«اوپک» و شمشیر دولبه افزایش قیمت نفت

پس از تمدید 9 ماهه کاهش تولید از سوی «اوپک» قیمت نفت کاهش یافت ، اما به نظر می رسد در آینده نزدیک قیمت نفت روند افزایشی پیدا کرده و به سطح دلخواه تولیدکنندگان نزدیک شود ، در این صورت نفت های غیرمتعارف دردسرساز خواهند شد .نشست 172 اعضای «سازمان کشورهای تولید کننده نفت» (اوپک) در زمینه تعیین میزان تولید موفقیت آمیز بود اما تمدید 9 ماهه توافق پیشین در نهایت نتوانست تاثیر سریعی را بر بازار و قیمت نفت بگذارد. این بار بازار نفت برخلاف بسیاری از پیش بینی ها واکنش منفی نشان داد و به طور تقریبی از قیمت هر بشکه نفت تا حدود 2 دلار کاسته شد و قیمت های جهانی نفت به 51 دلار نزدیک شد. با این حال امیدواری به بهبود قیمت ها در آینده پررنگ است.
کارشناسان افزایش قیمت نفت را شمشیر دو لبه ای می دانند که در کنار بهبود درآمد تولیدکنندگان سنتی نفت باعث می شود تا استخراج نفت غیرمتعارف «شیل» جان بگیرد. با افزایش تولید میزان عرضه نفت شیل به بازار افزایش می یابد و سقوط قیمت ها غیرقابل اجتناب خواهد بود.

**تمدید توافق کاهش سقف تولید
اوپک 6 ماه قبل تصمیم گرفت تا تولید این سازمان را یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز کاهش دهد. مدت اعتبار این توافق از ابتدای سال2017 برای 6 ‌ماه تعیین شد که نتایج مثبتی هم برای اعضا هم در پی داشت . در کل اعضای اوپک نیز به توافق نوامبر2016 به طور کامل پایبند بودند اما کشورهای غیرعضو تا حدودی مفاد آن را اجرا کردند.
ایران، الجزایر، آنگولا، اکوادور، گابن، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان، امارات و ونزوئلا اعضای اوپک هستند. البته این توافق میزان تولید ایران، نیجریه و لیبی در بر نمی گرفت و این کشورها مستثنی شدند.
با تلاش اعضای اوپک به ویژه عربستان سعودی، برخی تولیدکنندگان نفت غیر عضو اوپک همچون روسیه، قزاقستان، گینه، جمهوری آذربایجان، سودان، مالزی، عمان، بولیوی، مکزیک، بحرین و برونئی نیز با توافق آذر ماه سال 1395 همراهی کردند. گرچه براساس آمار این همراهی به طور کامل اجرا نشد اما تاثیر مثبتی بر قیمت ها گذاشت و سطح قیمت ها را از بشکه ای زیر 40 دلار به بیشتر از 50 دلار و در دوره هایی تا بیشتر از 55 دلار رساند.
اما اکنون پس از تمدید توافق برای 9 ماه قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی کاهش یافته است. با وجود این رسانه ها و تحلیل ها بر افزایش قیمت ها در آینده نزدیک دلالت دارند.
بسیاری از تحلیلگران این کاهش قیمت را مقطعی و گذرا دانسته اند زیرا از همان روز توافق بهبود قیمت ها آغاز شد.
به نوشته تارنمای روزنامه «وال استریت ژورنال» پس از آنکه اطمینان فعالان و سهامداران بازار نفت به تصمیم اوپک جلب شد اندکی قیمت ها بهبود یافت.
گزارش تارنمای شبکه تلویزیونی «سی.ان.بی.سی» آمریکا نیز همین موضوع را مورد تایید قرار می دهد. «حلیمه کرافت» از مدیران ارشد «مؤسسه مالی کانادا» پیش‌بینی کرد که قیمت نفت در سه‌ ماهه پایانی سال 2017 میلادی (پاییز امسال) افزایش پیدا کند و حتی به بالاتر از 60 دلار خواهد رسید.

