ایران و بزرگ‌ترین زرادخانه موشک‌های بالستیک در خاورمیانه

برنامه موشکی ایران در واقع در زمان شاه آغاز شد؛ اما در جنگ ایران و عراق برای حمله به صدام حسین با ضربات عمیق در خاک عراق تسریع شد. از آن به بعد، ایران با کشورهای لیبی، کره شمالی و چین همکاری داشته تا یک زرادخانه بزرگ و متنوع از موشک های بالستیک و کروز که بخشی از استراتژی بازدارنده سه پایه آن است، ایجاد کند. با توجه به این که ایران اکنون از موشک ها در تعارضات خود استفاده می کند، توجه بیشتری به سلاح های موجود در زرادخانه ایران با اهمیت است.

سری شهاب

ستون فقرات نیروهای موشکی ایران مجموعه سری شهاب است که عمدتا موشک های بالستیک کوتاه برد (SRBM) با سوخت مایع هستند. سه نوع از این دست موشک وجود دارد: شهاب 1، شهاب 2 و شهاب 3. موشک شهاب 1 اولین موشکی بود که ایران به دست آورد و براساس موشک اسکاد-بی شوروی بنا شده است.

گفته شده که ایران ظاهرا این موشک را ابتدا از لیبی و احتمالا از سوریه خریداری کرده، ولی کره شمالی تأمین کننده اصلی آن بوده است. شهاب 1 دارای بردی گزارش شده بین 285-330 کیلومتر است و می تواند یک کلاهک با وزن حدود 1000 کیلوگرم حمل کند؛ اعتقاد بر این است که ایران دارای 300 موشک شهاب 1 است.

بعدا ایران موشک شهاب 2 را احتمالا از کره شمالی به دست آورد. این موشک بر اساس اسکاد-سی است و بردی تا پانصد کیلومتر با ظرفیت بارگیری کلاهک 770 کیلوگرمی دارد. ایران برای اولین بار در سال 1998 آزمایش شهاب 2 را آغاز کرد و از اواخر سال 2004 این موشک به بهره برداری رسید. مانند شهاب 1، شهاب 2، سیار است، اما سرویس تحقیقاتی کنگره خاطرنشان کرده: تجربه های جنگی، مانند جنگ عراق، نشان می دهد که این موشک ها به علت نیاز به امنیت عملیات و حمایت های اساسی لجستیکی، در شعاع حدود 100 کیلومتر یا کمتر از پایگاه های خود عمل می کنند.” تهران تنها بین 100 تا 170 شهاب 2 را از کره شمالی خریداری کرده اما اکنون می تواند آنها را به صورت بومی تولید کند (هرچند بر برخی از قطعات وارداتی متکی است).

مهمتر از همه، موشک شهاب 3، همچنین یک موشک مجهز به سوخت جامد و سیار است. موشک شهاب 3 اولین موشک بالستیک با برد متوسط است که ایران به دست آورده و بردی در محدوده بین 1000 تا 1300 کیلومتر بسته به حجم بارگیری کلاهک دارد. گفته می شود، کلاهک های این موشک خود بین 760 تا 1200 کیلوگرم وزن دارند. به نظر می رسد که شهاب 3 بر پایه موشک نودونگ 1 کره شمالی است که به شدت به فن آوری شوروی متکی است. بر خلاف سایر مدل های شهاب، شهاب 3 یک موشک دو مرحله ای با یک موتور و یک وسیله پیشرانه مجدد مجزاست. نسخه ایرانی این موشک اولین آزمایش خود را در سال 1998 انجام داد. این آزمایش ناموفق بود و تعدادی از آزمایش های بعدی نیز شکست خورد. در نتیجه، شهاب 3 تا سال 2003 به وارد فاز عملیاتی نشد.

مشخص نیست که ایران چه تعداد از موشک های شهاب 3 را دارد. به این دلیل که تهران به نظر بیشتر بر تعدادی متنوع از انواع این موشک متکی است، که چند نام مختلف مانند عماد و قدر را بر خود دارند. نسخه های بعدی این موشک که شامل تکنولوژی پاکستان است، یک وسیله پیشرانه مجددا طراحی شده و سیستم های ناوبری و هدایت بهبود یافته در اخیتار دارد. احتمال دارد برخی از انواع این موشک از سوخت جامد استفاده کنند، اما این احتمال ضعیف است. این موشک ها دارای محدوده بیشتری در حدود 1500-1800 کیلومتر و شاید 2500 کیلومتر هستند.

