اوپک برای دوره کاهش تقاضا آماده می شود/آیا پایان بازی نفت فرا رسیده است؟

در زمانی‌که افزایش خودروهای برقی و تغییر جهت به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر، چشم‌انداز طولانی مدت تقاضا برای نفت را کاهش داده است، شیوع ویروس کرونا هم مصرف روزانه نفت خام را در اوایل سال جاری میلادی، یک سوم کاهش داد.

این وضعیت برخی از مقامات اوپک را بر آن داشت تا بپرسند که آیا این کاهش چشمگیر تقاضا، ایجاد کننده تغییر دائمی است یا نه و اگر نفت به پایان دوره خود نزدیک می شود، چگونه عرضه را به بهترین شیوه می توان مدیریت کرد.

یک منبع صنعتی نزدیک به اوپک گفت: «مردم با یک واقعیت جدید مواجه شدند و تلاش می‌کنند آن را متوجه شوند.»

وی افزود: «این احتمال در ذهن همه بازیگران اصلی وجود دارد که» میزان مصرف احتمالا به طور کامل بهبود نخواهد یافت.

رویترز با 7 نفر از مقامات کنونی و پیشین اوپک و منابع دیگر مصاحبه کرده است اما اکثر آنها خواستند که نامشان فاش نشود. آنها گفتند بحران امسال که قیمت نفت را به زیر 16 دلار در هر بشکه رساند، اوپک و 13 عضوش را ترغیب کرد تا دیدگاه بلندمدت در مورد چشم انداز رشد تقاضا را زیر سوال ببرند.

به گزارش فارس،تنها 12 سال پیش، زمانی که قیمت نفت به 145 دلار در هر بشکه رسید زیرا تقاضا افزایش یافته بود، دولت های عضو اوپک از پول لبریز شدند.

اکنون در صورتی که کاهش دائمی مصرف شروع شود، اوپک با یک تغییر چشمگیر مواجه می شود. این گروه نیاز خواهند داشت تا حتی بسیار دقیق تر، همکاریش با تولیدکنندگان دیگر نظیر روسیه را برای به حداکثر رساندن درآمدها مدیریت کند و مجبور است تضمین کند که روابط داخل گروه برای به دست آوردن سهم از بازار در حال از دست رفته نفت، به تیرگی نکشد.

حسن قبازرد،رئیس بخش تحقیقات اوپک طی سال های 2006 تا 2013 که اکنون به صندوق های پوشش ریسک و بانک های سرمایه گذاری مشاوره می دهد، گفت: «کار اوپک به علت تقاضای کمتر و تولید بیشتر کشورهای غیراوپکی سخت تر خواهد شد.»

یک مقام مطالعات بخش انرژی وزارت نفت یکی از کشورهای بزرگ عضو اوپک گفت شوک های وارده به تقاضا برای نفت در گذشته به تغییرات دائمی رفتار مشتریان منجر شده است. وی افزود این بار بعید است که وضعیت متفاوت باشد.

«تقاضا به سطح پیش از بحران باز نمی گردد یا زمان می برد که این اتفاق بیفتد… نگرانی اصلی این است که تقاضا برای نفت درسال های آتی به علت پیشرفت های سریع فناوری به اوج برسد به ویژه در بخش باتری خودرو.»

در سال 2019، روزانه 99.7 میلیون بشکه نفت در جهان مصرف شد و اوپک این رقم را برای سال 2020 روزانه 101 میلیون بشکه پیش بینی کرد.

اما اقدامات محدودیت زای قرنطینه در سال جاری که هواپیماها را زمین گیر و خیابان ها را از ترافیک خالی کرد، اوپک را بر آن داشت تا پیش بینی خود برای سال 2020 را به 91 میلیون بشکه در روز کاهش دهد و انتظار داشته باشد که تقاضا برای 2021 حتی به سطح سال 2019 هم نرسد.

تقاضای نفت در سال های 2019 تا 2021

* پیش بینی زمان اوج مصرف نفت

کشورهای تولیدکننده، تحلیلگران انرژی و شرکت های نفتی، مدت ها تلاش کردند تا متوجه شوند چه زمانی مصرف نفت به «اوج» خود می رسد، نقطه ای که پس از آن، مصرف، شروع به کاهش دائمی می کند. اما تقاضا به صورت ثابت هر سال بیشتر شده است مگر در استثناهای گاه به گاه ناشی از رکود اقتصادی.

با این وجود، اوپک انتظارات را کاهش داده است؛ به گفته یک منبع آگاه اوپکی، در سال 2007، تقاضای نفت در جهان برای سال 2030 را روزانه 118 میلیون بشکه پیش بینی کرد. سال گذشته این رقم را به 108.3 میلیون بشکه در روز کاهش داد. در گزارش ماه نوامبر، یک کاهش دیگر اعلام کرد.

