ایران در مرز تنش آبی/رفع مشکل آب با اراده جمعی ممکن است

یک کارشناس حوزه آب با اعلام اینکه ایران طبق شاخص فالکن مارک در مرز تنش آبی است و در برخی نقاط از این مرز عبور کرده است، گفت: رفع این مشکل با اراده جمعی مردم و مسئولان ممکن است.

امین مرادی، کارشناس ارشد عمران گرایش آب،  گفت: بی‌شک آب مهم‌ترین ماده در دنیای ماست. ارزش آب در همه قسمت‌های زندگی بشر از انسان‌های اولیه تا امروز حضور پررنگ و مؤثری داشته و دارد و به همین دلیل در قرآن از آن با لفظ حیات یادشده است.

مرادی یادآور شد: ۹۷.۴ درصد از آب موجود روی کره زمین را آب‌های شور تشکیل داده که قابل‌استفاده برای انسان نیستند. از میان منابع آب باقی‌مانده نیز غالب آن به‌صورت یخ‌های قطبی هستند و عملاً قابل‌استفاده نیستند؛ بنابراین منابع آب شیرین برای انسان‌ها در محدودیت است.

بحران، کمبود، یا سو مدیریت؟

وی ادامه داد: هنگامی‌که آب آشامیدنی موردنیاز به‌اندازه کافی نباشد خطر کمبود آب حس می‌شود. کشور ما در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و بخش اعظمی از مساحت کشور ما دارای میانگین بارش سالانه بسیار کم است. لذا اهمیت مدیریت منابع آب در کشور ما دوچندان است. برای تشخیص بحران آب در یک منطقه و کشور شاخص‌های علمی متفاوتی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها شاخص فالکن مارک (Falkenmark Index) و شاخص سازمان ملل است.

در برخی مناطق از مرز تنش آبی عبور کرده‌ایم

این کارشناس ارشد عمران گرایش آب توضیح داد: بر اساس شاخص فالکن مارک، مقدار سرانه منابع آب تجدید پذیر در سال برای هر نفر اساس تعیین وضعیت است. بر اساس این شاخص با توجه به اینکه سرانه آب تجدید پذیر در کشور سالیانه ۱۷۰۰ مترمکعب برای هر نفر است کشور ما در مرز تنش آبی قرار دارد.

مرادی تأکید کرد: البته به علت عدم پخش یکنواخت منابع آبی در کشور و بارش متفاوت، وضعیت در بسیاری از مناطق کشور از مرز تنش آبی نیز گذشته است.
شاخص فالکن مارک برای وضعیت آب

این کارشناس ارشد عمران گرایش آب افزود: شاخص دیگر مربوط به کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل بوده که بر اساس میزان درصد برداشت از منابع آب تجدید پذیر است و طبق آن برای کشوری که بیش از ۴۰ درصد از منابع آب تجدید پذیر خود برداشت کند بحران شدید آبی وجود دارد. متأسفانه این آمار برای کشور ما ۷۰ درصد است.

عوامل متعدد در شکل‌گیری وضعیت کنونی مؤثر است

مرادی ادامه داد: در وضعیت کنونی که واژه بحران آب پرتکرارترین مسئله روز است. آشکارسازی و شفافیت این موضوع برای اتخاذ تصمیمات بعدی اهمیت پیدا می‌کند. با رجوع به گذشته غنی کشور خود درمی‌یابیم که گذشتگان ما چطور خود را با اقلیم بعضاً سخت کشور ازلحاظ آب و هوایی تطبیق داده و با ابتکاراتی نظیر قنات امورات خود را بدون آسیب گذرانده‌اند.

وی تأکید کرد: عوامل متعددی را می‌توان برای وضعیت کنونی آب کشور عنوان کرد، از رشد جمعیت در دهه‌های اخیر گرفته تا کاهش میانگین بارش سالانه کشور و یا برداشت بی‌رویه از منابع آبی و چاه‌های زیرزمینی، اما وجه اشتراک و بنیادی برای این موضوع را باید سو مدیریت‌های پی‌درپی طی چندین سال دانست که باعث شده امروز تعدادی زیادی از مردم به خاطر ترس از خشک‌سالی کشور دنبال مهاجرت‌های داخلی (بین استانی) یا خارجی باشند.

ضرورت اراده جمعی برای عبور از بحران

این کارشناس ارشد عمران گرایش آب افزود: استقرار صنایع آب‌بر در استان‌های مرکزی و خشک به‌جای استقرار آن‌ها کنار دریا، عدم نظارت بر احداث و برداشت از چاه‌های آب زیرزمینی، الگوی کشت غلط و عدم آبیاری مناسب در کشاورزی، عدم توجه به آمایش سرزمینی و عدم فرهنگ‌سازی در مصرف آب مثال‌هایی از سو مدیریت یادشده هستند. با بررسی کشورهای دنیا و نمونه‌های موفق در مدیریت آب می‌توان فهمید که کشور ما با جمعیت ۸۰ میلیونی کنونی و با همین منابع آبی فعلی به‌شرط مدیریت درست و درس گرفتن از اشتباهات گذشته می‌تواند بر مشکلات فعلی در حوزه آب غلبه کرده و در مسیر توسعه و رشد همه‌جانبه قدم بردارد.

مرادی در پایان تأکید کرد: در این راه باید همه مردم و مسئولان با اراده‌ای قوی و در کنار هم حرکت کرده که با توجه به سابقه کشور و مردم ما در زمینه‌های گوناگون دور از دسترس نیست.