ایران و بزرگ‌ترین زرادخانه موشک‌های بالستیک در خاورمیانه

برنامه موشکی ایران در واقع در زمان شاه آغاز شد؛ اما در جنگ ایران و عراق برای حمله به صدام حسین با ضربات عمیق در خاک عراق تسریع شد. از آن به بعد، ایران با کشورهای لیبی، کره شمالی و چین همکاری داشته تا یک زرادخانه بزرگ و متنوع از موشک های بالستیک و کروز که بخشی از استراتژی بازدارنده سه پایه آن است، ایجاد کند. با توجه به این که ایران اکنون از موشک ها در تعارضات خود استفاده می کند، توجه بیشتری به سلاح های موجود در زرادخانه ایران با اهمیت است.

سری شهاب

ستون فقرات نیروهای موشکی ایران مجموعه سری شهاب است که عمدتا موشک های بالستیک کوتاه برد (SRBM) با سوخت مایع هستند. سه نوع از این دست موشک وجود دارد: شهاب ۱، شهاب ۲ و شهاب ۳. موشک شهاب ۱ اولین موشکی بود که ایران به دست آورد و براساس موشک اسکاد-بی شوروی بنا شده است.

گفته شده که ایران ظاهرا این موشک را ابتدا از لیبی و احتمالا از سوریه خریداری کرده، ولی کره شمالی تأمین کننده اصلی آن بوده است. شهاب ۱ دارای بردی گزارش شده بین ۲۸۵-۳۳۰ کیلومتر است و می تواند یک کلاهک با وزن حدود ۱۰۰۰ کیلوگرم حمل کند؛ اعتقاد بر این است که ایران دارای ۳۰۰ موشک شهاب ۱ است.

بعدا ایران موشک شهاب ۲ را احتمالا از کره شمالی به دست آورد. این موشک بر اساس اسکاد-سی است و بردی تا پانصد کیلومتر با ظرفیت بارگیری کلاهک ۷۷۰ کیلوگرمی دارد. ایران برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ آزمایش شهاب ۲ را آغاز کرد و از اواخر سال ۲۰۰۴ این موشک به بهره برداری رسید. مانند شهاب ۱، شهاب ۲، سیار است، اما سرویس تحقیقاتی کنگره خاطرنشان کرده: تجربه های جنگی، مانند جنگ عراق، نشان می دهد که این موشک ها به علت نیاز به امنیت عملیات و حمایت های اساسی لجستیکی، در شعاع حدود ۱۰۰ کیلومتر یا کمتر از پایگاه های خود عمل می کنند.” تهران تنها بین ۱۰۰ تا ۱۷۰ شهاب ۲ را از کره شمالی خریداری کرده اما اکنون می تواند آنها را به صورت بومی تولید کند (هرچند بر برخی از قطعات وارداتی متکی است).

مهمتر از همه، موشک شهاب ۳، همچنین یک موشک مجهز به سوخت جامد و سیار است. موشک شهاب ۳ اولین موشک بالستیک با برد متوسط است که ایران به دست آورده و بردی در محدوده بین ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ کیلومتر بسته به حجم بارگیری کلاهک دارد. گفته می شود، کلاهک های این موشک خود بین ۷۶۰ تا ۱۲۰۰ کیلوگرم وزن دارند. به نظر می رسد که شهاب ۳ بر پایه موشک نودونگ ۱ کره شمالی است که به شدت به فن آوری شوروی متکی است. بر خلاف سایر مدل های شهاب، شهاب ۳ یک موشک دو مرحله ای با یک موتور و یک وسیله پیشرانه مجدد مجزاست. نسخه ایرانی این موشک اولین آزمایش خود را در سال ۱۹۹۸ انجام داد. این آزمایش ناموفق بود و تعدادی از آزمایش های بعدی نیز شکست خورد. در نتیجه، شهاب ۳ تا سال ۲۰۰۳ به وارد فاز عملیاتی نشد.

مشخص نیست که ایران چه تعداد از موشک های شهاب ۳ را دارد. به این دلیل که تهران به نظر بیشتر بر تعدادی متنوع از انواع این موشک متکی است، که چند نام مختلف مانند عماد و قدر را بر خود دارند. نسخه های بعدی این موشک که شامل تکنولوژی پاکستان است، یک وسیله پیشرانه مجددا طراحی شده و سیستم های ناوبری و هدایت بهبود یافته در اخیتار دارد. احتمال دارد برخی از انواع این موشک از سوخت جامد استفاده کنند، اما این احتمال ضعیف است. این موشک ها دارای محدوده بیشتری در حدود ۱۵۰۰-۱۸۰۰ کیلومتر و شاید ۲۵۰۰ کیلومتر هستند.