سری فاتح

موشک های سری فاتنح موشک های همتای سری شهاب اما با سوخت جامد هستند. فاتح 110 و فاتح 331 مانند شهاب 1 و شهاب 2 کوتاه برد و سیار هستند. فاتح 110 یک موشک تک مرحله ای با برد 210 کیلومتر است. این موشک احتمالا دقیق تر از برخی از انواع قبلی شهاب است، و برخی از برآوردها احتمال خطای دایره ای (CEP) آن را صد متر تخمین زده اند. ایران در سال 1995 تولید فاتح 110 را آغاز کرد و اولین آزمایش آن در ماه می 2001 بود. این موشک در سال 2004 فعالیت خود را آغاز کرد. فاتح 313 برد فاتح 110 را به حدود پانصد کیلومتر افزایش داد و همچنین شاهد ارتقا در بخش های دیگر از جمله دقت بیشتر موشک نیز بود. اعتقاد بر این است که این موشک از سال 2015 وارد فاز عملیاتی شده است. وزارت خزانه داری ایالات متحده شرکت های چینی را متهم کرده است که به ایران در توسعه موشک های سری فاتح کمک می کنند.

سال گذشته، ایران عضو جدیدی از خانواده فاتح را به نام ذوالفقار معرفی کرد. هنگامی که ایران برای اولین بار این موشک را به نمایش گذاشت، حسین دهقان، وزیر دفاع، ادعا کرد، برد آن حدود 700 کیلومتر است.

به گفته IHS Jane’s، «موشک ذوالفقار به نظر می رسد، در همان شکل و اندازه فاتح 110 اولیه باشد، اما سیستم هدایت آن از نو طراحی شده است، و به نظر می رسد که نزدیک به دماغه موشک قرار گرفته باشد. این کار احتمالا فضا را برای یک موتور با سوخت جامد بزرگ تر آزاد کرده، اما به قیمت وزن کلاهک که به وضوح کاهش یافته است.» ایران گفته است که موشک های ذوالفقار را برای حمله به سوریه در یکشنبه گذشته استفاده کرده، اما سازمان اطلاعات اسرائیل معتقد است که در واقع این حملات شامل موشک شهاب 3 بوده است.

سجیل

موشک بالستیک میان برد سجیل، همتای سوخت جامد موشک شهاب 3 است که در بالا توضیح داده شد. با توجه به گزارش پروژه دفاع موشکی CSIS، موشک سجیل دارای اندازه، وزن و دامنه مشابهی با شهاب 3 است. به طور خاص، این موشک دو مرحله ای دارای بردی دو هزار کیلومتری است و می تواند کلاهکی با وزن بین 500-1500 کیلوگرم را حمل کند.

گفته میشود که طراحی و توسعه این موشک اواخر دهه 1990 آغاز شد، اما اولین آزمایش آن تا سال 2008 انجام نشد. طی یک آزمایش در سال 2009، این موشک حدود 1900 کیلومتر را پرواز کرد. اگر چه موشک سجیل از یک طراحی ایرانی استفاده کرده، اما احتمالا از کمک چینی ها سود می برد، و بعضی تحلیلگران آن را با موشک های DF-11 و DF-15 مقایسه می کنند. ایران بیان می کند، چندین مدل متنوع از موشک سجیل را طراحی کرده که شامل سجیل 3 نیز می شود و برخی تحلیلگران بر این باورند که برد آن حداکثر چهار هزار کیلومتر است.

خلیج فارس

در جدیدترین اما نه آخرین نمونه، ایران اقدام به طراحی و توسعه يك موشك بالستيك ضد شناور براي افزايش استراتژي بازدارندگی منطقه ای خود در برابر نيروي نظامي آمريكا در خليج فارس کرده است. ایران نام این موشک را خلیج فارس گذاشته که به نظر کاملا مناسب است. خلیج فارس که بر اساس فاتح 110 بنیان شده بود، برای اولین بار در سال 2011 مورد آزمایش قرار گرفت و آزمایش آن همزمان شد، با اعلام ساخت یک رادار پدافند بلند برد 1100 کیلومتری از سوی ایران. بعدها در همان سال ایران اعلام کرد که این موشک وارد فاز تولید انبوه شده است. از آن زمان ایران بیان کرده که در آزمایشات صورت گرفته، این موشک 100 درصد موفقیت را در اصابت با پلتفرم های کشتی مانند واقع در خلیج فارس ثبت کرده است.

بر پایه گزارش رسانه های ایران، “این موشک مافوق صوت که کلاهک 650 کیلوگرمی را حمل می کند، دارای سیستم دفاعی در برابر رهگیری و دقتی فوق العاده است.” یک ژنرال ایرانی در سال 2013 بیان کرد: “امروز ایران دارای موشک هایی است که می تواند جنگ افزارهای ایالات متحده را مانند یک قوطی حلبی نابود کرده و آنها را به اعماق آب بفرستد.” ایران همچنین دو نوع متفاوت از موشک خلیج فارس را معرفی کرده است: موشک پدافندی هدایت شونده هرمز 1 و موشک آفندی هدایت پذیر هرموز 2.

این فهرست به سختی یک لیست جامع از زرادخانه موشکی ایران است که همچنین شامل تعدادی زیاد از موشکهای کروز است. با این حال، خوانندگان را با یک مرور کلی از یکی از قابلیت های مهلک سپاه پاسداران ایران آشنا می کند. موشک های بالستیک همچنین تیز ترین چنگال استراتژی بازدارنده ایران است که شامل استفاده از پروکسی ها و جنگ های نامتقارن دریایی نیز می شود.