اولویت عقلانیت بر هیجان

اقدام ناشیانه ترامپ در قرار دادن نام سپاه در لیست سازمان های تروریستی خارجی نگرانی ها را از بازگشت دوباره گزینه نظامی روی میز وزارت دفاع آمریکا(پنتاگون) و متقابلا اقدامات تلافی جویانه ایران همچون هدف قرار دادن کشتی ها و ناوهای آمریکایی ها در منطقه خلیج فارس افزایش داده است. در خلاف بودن استراتژی ترامپ و اینکه اقدام وی مغایر با هنجارها و نرم های بین المللی است، تردیدی وجود ندارد؛ اما نکته در اینجاست که در پاسخ به هدف دشمن نباید به بیراهه و کج راهه رفت. اخیرا از سوی یکی از مدیران مسئول یکی از روزنامه ها این پیشنهاد مطرح شده که جمهوری اسلامی ایران در واکنش به اقدام آمریکا تنگه هرمز را به روی شناورهای جنگی آمریکا و کشتی‌های نفتکش و تجاری عربستان و بحرین ببندد.

طرح چنین پیشنهادی آن هم از سوی یکی از نشریات مهم کشور،از چند جهت مناسب مصالح و منافع ملی کشور نیست. در علم سیاست این قاعده مورد قبول همه قرار گرفته که عنصر قدرت زمانی اثربخش و تعیین کننده است که ضرورتی به استفاده عریان از آن نباشد. بازدارندگی در روابط بین الملل ناظر به همین معناست. عامل بازدارنده ( تنگه هرمز برای ایران) باید فی نفسه برای کشور قدرت و موقعیت ایجاد کند. وقتی قرار به استفاده از این عنصر بازدارندگی در روابط با سایر قدرت های متخاصم باشد، دیگر مفهوم بازداندگی هویت اش را از دست می دهد و جنگ و درگیری شکل می گیرد. درست است که تنگه هرمز برای تضمین منافع و امنیت ملی کشورمان حیاتی است اما این حیاتی بودن، این مجوز را به ما نمی دهد که تنگه را به روی کشتی های بزرگ تجاری جهان ولو کشورهای مخالف ما ببندیم. بستن تنگه هرمز آغاز جنگ و نبردی است که پیامدهای آن کل خاورمیانه و جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.

از سوی دیگر باید توجه داشت که هر گونه اقدام در جهت بستن تنگه هرمز نه تنها منجر به ایجاد اختلاف در کنگره آمریکا علیه ترامپ نمی شود بلکه به نوعی زمینه را برای اجماع داخلی در آمریکا و حتی قدرت های میان پایه جهانی علیه کشورمان فراهم می سازد. تجربه نشان داده که پیشنهادات واکنشی کمکی به تامین منافع ملی کشورمان در طی دهه های اخیر نکرده است. آمریکایی ها دنبال تضعیف ایران با هر هزینه و بهانه ای هستند. اخیرا برایان هوک رئیس میز ایرانی در وزارت خارجه آمریکا صراحتا اعلام کرده که به دنبال ایران ضعیف هستند. ایرانی که قدرت منطقه ای اش را در سوریه، عراق و یمن از دست دهد. به طور کلی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه بر روی موازنه سازی میان قدرت های منطقه ای استوار است. سابقا این سیاست هم برای ایران و هم عراق در طی جنگ هشت ساله عملیاتی شد. به این شکل جنگ میان دو همسایه با تحریک آمریکا باعث ضعیف تر شدن هر دو کشور گردید. هم اکنون هم دولت آمریکا رویکرد انزواسازی ایران را در پیش گرفته است اما پتانسیل و قدرت اجرایی لازم این کار را به تنهایی ندارند. برای همین به دنبال ائتلاف سازی منطقه ای علیه ایران هستند. اما همکاری کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس هم مشروعیتی به اقدام آمریکا علیه ایران نمی دهد. از این منظر ترامپ در تلاش برای همراه سازی قدرت های بزرگ اروپایی، چین، روسیه و هند است. با عطف به این امر نباید فرصت فضا سازی جهانی به ترامپ در تقابل اش با ایران داد.

تهدید به بستن تنگه هرمز ضمن اینکه دست ترامپ را برای مجاب سازی دیگر قدرت ها برای دوری گزینی از ایران باز می کند؛ موضع حامیان صلح و جریان های مخالف ترامپ را در داخل آمریکا ضعیف می کند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری صلح طلب باید این پیام را به جهان مخابره کند که این آمریکاست که دنبال جنگ و ماجراجویی است. برای قبولاندن این سیاست افراد و شخصیت های علمی و اجرایی مهم کشور را به کشورهای اروپایی، روسیه، چین و هند برای توجیه سیاست های آمریکا و خطرات آن برای امنیت منطقه و جهان اعزام کنیم. بایستی رهبران اروپایی را از اینکه آمریکا با سناریوهای جنگی اش به دنبال اشوب در خلیج فارس و مختل شدن جریان عبور و مرور کشتی های تجاری است؛ آگاه کرده و از ظرفیت های این کشورها برای خنثی سازی سیاست های تنش زای آمریکا بهره بگیریم.