**تحلیل وضع موجود
تحلیل های گوناگونی در ارزیابی شرایط بازار نفت از سوی رسانه ها و کارشناسان بین المللی ارائه شده است. بسیاری از این ارزیابی ها حاکی از آن هستند که گرچه اکنون قیمت نفت اندکی کاهش یافت اما در نیمه دوم سال 2017 قیمت ها به طور قطع سیر سعودی خواهند داشت و به سقف سطح توقع اعضای اوپک نزدیک می شود.
به گفته وزیر امور خارجه کشورمان قیمت منطقی و مناسب هر بشکه نفت برای اعضای این سازمان 55 تا 60 دلار است و قیمت بیشتر آن حتی برای اوپک و خریداران مناسب نیست.
بسیاری از فعالان بازار دلیل کاهش مقطعی قیمت نفت را قابل پیش بینی بودن تمدید توافق اعلام کردند. روزنامه «فایننشال تایمز» در نموداری به بررسی قیمت های نفت پیش و پس از تصمیم اوپک پرداخت و عنوان کرد پس از توافق روز پنج شنبه اوپک، از قیمت نفت به شدت کاسته شد. البته این توافق کاملا از سوی بازار قابل پیش بینی بود زیرا ارزیابی می شد که آن ها برای پایان دادن به سه سال افزایش عرضه و روند کاهش شدید قیمت ها، این اقدام را انجام دهد.
به نوشته این روزنامه انگلیسی در روزهای منتهی به نشست هفته گذشته اوپک، بازار شایعه بسیار داغ بود. اخبار بازار نفت در هفته گذشته بیش از همه چیز تحت تاثیر توافق روسیه و عربستان در زمینه تمدید توافق قرار داشت.
تارنمای اویل پرایس(Oil Price) هم در تحلیل این موضوع که چرا توافق اعضای اوپک نتوانست قیمت نفت را افزایش دهد عنوان داشت که دیدار اخیر اعضای اوپک با جلسه پیشین آن ها بسیار تفاوت داشت و توافق سریع به دست آمد اما تاثیر قابل انتظار را نداشت.
این گزارش در مورد واکنش منفی بازار و کاهش قیمت ها نوشت برای اوپک متعهد نگاه داشتن بسیاری از کشورها به ویژه در خارج این سازمان برای تثبیت تولید یا حتی کم کردن از آن سخت است. البته ابتدای ماه قبل وقتی عربستان روسیه در مورد تمدید 9 ماهه توافق تاکید کردند بازار آن را پذیرفت و در واقع واکنش مثبت نشان داد. اگر اجلاس 172 منجر به تمدید این توافق نمی شد آنگاه شاهدکاهش شدید قیمت نفت در بازار می شدیم.
در واقع بر اساس این گزارش و به نقل از «اولیویر جاکوب» تحلیلگر موسسه «پترو ماتریکس»، تمدید 9 ماهه توافق نهایت اقدامی بود که اوپک توانست انجام دهد و کار بیشتری نمی توانست ارائه کند. به همین دلیل بازار دچار شگفتی نشد.
همچنین این گزارش تاکید دارد اوپک برای رسیدن به اهدافش اندکی عجول است. اگر فرض کنیم برای نمونه تصمیمی برای کاهش یک میلیون بشکه ای در عرضه نفت اتخاذ و اجرایی شود این اقدام تاثیر خود را بر روی قیمت ها حدود 11 ماه بعد نشان می دهد. به عبارت دیگر تصمیم اوپک اقدامی منطقی و مناسب بود اما حرکتی رادیکالی نبود که بخواهد بازار را دچار شوک تغییر کند.
اوپک به خاطر همین عجله انتظار دارد تا توازن قیمت ها در پایان امسال رخ دهد. هنوز در مورد سال 2018 چیزی مشخص نیست گرچه پیش بینی ها از افزایش قیمت ها حکایت می کنند اما نکته مشخص شده این است که اوپک نشان داد در فصل اول سال 2018 هر کاری را بتواند برای بازار نفت انجام می دهد.
«پاتریک پویان» از مدیران ارشد شرکت نفت توتال فرانسه نیز اعتقاد دارد این تصمیم سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای تمدید توافق قبلی شرایط را برای پیش ‌بینی بازار تا سال 2018 امکانپذیر کرد.
به نوشته رویترز وی پیش بینی کرد که از نیمه دوم سال 2017 میلادی، از میزان ذخایر نفت در جهان کاسته می شود و با افزایش تقاضا، بازار قیمت نفت افزایش نسبی را تجربه خواهد کرد.

**مشکل بزرگ تولیدکنندگان سنتی نفت
مشکل بزرگتر برای سازمان اوپک تعیین منطقی سقف قیمت نفت خام به نحوی است که در آن بازه قیمتی، استخراج و تولید نفت های نامتعارف مقرون به صرفه نباشد. گفته می شود تولید هر بشکه نفت نامتعارف «شیل» حدود 60 دلار هزینه دارد.
تولیدکنندگان نفت در اوپک و حتی کشورهای غیرعضو باید مراقب باشند تا قیمت ها به سمتی نرود که موجب افزایش شدید تولید نفت شیل شود. در چند ماهه اخیر نیز با توافق صورت گرفته در زمینه کاهش عرضه، تولیدکنندگان نفت نامتعارف در آمریکا و کانادا از فرصت برای افزایش تولید استفاده کردند. همین امر تاحدودی مانع آن شده است تا قیمت نفت خام اندازه ای که انتظار می رفت رشد کند.
تارنمای خبرگزاری رویترز در گزارشی به این موضوع پرداخت و نوشت: اعضای سازمان تولیدکنندگان نفت(اوپک) باید به این بیاندیشند که چگونه با نفت شیل ایالات متحده زندگی کنند.
رویترز نوشت اوپک و شیل آمریکا ابتدا یکدیگر را نادیده گرفتند، سپس به جنگ با هم پرداختند و اکنون هم برنامه های متضادی (یکی کاهش و دیگری افزایش تولید) را دارند. این رقابت از حدود 5 سال پیش شروع شد. هفته گذشته تولیدکنندگان شیل به وین(مقر نشست 172اوپک) رفتند و قرار است مقام های ارشد اوپک نیز به تگزاس آمریکا بروند.
وزیر نفت عربستان آشکارا اعلام کرد که اوپک و شیل باید همزیستی داشته باشند. این امر از آن جهت تعجب آور است که عربستان سال های گذشته می خواست با افزایش تولید و کاهش شدید قیمت، نفت شیل را نابود کند. اکنون با بهبود قیمت ها دوباره نفت شیل فعال شده است.
به نوشته رویترز برخی شرکت های تولیدکننده نفت شیل قیمت های مناسب برای ادامه حیات را بین 50 تا 60 دلار برای هر بشکه می دانند و این یعنی همان دایره قیمتی که اوپک به دنبال آن است.
به طور کلی خبرها در این زمینه متناقض است اما چیزی که می توان نسبت به آن اطمینان داشت این است که در صورت افزایش قیمت نفت ممکن است با پژوهش های جدید، فناوری استخراج نفت غیرمتعارف پیشرفت کند و هزینه های استخراج آن بسیار کمتر از میزان کنونی شود. در آن صورت است که تولیدکنندگان سنتی و عمده نفت باید فکری به حال بودجه و هزینه های خود کنند که به شدت متکی به درآمدهای فروش نفت شده است.