان طور كه بارها گفته شده- زلزله است.

سيل در رتبه بعدي است و نشست زمين به‌ويژه در ارتفاعات تهران عامل مهم ديگري است كه بايد پيشگيري و مقابله با آن در دستور كار مديريت شهري جديد قرار بگيرد. وي با اشاره به پديده زلزله در تهران اظهاركرد: مديريت شهري در اين مورد بايد نوسازي ساختمان‌ها را با توجه ويژه به بافت‌هاي فرسوده در دستور كار خود قرار بدهد. لطيفي مي‌افزايد: ما سال‌ها قبل به دولت گفتيم به جاي ساخت مسكن مهر به نوسازي بافت‌هاي فرسوده بپردازد اما توجهي نكرد.

اميدوارم شهرداري و شوراي شهر جديد تهران به موضوع بافت فرسوده توجه كنند و به دنبال نوسازي و ايمن‌سازي ساختمان‌هاي شهر باشند. معاون بازسازي و بازتواني سازمان مديريت بحران كشور با اشاره به پديده سيل به عنوان دومين مخاطره تهران، تأكيد مي‌كند ايمن‌سازي شهر از خطر سيل موضوع بسيار مهمي است.

شوراي شهر بايد بر ساخت و سازها در مسيل‌ها دقت و نظارت داشته باشد. شهرداري نيز مجوز چنين ساخت و سازهايي را صادر نكند و اگر ساخت و ‌سازي نيز در اين مسيل‌ها انجام شده حتماً آن را اصلاح كند.

لطيفي با تأكيد بر اينكه نشست زمين به ويژه در ارتفاعات تهران موضوع بسيار مهمي است، مي‌گويد: ‌بخشي از نشست زمين در پي عمليات‌هاي عمراني مانند ساخت مترو و… رخ داده كه بايد براي آن تدبيري انديشيده شود اما بخش ديگري از نشست زمين به علت قنات‌ها و حفر چاه‌هاي غيرمجاز است كه بايد در اين خصوص شهرداري و شوراي شهر تهران راهكارهاي خاص خود را اعمال كنند.

وي با با بيان اين‌كه زلزله، سيل و نشست زمين از جمله مهم‌ترين مخاطرات تهران است كه جمعيت اين شهر را تحت تأثير قرار مي‌دهد، معتقد است پديده‌هاي جمعيتي مي‌تواند سبب جان باختن تعداد زيادي از شهروندان شود از اين رو بايد مورد توجه مديريت شهري قرار بگيرد.

سازمان مديريت بحران تهران در قد و قامت پايتخت نيست

تهران با مشكلات و مسائل روزانه زيادي روبه‌رو است و بعضي از اينها به دليل اينكه در زمان خودش رسيدگي نشدند، امروز به مشكل يا بحران تبديل شده‌اند كه آلودگي هوا، ترافيك، ‌آسيب‌هاي اجتماعي، تخلفات ساخت و ساز و… از جمله اين مشكلات است.

حسام‌الدين نراقي رئيس هيئت مديره انجمن امداد و نجات ايرانيان توجه به دو سازمان آتش‌نشاني و مديريت بحران را از مهم‌ترين اقداماتي دانست كه شهردار جديد در زمينه ايمني تهران بايد آن را در نظر بگيرد و با انتقاد از كم‌توجهي‌ها به وظايف اصلي اين دو سازمان، گفت: خطر ريزش، براي پل‌هاي تهران وجود دارد و سوله‌هاي مديريت بحران نيز از اهداف اصلي خود دور شده‌اند. وي مي‌افزايد: مسئله‌اي كه آن را فراموش كرده‌ايم اين است كه تهران در معرض سوانح و حوادث متعددي قرار دارد كه شايد مهم‌ترين آنها زمين‌لرزه محسوب شود.

همچنين در سال‌هاي اخير اپيدمي‌هايي مانند مگس‌هاي سفيد و آلودگي آب و هوا را شاهد هستيم كه بايد آنها را هم به اين مخاطرات افزود. وي در مورد نقش دستگاه‌هاي مسئول در قبال مخاطرات ‌تهران تأكيد مي‌كند: دستگاه‌هاي متولي و مسئول مخاطرات، آنقدر درگير مشكلات روزانه و جاري خود هستند و مشغله‌هاي غيرتخصصي دارند كه شايد رسيدگي به اين مسائل براي آنها از اولويت‌ پايين برخوردار باشد.

