اهتزاز پرچم ایران در جشنواره‌های انیمیشن جهان

معاون انیمیشن مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در برنامه «شهر فرنگ» تاکید کرد اهتزاز پرچم ایران در جشنواره‌های مختلف دستاوردی باارزش است که نباید آن را نادیده گرفت.

پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ماه در برنامه «شهر فرنگ» که با اجرای حمیدرضا مدقق روی آنتن شبکه خبر رفت، موضوع «سینمای انیمیشن ایران، فرازها و فرودها» با حضور امیرمحمد دهستانی فیلمساز این حوزه، استاد دانشگاه و معاون انیمیشن مرکز گسترش سینمای مستند و کیانوش دالوند کارگردان و فیلمنامه‌نویس حوزه انیمیشن بررسی شد.

بودجه دولتی به انیمیشن آسیب زده است

کیانوش دالوند در ابتدای این برنامه در پاسخ به سوال مدقق درباره نمره‌ای که به انیمیشن‌های ایرانی می‌دهد گفت: نمره میانگین که به تولیدات انیمیشن ایرانی از نظر کیفی و تکنیکی می‌دهم نمره بالایی است، اما به لحاظ داستانی نمره ۱۵ می دهم.

به گزارش دانشجو، امیر محمد دهستانی صحبت‌هایش را این طور آغاز کرد: الان در ایران فضایی متفاوت نسبت به گذشته در حوزه انیمیشن وجود دارد. انیمیشن خوب و ضعیف داریم. تعداد انیمیشن های ضعیف بسیار کم است و اغلب آنها متوسط است. بچه های انیمیشن کارکشته و حرفه ای تر از ۱۰ سال قبل شده اند و نمره کلی که من می‌دهم ۱۵ است. البته این موضوع را هم در نظر داشته باشیم که همه کشورهای جهان صاحب انیمیشن نیستند و از این منظر، ما صاحب جایگاهی ویژه هستیم.

وی با اشاره به تولید فیلم‌های کوتاه انیمیشن گفت: در حوزه انمیشن کوتاه نمره ما می تواند ۱۸ باشد. زیر ساخت های کار در حوزه فیلم کوتاه انیمیشن کمی ساده تر از فیلم سینمایی است. در حوزه انیمیشن کوتاه بسیاری از تولیداتمان در سطح جهانی است. امسال در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ۲ انیمیشن ما در انسی و زاگرب در بخش اصلی حضور دارد. این دستاورد بزرگی برای انیمیشن ایران است که پرچم کشور ما در مهمترین جشنواره‌های انیمیشن جهان به اهتزاز در بیاید.

کیانوش دالوند در بخش دیگری از این بحث درباره وابستگی انیمیشن به بودجه های دولتی گفت: نظرهای مختلفی در این باره وجود دارد اما بودجه دولتی که در این بخش هزینه می‌شود کمی به این حوزه آسیب زده است. این که دولت اهتمام به تولید دارد و بودجه می دهد خوب است، اما سو مدیریت باعث مشکلاتی می‌شود. وقتی از بودجه صحبت می‌کنیم، باید ببینیم مبلغ آن چقدر است؟ چطور هزینه و تقسیم می‌شود؟ چرا گاهی هست و گاهی نیست؟ استودیوها از این بابت ضربه دیده اند چرا که بودجه ای که وجود داشته ناگهان قطع شده است. تخصیص بودجه دولتی مشکل دار نیست، اما نباید دست فیلمساز به خاطر آن بسته شود. آن بودجه می تواند زمینه ساز صنعتی شدن انیمیشن شود. اما آن قدر دخالت، کارشناسی و مسائل مختلف وجود دارد که گاهی نتیجه کار از دست می رود. البته این فقط در بخش دولتی مشهود نیست، در بخش خصوصی هم گاهی این سو مدیریت را می بینیم.

