اگر توافق هسته ای حاصل نشود چه خواهد شد؟

قدرت گیری قابل ملاحظه اتمی ایران و در عین حال اوج گیری همکاری های راهبردیِ تهران با روسیه و چین، عملا هزینه های هرگونه عدم دستیابی به یک توافق با ایران به ویژه برای کشورهای غربی را بالا برده اند.

بازتاب– واشینگتن‌پُست در گزارشی ضمن اشاره به آخرین تحولات مرتبط با معادله اتمی ایران به ویژه پس از تسلیم پیشنهاد اتحادیه اروپا به ایران و متعاقبا ارائه پاسخ ایران به اروپا و آمریکا، به طور خاص سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که در صورت عدم دستیابی به یک توافق، چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟ در واقع واشینگتن‌پست مضرات عدم دستیابی به یک توافق با ایران در برهه زمانی کنونی را یادآور شده که در این میان، اوج گیری توان اتمی ایران از جمله مهمترین مسائلی است که مخصوصا طرف های غربی نگرانی های جدی در رابطه با آن دارند. البته که در این رابطه طبق معمول ادعاهای مختلفی از سوی آن ها دال بر اینکه ایران به دنبال دستیابی به سلاح های اتمی است و این مساله نگران کننده است مطرح می شود.

واشینگتن پست در این رابطه می نویسد:

«توافق برجام که در سال 2015 میلادی به امضا رسید، برنامه اتمی ایران را در ازای لغو تحریم های اقتصادی علیه این کشور محدود می کرد. در این راستا اگر قرار بود که ایران توافق را کنار بگذارد، دست کم به یک سال زمان جهت تولید مواد شکاف پذیرِ کافی برای ساخت تسلیحات اتمی نیاز داشت. در این راستا، زمان گریز اتمی ایران که به زعم کارشناسان و تحلیلگران دو دوره قبل از انعقاد برجام در سال 2015 به چند ماه کاهش پیدا کرده بود، عملا افزایش یافت و برجام موثر بودن خود را(برای طرف غربی)نشان داد.

با این حال پس از خروج آمریکا از توافق برجام در سال 2018، ایران به تدریج از میزان تعهد خود به مفاد توافق برجام کاست و اکنون اینطور تصور می شود که این کشور تنها چند هفته با توانایی ساخت تسلیحات اتمی فاصله دارد. در این مسیر ایران هنوز به برخی حوزه های مرتبط با ساخت تسلیحات اتمی مسلط نشده و باید در این حوزه نیز توانایی های لازم را کسب کند. مساله ای که در نوع خود امری زمانبر است.

ایران چقدر به ساخت یک بمب اتم نزدیک شده است؟

ایران بر اساس متن اولیه توافق برجام و در ازای رفع تحریم ها علیه خود پذیرفت که تا 15 سال غنی سازی بالای 3.7 درصد را دنبال نکند. غنی ساز در این سطح برای مصارف غیرنظامی کاربرد دارد. ایران همچنین قول داد که ذخایر اورانیوم غنی شده خود را به 300 کیلوگرم یا سه درصد ذخایری که قبل از انعقاد توافق برجام آن را در اختیار داشت محدود کند. با این حال یک سال پس از آنکه آمریکا به تعهدات خود در قالب برجام پشت پا زد، ایران نیز به تدریج تعهدات اتمی خود را در اغلب حوزه ها کنار گذاشت.

در این راستا ایران اکنون اورانیوم کافی جهت تولید چند بمب هسته ای را در اختیار دارد و به طور خاص اقلامی نظیر اورانیوم فلزی را نیز که در زمینه ساخت سلاح های اتمی کارایی دارد را هم تولید کرده است. اضافه بر این، ایران اکنون غنی سازی بالای 60 درصد را انجام می دهد که از نظر فنی توانایی های زیادی را به تهران جهت حرکت به سمت تولید سلاح های اتمی می دهد. بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه میِ سال جاری میلادی گزارش داده اند که ایران 43 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 60 درصدی را انباشته کرده است. میزانی که در نوع خود در مقایسه با سه ماه قبل از آن، حاکی از افزایش 30 درصدی است.

چرا غنی سازی اورانیوم اهمیت فراوانی دارد؟

کسب مواد لازم جهت انجام شکاف اتمی، دشوارترین مرحله در فرآیند ایجاد قدرت یا بمب اتمی است. کشورها به توسعه زیرساخت های صنعتی جهت تولید ایزوتوپ اورانیوم 235 نیاز دارند که کمتر از یک درصد از ماده معدنی اورانیوم را تشکیل می دهد. در این راستا در یک زنجیره صنعتی، هزاران سانتریفیوژ با سرعتی به شدت بالا جهت جداسازی مواد لازم در فرآیند غنی سازی اورانیوم فعال هستند.

بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی روند غنی سازی اورانیوم حتی در سطح گرم را نیز در اقصی نقاط جهان دنبال می کنند تا مطمئن شوند که روند غنی سازی کشورها به سمت ساخت تسلحات اتمی منحرف نمی شود. ایران سال هاست که تاکید دارد به دنبال انرژی صلح آمیز هسته ای و نَه تسلیحات اتمی است. با این حال قدرت‌های جهانی شدیدا نسبتا به این موضعِ ایران تردید دارند.

چه چیزی های دیگری جهت ایجاد ظرفیت های کافی برای تولید تسلیحات اتمی لازم است؟

جدای از مواد شکاف پذیر، بمب و ابزارهای لازم جهت حمل آن نیز مطرح است. ایران به احتمال فراوان دانش فنی لازم جهت تولید یک ابزار انفجاری ساده با هدف انفجار یک بمب اتمی را داراست. در عین حال ایران برای نابود کردن یک هدف، نیاز به طراحی و ساخت ابزاری دارد که بتواند بمب اتمی را روی یک موشک سوار کند. ابزاری که بتواند فشار ناشی از بازگشت به جو کره زمین را نیز تحمل کند.

ارزیابی های گوناگونی در رابطه با این مساله که چه مقدار زمان جهت ایجاد یکچنین توانمندی نیاز است ارائه می‌شود با این حال این ارزیابی ها از چهار ماه تا دو سال متغیر هستند. البته که ایران حتی همین حالا نیز موشک‌های بالستیکی را در اختیار دارد که می توانند چنین توانمندی هایی را در اختیار آن قرار دهند.

اگر توافقی حاصل نشود چه خواهد شد؟

پس از امضای توافق برجام در سال 2015، باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا گفت که اگر برجام نمی بود، گزینه حایگزین آن احتمالا جنگی فراگیر بود که تبعات بسیار وحشتناکی را برای اقتصاد جهانی به همراه می‌داشت. در این رابطه مقام های اسرائیلی به طور خاص ادعا می کنند که حاضرند در صورت رسیدن ایران به آستانه تبدیل شدن به یک قدرت هسته ای، به تاسیسات اتمی آن حمله کرده و توان هسته ای این کشور را نابود سازند.

در عین حال، اوج گیری همکاری های راهبردی میان ایران، چین و روسیه می تواند احتمال وقع جنگی فراگیر و گسترده را در صورت عدم دستیابی به یک توافق اتمی با تهران، افزایش دهد. از این رو، خطرات ناشی از به توافق نرسیدن با ایران به شدت بالا هستند.»