مقامات اوپک از اظهارنظر در مورد چشم انداز تقاضا یا سیاست برای این مقاله خودداری کردند اما گفتند تاریخ نشان داده است که اوپک توانایی منطبق شدن با تغییرات بازار را دارد.

پیش بینی بلندمدت اوپک از تقاضا برای نفت در جهان

پیش بینی مصرف نفت در خارج از اوپک متفاوت است. شرکت های نفتی چشم اندار قیمت نفت در طولانی مدت را کاهش داده اند زیرا تقاضا برای نفت کمرنگ شده است و در نتیجه این افت قیمت، ارزش دارایی های آنها کاهش یافته است.

موسسه مشورتی DNV GL معتقد است که تقاضا برای نفت احتمالا در سال 2019 به اوج خود رسیده است.

درصد سهم نفت در مجموعه منابع انرژی جهان به میزان ثابتی در دهه های اخیر کاهش یافته؛ حتی با وجود اینکه حجم مصرفی با توجه به خودروهای بیشتر در جاده ها، افزایش سفرهای هوایی و تولید بیشتر پلاستیک و محصولات دیگر صنعت پتروشیمی، افزایش یافته، از حدود 40 درصد مصرف انرژی در سال 1994 به 33 درصد در سال 2019 رسیده است.

این وضعیت احتمالا در حال تغییر است زیرا خودروهای برقی بیشتری تولید می شود و خطوط هوایی هم برای رهایی از بحران شیوع کرونا با چالش روبروست. انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی (ایتا) انتظار ندارد که سفرهای هوایی تا سال 2023 به سطح سال 2019 برسد.

یک مقام دیگر اوپک که در پیش بینی ها شرکت داشته با تاکید بر دشوار بودن این پیش بینی ها، گفت: «به محض اینکه صنعت هوانوردی تا پایان سال 2023 بهبود یابد، تقاضا به حالت عادی بازخواهد گشت.»

این وضعیت، اوپک را با چالش روبرو کرده است. بیشتر اعضای گروه که 80 درصد ذخایر نفت ثابت شده در جهان را در اختیار دارند، به شدت به نفت وابسته اند. قیمت نفت که اکنون بالای 40 دلار در نوسان است، هنوز بسیار پایین تر از سطحی است که بسیاری از کشورهای نظیر عربستان برای ایجاد توازن در بودجه خود به آن نیاز دارند.

*فشارهای جدید

اوپک که میزان تولیدش حدود یک سوم عرضه جهان را تشکیل می دهد، با بحران ها بیگانه نیست. این سازمان شوک های ناشی از درگیری های خلیج فارس در دهه 1980 و 1990 و 2000 را مدیریت کرده و راه هایی برای کنار آمدن با تولیدکنندگان غیر اوپکی نظیر صنعت شیل آمریکا یافته است.

در جدیدترین مورد، زمانی که ویروس کرونا تقاضا را کاهش داد، اوپک با روسیه و دیگر هم پیمانان موسوم به اوپک پلاس، توافق کردند میزان تولید خود را رقم بی سابقه 9.7 میلیون بشکه در روز معادل 10 درصد عرضه جهانی نفت کاهش دهند. این کاهش تا پایان ماه جولای ادامه یافت.

با این حال، آنچه در آینده انتظار می رود، آزمایش جدیدی از وضعیت اوپک است. به جای کنار آمدن با یکی از این شوک ها، اوپک باید یاد بگیرد با کاهش طولانی مدت تقاضا زندگی کند.

شکیب خلیل، وزیر نفت الجزایر در چند دهه گذشته و از روسای پیشین اوپک، گفت: «این روند، بر همکاری میان اعضای اوپک و میان اوپک و روسیه که هرکدام تلاش می کنند تا سهم خود از بازار را حفظ کنند، فشار وارد می کند.»

احتمالا چالش های کوتاه مدتی در اوپک دیده شود از جمله اینکه ایران و ونزوئلا بخواهند تولید خود را که تحت تحریم ها آمریکا قرار دارد، افزایش دهند.

چالش های دیگر ممکن است خارجی باشد، از آنجایی که این گروه تلاش می کند مانع سهم گیری تولید نفت شیل آمریکا در بازار شود و در عین حال، تولید خود را برای تقویت قیمت ها کاهش دهد.

قبازرد گفت این گروه احتمالا تا پیش از اینکه تقاضا اوج بگیرد، اندکی زمان برای تطبیق داشته باشد اما این زمان برای اوپک در حال نزدیک شدن است.

وی افزود: «من فکر نمی کنم که تقاضا تا 2040 بیشتر از 110 میلیون بشکه شود.» شیوع کرونا، عادت های مصرف کنندگان را تغییر داده است. «این کاهش تقاضا دائمی است.»