دهستانی درباره تخصیص بودجه دولتی برای تولید انیمیشن گفت: این موضوع مسبوق به سابقه و در بسیاری از کشورهای جهان قابل مشاهده است. در فرانسه که دولت رویکرد فرهنگی دارد و موضوع تهاجم فرهنگی هم برای آنها مثل ما جدی است، این حمایت وجود دارد. نه به دلیل مسئولیتی که در مرکز گسترش دارم، بلکه به دلیل تجربه و سوابقم موافق حمایت دولتی هستم، اما طبیعتا چگونگی این حمایت مهم است و همان طور که آقای دالوند گفتند این که یک باره ممکن است حمایت‌ها قطع شود، مشکل ساز است. یک استودیو یا تیم فیلمسازی ممکن است به این دلیل زمینگیر شود.

وی ادامه داد: انیمیشن یک هنر و صنعت پیچیده است، همه کشورهای جهان صاحب انیمیشن نیستند. ما انیمیشن هایی داریم که به جشنواره‌ها رفته، تولیداتی داریم که در سینما اکران شده، انیمیشن‌هایی که بین مخاطبان ایرانی طرفدار دارد و تولیداتی هم ویژه تلویزیون داریم. همه کشورها این تنوع و تکثر را ندارند. در بیست سال اخیر که انیمیشن حرفه ای در ایران جدی گرفته شده است دستاوردهای فراوان و باارزشی به دست آورده‌ایم. مقایسه ما در این بحث با انیمیشن های جدی و حرفه ای در کمپانی‌هایی بزرگ مثل پیکسار است. انیمیشن ما به راه افتاده و قطع شدن بودجه دولتی به آن صدمه می زند.

سرمایه گذاری بخش خصوصی در انیمیشن به ندرت صورت می گیرد

معاون انیمیشن مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در بخش دیگری از این برنامه گفت: روند تولید انیمیشن دشوار و زمان بر است و این زیاد ربطی به سیستم ندارد. گاهی استودیوها می خواهند استانداردهایی را حفظ کنند و متاسفانه این روش، منجر به کند شدن تولید می شود. مرکز گسترش در طی سال‌ها از تولید انیمیشن حمایت کرده است، هم زمان آقای طباطبائی‌نژاد و هم در دوره آقای محمد حمیدی مقدم که انصافا به این حوزه بسیار علاقه مند هستند، حمایت وجود داشته است. در پیکسار هم از زمانی که تولید یک انیمیشن کلید بخورد تا اکران شود ۳ سال طول می کشد، در مرکز گسترش هم این اتفاق می افتد، به همین دلیل ممکن است تولیدات ما به مدیریت‌های بعدی برسد.

دالوند درباره بی علاقگی بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در حوزه انیمیشن گفت: ما در حوزه تکنیک انیمیشن قوی هستیم. به داستانگویی هم علاقه داریم، داستانگوهای خوبی هم هستیم، اما زیر ساخت‌ها درست نیست. بخش خصوصی می خواهد به حوزه ای ورود کند که نه کنترلی روی آن دارد، نه شناخت از آن دارد. استودیوهای انیمیشن را انیماتورها می‌گردانند و در دفترشان چند مسئولیت دارند. در تولید و بازاریابی فعالیت می‌کنند و استودیوی کامل به مفهوم حرفه ای نیستند. ما به تخصیص، تقسیم‌بندی کارها و بازاریابی هنر نیاز داریم.

وی در بخش دیگری گفت: صنعت انیمیشن بسیار سودآور و مهم است. می شود گفت در کنار صنعت توریسم، اهمیت بالایی برای جذب سرمایه و پولسازی دارد. نیروهای جوان و قدرتمند می توانند در این حوزه کار کنند، اما انیمیشن ایران ساختار صنعتی ندارد.

امیر محمد دهستانی درباره حضور سرمایه گذار بخش خصوصی در حوزه انیمیشن گفت: بعد از موفقیت های جهانی در این حوزه، تعدادی محدود سرمایه گذار بخش خصوصی جذب شده اند. انیمیشن بسیار تخصصی و هنری دیربازده است، به همین دلیل سرمایه‌گذاری در آن به ندرت اتفاق می افتد. ما صنعت رقیب داریم. مثلا در ایران سینمای قوی داریم و سرمایه گذار ترجیح می دهد در آن حوزه سرمایه گذاری کند. حتی ساختار دولتی هم ترجیح می‌دهد این کار را بکند. تلویزیون هم تولید کننده و نمایش دهنده انیمیشن است. انیمیشن های روز جهان به راحتی در دسترس است و همه می‌توانند با کمترین بها آن را ببینند.