نراقي از سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران به عنوان دستگاه مسئول و متولي شرايط اضطراري در شهر تهران نام مي‌برد و مي‌افزايد: در حال حاضر 16 سال از عمر آن مي‌گذرد ولي وقتي من به عنوان يك فعال اجتماعي و متخصص در حوزه مديريت شرايط اضطراري، به عملكرد و دستاوردهاي اين سازمان نگاه مي‌كنم، آن را در قد و قامت شهر تهران و مخاطرات تهديدكننده‌اش نمي‌بينم.

رئيس هيئت مديره انجمن امداد ايرانيان مي‌گويد: سازمان پيشگيري و مديريت بحران از بودجه مشخصي برخوردار است و همچنين از منابع شوراي شهر هم استفاده مي‌كند. از طرف ديگر براي برخي از اقدامات خود نيز موفق شده در قالب همكاري‌هاي ملي و بين‌المللي منابع متعددي را جذب كند.

به گفته نراقي، اين سازمان از نظر قانوني قدرت عمل و جايگاه مناسبي دارد، به گونه‌اي كه در قانون تشكيل سازمان مديريت بحران كشور، تهران تنها شهري است كه مسئوليت مديريت بحران آن با اداره كل مديريت بحران استان و استاندار نيست و شهردار تهران از طريق سازمان پيشگيري و مديريت بحران اين مسئوليت را به عهده دارد.

نراقي معتقد است بررسي دقيق و آسيب‌شناسي علمي و كاربردي عملكرد دو سازمان متولي ايمني و شرايط اضطراري شهر تهران، شناسايي موانع، فرصت‌ها و ظرفيت‌هاي شهر تهران در زمينه ايمني و مديريت شرايط اضطراري، بررسي عملكرد مدير و معاونان اين سازمان‌ها، شناسايي رويكردهاي تخصصي و از همه مهم‌تر شناسايي مديران توانمند و متعهد كه بتوان به حضور و اثربخشي آنها در اين سازمان‌ها يا ساير اركان مديريت شهري اطمينان داشت، از جمله اقداماتي است كه شهردار جديد بايد در نظر بگيرد.

تمركز بر پروژه‌هاي مطالعاتي و كوچك است

رئيس هيئت مديره انجمن امداد ايرانيان با اشاره به اهميت سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران عنوان كرد: اين سازمان به نوعي در حفظ آينده و سرمايه‌هاي شهر و مردم نقش پررنگي دارد ولي امروز شاهد هستيم كه تمركز اين سازمان به جاي طراحي، مديريت و تحقق پروژه‌هاي زيرساختي، صرف اجراي پروژه‌هاي مطالعاتي و كوچك شده است كه اولويت اصلي و راهكاري براي تضمين پايداري و تاب‌آوري شهر تهران در سوانح نيستند.

تهران به كارهاي زيرساختي و سازماندهي و از همه مهم‌تر هماهنگي‌هاي بين دستگاهي براي حركت هم‌راستاي بخش‌هاي دولتي و عمومي و خصوصي و مردم‌نهاد نياز دارد اما در سازمان پيشگيري و مديريت بحران به اين موضوع توجه كمي شده است كه جاي تأسف و تفكر است كه اولين جلسه ستاد بحران شهر تهران در سال 96 در تيرماه و در حاشيه مراسم رونمايي از دستاوردهاي سازمان پيشگيري و مديريت بحران برگزار شد كه آنجا هم بيشتر به ارائه گزارش و تصويب چند برنامه پرداخته شد.

اقدامات پيشگيرانه براي تهران به اندازه يك شهرستان هم نيست

رئيس هيئت مديره انجمن امداد ايرانيان تأكيد مي‌كند هر محله و منطقه شهر تهران به اندازه يك شهرستان و گاهي يك استان جمعيت دارد ولي توانمندي‌ها و اقدامات پيشگيرانه صورت گرفته در شهر تهران، حتي به اندازه يك شهرستان هم نيست و تهران، از نظر طرح و برنامه و ميزان آمادگي پاسخ به سوانح نيز در وضعيت مطلوبي قرار ندارد.

بنابراين يك مشكل اساسي كه شهردار بعدي بايد به آن فكر كند، جايگاه سازمان پيشگيري و مديريت بحران در ساختار مديريت شهر تهران و تعامل و نوع ارتباط اين سازمان با ساختار شهرداري است.