سری فاتح

موشک های سری فاتنح موشک های همتای سری شهاب اما با سوخت جامد هستند. فاتح ۱۱۰ و فاتح ۳۳۱ مانند شهاب ۱ و شهاب ۲ کوتاه برد و سیار هستند. فاتح ۱۱۰ یک موشک تک مرحله ای با برد ۲۱۰ کیلومتر است. این موشک احتمالا دقیق تر از برخی از انواع قبلی شهاب است، و برخی از برآوردها احتمال خطای دایره ای (CEP) آن را صد متر تخمین زده اند. ایران در سال ۱۹۹۵ تولید فاتح ۱۱۰ را آغاز کرد و اولین آزمایش آن در ماه می ۲۰۰۱ بود. این موشک در سال ۲۰۰۴ فعالیت خود را آغاز کرد. فاتح ۳۱۳ برد فاتح ۱۱۰ را به حدود پانصد کیلومتر افزایش داد و همچنین شاهد ارتقا در بخش های دیگر از جمله دقت بیشتر موشک نیز بود. اعتقاد بر این است که این موشک از سال ۲۰۱۵ وارد فاز عملیاتی شده است. وزارت خزانه داری ایالات متحده شرکت های چینی را متهم کرده است که به ایران در توسعه موشک های سری فاتح کمک می کنند.

سال گذشته، ایران عضو جدیدی از خانواده فاتح را به نام ذوالفقار معرفی کرد. هنگامی که ایران برای اولین بار این موشک را به نمایش گذاشت، حسین دهقان، وزیر دفاع، ادعا کرد، برد آن حدود ۷۰۰ کیلومتر است.

به گفته IHS Jane’s، «موشک ذوالفقار به نظر می رسد، در همان شکل و اندازه فاتح ۱۱۰ اولیه باشد، اما سیستم هدایت آن از نو طراحی شده است، و به نظر می رسد که نزدیک به دماغه موشک قرار گرفته باشد. این کار احتمالا فضا را برای یک موتور با سوخت جامد بزرگ تر آزاد کرده، اما به قیمت وزن کلاهک که به وضوح کاهش یافته است.» ایران گفته است که موشک های ذوالفقار را برای حمله به سوریه در یکشنبه گذشته استفاده کرده، اما سازمان اطلاعات اسرائیل معتقد است که در واقع این حملات شامل موشک شهاب ۳ بوده است.

سجیل

موشک بالستیک میان برد سجیل، همتای سوخت جامد موشک شهاب ۳ است که در بالا توضیح داده شد. با توجه به گزارش پروژه دفاع موشکی CSIS، موشک سجیل دارای اندازه، وزن و دامنه مشابهی با شهاب ۳ است. به طور خاص، این موشک دو مرحله ای دارای بردی دو هزار کیلومتری است و می تواند کلاهکی با وزن بین ۵۰۰-۱۵۰۰ کیلوگرم را حمل کند.

گفته میشود که طراحی و توسعه این موشک اواخر دهه ۱۹۹۰ آغاز شد، اما اولین آزمایش آن تا سال ۲۰۰۸ انجام نشد. طی یک آزمایش در سال ۲۰۰۹، این موشک حدود ۱۹۰۰ کیلومتر را پرواز کرد. اگر چه موشک سجیل از یک طراحی ایرانی استفاده کرده، اما احتمالا از کمک چینی ها سود می برد، و بعضی تحلیلگران آن را با موشک های DF-11 و DF-15 مقایسه می کنند. ایران بیان می کند، چندین مدل متنوع از موشک سجیل را طراحی کرده که شامل سجیل ۳ نیز می شود و برخی تحلیلگران بر این باورند که برد آن حداکثر چهار هزار کیلومتر است.

خلیج فارس

در جدیدترین اما نه آخرین نمونه، ایران اقدام به طراحی و توسعه یک موشک بالستیک ضد شناور برای افزایش استراتژی بازدارندگی منطقه ای خود در برابر نیروی نظامی آمریکا در خلیج فارس کرده است. ایران نام این موشک را خلیج فارس گذاشته که به نظر کاملا مناسب است. خلیج فارس که بر اساس فاتح ۱۱۰ بنیان شده بود، برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ مورد آزمایش قرار گرفت و آزمایش آن همزمان شد، با اعلام ساخت یک رادار پدافند بلند برد ۱۱۰۰ کیلومتری از سوی ایران. بعدها در همان سال ایران اعلام کرد که این موشک وارد فاز تولید انبوه شده است. از آن زمان ایران بیان کرده که در آزمایشات صورت گرفته، این موشک ۱۰۰ درصد موفقیت را در اصابت با پلتفرم های کشتی مانند واقع در خلیج فارس ثبت کرده است.

بر پایه گزارش رسانه های ایران، “این موشک مافوق صوت که کلاهک ۶۵۰ کیلوگرمی را حمل می کند، دارای سیستم دفاعی در برابر رهگیری و دقتی فوق العاده است.” یک ژنرال ایرانی در سال ۲۰۱۳ بیان کرد: “امروز ایران دارای موشک هایی است که می تواند جنگ افزارهای ایالات متحده را مانند یک قوطی حلبی نابود کرده و آنها را به اعماق آب بفرستد.” ایران همچنین دو نوع متفاوت از موشک خلیج فارس را معرفی کرده است: موشک پدافندی هدایت شونده هرمز ۱ و موشک آفندی هدایت پذیر هرموز ۲.

این فهرست به سختی یک لیست جامع از زرادخانه موشکی ایران است که همچنین شامل تعدادی زیاد از موشکهای کروز است. با این حال، خوانندگان را با یک مرور کلی از یکی از قابلیت های مهلک سپاه پاسداران ایران آشنا می کند. موشک های بالستیک همچنین تیز ترین چنگال استراتژی بازدارنده ایران است که شامل استفاده از پروکسی ها و جنگ های نامتقارن دریایی نیز می شود.