مدقق در بخشی از برنامه «شهر فرنگ» گفت: انیمیشن در جهان کمپانی محور است، وضعیت در ایران اما به این گونه نیست. دالوند در پاسخ وی گفت: نظام استودیویی در انیمیشن جواب می دهد. البته دنیا در حال عوض شدن است و این که می گویم مربوط به دوران قبل از کرونا است. نظام استودیویی قدرتمند است، در حوزه انیمیشن که پروسه ای طولانی می طلبد و اعضای یک تیم باید با هماهنگ شوند، مناسب و مطلوب است. یکی از دلایل پایداری استودیوی ما از اواسط دهه هفتاد تا الان این است که کارها را تخصصی پیگیری و تقسیم کار کردیم. از اول به مسائل مالی پروژه ها فکر کردیم. با صدا و سیما و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی کارمان را شروع کردیم، اما این چشم انداز را داشتیم که اگر حمایت دولتی نباشد چه باید کرد؟ بازاریابی بین المللی کردیم و آینده نگری داشتیم.

انیمیشن می تواند یک سلاح استراتژیک باشد

دهستانی درباره وجود استودیوهای پایدار در ایران گفت: ما استودیوهای پایدار و خوبی در ایران داریم، اما در تولید انیمیشن واقعیت‌های جامعه ایران را ببینیم. بودجه، ساختار و تکنیک ما با همه امتیازهایش در سطح کمپانی های بزرگ جهانی نیست، اما رقیبان مجانی زیادی داریم که ناجوانمردانه باید در فضای رقابتی با آن ها قرار بگیریم. معاونت انیمیشن که سازمان سینمایی راه‌اندازی کرده، باعث شده توجه دولت به این حوزه بیشتر شود. انیمیشن یک سلاح استراتژیک می‌تواند باشد. زمانی که اصغر فرهادی اسکار گرفت، نظریه پردازانی در این باره صحبت کردند که این اسکار حتی از وقوع جنگ جلوگیری کرد. چنان جو را علیه جناح جنگ‌طلب تغییر داد که مانع بروز درگیری شد. انیمیشن به طرز اولی این کار را انجام می‌دهد. انیمیشنی مثل «آخرین داستان» وقتی در آمازون دیده می‌شود، مخاطب غربی دهانش باز می‌ماند که در ایران و در این حوزه چه اتفاقی دارد می‌افتد.

وی ادامه داد: ما در حوزه انیمیشن گنج های بی شماری داریم و هدفمان مراقبت از این دستاورد و گنج است. این سلاح ایدئولوژیک و استراتژیک است. وقتی انیمیشن ما در کشوری اکران می شود و پرچم ما آن جا به اهتزار در می آید همه توجه ها به ما جلب می‌شود. متوجه می‌شوند که همه عوامل تولید این آثار ایرانی هستند و ما چه جوان های هنرمند، خوش قریحه و با تکنیکی داریم.

دالوند در تکمیل صحبت‌های دهستانی گفت: در دوره ای از جشنواره کن یکی از نشریه‌های عربی که مختص ایام جشنواره منتشر می‌شد، یک مقاله درباره انیمیشن ایران داشت و این صنعت را با صنعت هسته‌ای ایران مقایسه کرده بود و نوشته بود همه به دنبال انرژی هسته ای ایران هستند، اما یک سری صنایع زیرساختی قوی در ایران در حال شکل گیری است و کسی متوجه آن نیست، از جمله صنعت انیمیشن.