در پيشگيري از حوادث نمره قبولي نمي‌گيريم

امروز مسئله اصلي شهر و ايمني در شهر اين است كه بودجه‌ها و منابع متعددي وجود دارد ولي متأسفانه شاهد برنامه‌ريزي اصولي و مصرف بهينه اين منابع انساني، مالي، دانشي و فني كمتر هستيم.

در اين زمينه مديرعامل انجمن جامعه ايمن با اعتقاد به اينكه موضوع ايمني و بحران تهران، يك موضوع فرابخشي است و از همين رو شهرداري و شوراي شهر جديد بايد زمينه ايجاد همكاري بين‌بخشي را ايجاد كنند، مي‌گويد: توجه به 100 ساختمان خطرناك تهران و احياي جامعه ايمن و توجه به مديريت يكپارچه شهري بايد از اولويت‌هاي مديران جديد تهران در زمينه ايمني و بحران باشد.

جواد نوفرستي در مورد اولويت‌هاي تهران در زمينه ايمني و بحران اظهار مي‌كند پيش از انتخابات شوراي شهر و اخيراً هم قبل از بررسي گزينه‌هاي شهرداري، ‌جلساتي با كارشناساني كه به اين حوزه‌ها مرتبط هستند، به خصوص با مديران سمن‌هايي كه چند سالي است با هم همكاري مي‌كنيم برگزار كرديم و در زمينه ايمني و بحران تهران گفت‌وگوهايي داشتيم. همچنين با بعضي از اعضاي شاخص شوراي شهر و داوطلبان شهرداري نيز جلسه‌هايي برگزار شد.

ايمني و مديريت بحران، فرابخشي است

نوفرستي تأكيد مي‌كند: اميد داريم در دوره جديد تعامل بهتري براي هماهنگي ميان دستگاه‌هاي مختلف ايجاد شود زيرا بحث ايمني و مديريت بحران موضوعات بين‌بخشي است و فقط يك سازمان‌خاص، متولي آن نيست. بنابراين لازم است همه كمك كنند و اميدوارم اين بستر در دوره جديد قوي‌تر از دوره قبل شكل بگيرد خصوصاً كه در شرايط فعلي شهرداري، دولت و مجلس با يكديگر هم‌سوتر هستند.

حالا وقت آن است كه به جاي تقابل‌هاي سياسي، كارآيي و بهره‌وري در دوره جديد دولت، شهرداري و شوراي شهر بالا برود و مردم هم همين انتظار را دارند. به هر حال در گذشته گاهي انرژي‌ها هدر مي‌رفت كه شايد دليلش هم موضوعات سياسي بود. نوفرستي معتقد است ما افراد صاحب‌نظر، دلسوز و برجسته‌اي داريم كه داوطلبانه حاضرند وقت، انرژي و تجربيات را در اختيار مسئولان شهري بگذارند. اين پتانسيل در ميان سمن‌ها وجود دارد. هر چند تعداد آنها زياد نيست و بايد كمك كنيم تا سمن‌هاي بيشتري شكل بگيرد.

ايمني شهر؛ اولويت شوراي شهر پنجم

زهرا نژادبهرام عضو شوراي شهر تهران «ايمني» را اولويت مديريت شهري فعلي عنوان كرده و مي‌گويد: وضعيت ساختمان‌هاي تهران به گونه‌اي است كه نبايد فكر كنيم اين اتفاقات فقط براي ساختمان‌هاي قديمي رخ مي‌دهد، بلكه ممكن است ايمني ساختمان‌هاي تازه‌ساخت و در حال ساخت نيز در معرض تهديد باشد.

وي با بيان اينكه شوراي شهر نيز مكلف است ضمن افزايش نظارت بر شهرداري در حوزه ايمني نسبت به وضع قوانين سخت‌گيرانه و پيشگيرانه در زمينه ارتقاي ايمني شهروندان اقدام كند، تأكيد مي‌كند: ايمني‌بخشي به شهر جزو اولويت‌هاي شهر تهران است و بايد شوراي شهر در اين زمينه نقش نظارتي خود را بسيار افزايش دهد تا مشخص شود بودجه‌هايي كه در اختيار سازمان‌هايي همچون آتش نشاني و مديريت بحران گذاشته مي‌شود چه مي‌شود و خروجي آن چه خواهد بود؟