دهستانی با اشاره به حضور جوانان ایرانی در سینمای هالیوود و پروژه‌های خارجی گفت: جوانانی داریم که در این پروژه های پولساز همکاری می کنند. دستمزدهایی بسیار بالاتر از دستمزدهای داخلی می گیرند. البته این موضوع برای من، خوشحال کننده نیست. به دلیل تفاوت ارزی که ما داریم این موضوع به انیمیشن ایران ضربه زده است. در سینما همکاری با پروژه های خارجی نیاز به حضور فیزیکی دارد، اما در انیمیشن شما پشت کامپیوتر می نشینید و با شرکت های بزرگ خارجی همکاری می کنید. این موضوع هم انیمیشن ایران را در موقعیتی نابرابر قرار می دهد، چراکه بودجه ما نمی تواند با آن رقم ها و دستمزدها برابری کند. بسیاری از این شرکت ها حقوق معنوی این جوان ها را رعایت نمی کنند، اسمشان را در تیتراژ نمی آورند اما حقوق مادی شان قابل توجه است. ما قدرت داریم، ولی این قدرت جای دیگری خرج می شود.

مدقق در بخش دیگری از این برنامه با اشاره به تولید انیمیشن‌های مبتذل در فضای مجازی از ۲ میهمان «شهر فرنگ» پرسید که این تولیدات را می شود بخشی از جریان انیمیشن در ایران دانست. دالوند در پاسخ گفت: ما در تولید برنامه ریزی بلند مدت نداریم، این محتواها اغلب سیاست زده و ترویج دهنده لمپنیسم است. در کوتاه مدت ممکن است این جنس کار با اقبال مواجه شود، اما دستاوردی برای انمیشن ندارند.

دهستانی گفت: این آثار ضد فرهنگی هستند و به آن لمپنیسم که در فضای مجازی جاری است، رسمیت می دهند که درست نیست. نمی شود جلوی این جریان را گرفت، وقتی بد است که سیستماتیک بخواهیم آن را ترویج دهیم. نباید این کار را رسمیت داد و از آن الگو ساخت. محبوبیت به معنای حقانیت نیست و نباید هر نوع اثر محبوبی را ترویج کرد.

دهستانی در بخش دیگری از برنامه گفت: بازاریابی و پخش در حوزه انیمیشن سخت است و اغلب افرادی که در این حوزه کارشان را شروع می کنند جذب سینما می شوند. امیدوارم بشود در بخش دولتی مرکزی ایجاد کرد که به این کار سامان بدهد. بخش دولتی می تواند بدون چشمداشت و برای حمایت از انیمیشن ایرانی این کار را انجام بدهد. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان متولی این بخش بیشتر درگیر تولید و مسائل آن است، همین موضوع باعث شده روی بازاریابی خیلی تمرکز نکنیم، ضمن این که بازاریابی بودجه می خواهد.

وی ادامه داد: حتی اگر به VOD ها پیشنهاد تولید انیمیشن بدهیم، آن ها ترجیح می دهند فیلم یا سریال بسازند. در فرانسه مرکزی وجود دارد که سینمای ملی فرانسه را حمایت می کند. سینما و انیمیشن برای ما دستاورد است. دولت باید از این دستاوردها حمایت کند. الان هم دارد این کار را می کند، اما نباید آن را قطع کرد. بعضی ها که انتقاد می کنند از برگزاری جشنواره ها، متوجه نیستند که جشنواره ها بستری برای دیده شدن این دستاوردهای فرهنگی در حوزه‌های مختلف است. ما اکران خارجی نداریم اما در فرانسه اگر فیلم خارجی اکران می شود، باید عوارضی بپردازد که هزینه تولید و حمایت از سینمای فرانسه شود.

معاون مستند مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی گفت: VOD ها باید به این حوزه ورود کنند، دولت می تواند آن ها را مجبور به سرمایه گزاری در بخش انیمیشن کند. حمایت و پورسانت VOD ها می تواند به رونق تولید در انیمیشن کمک کند.

در پایان این برنامه امیر محمد دهستانی در پاسخ به سوال حمیدرضا مدقق درباره مهمترین نیاز سینمای انیمیشن، تمرکز بر بازاریابی بین‌المللی را ضروری دانست.