انگلیس در آموزش و تحقیقات بانکداری اسلامی از ایران هم جلوتر است
استاد بانکداری دانشگاه لیون فرانسه با بیان این که اکنون در اروپا صدها مرکز علمی ــ تحقیقاتی در حوزه مالی ــ اسلامی در حال فعالیت هستند گفت: به ویژه انگلیس در مباحث آموزشی و تحقیقاتی بانکداری اسلامی گوی سبقت را از همه ربوده است.
همزمان با توسعه صنعت بانکداری و خدمات مالی در جهان، بانکداری اسلامی نیز به‌دلیل ویژگی‌هایی از جمله ممنوعیت انجام معاملات ربوی، تأکید بر قراردادهای واقعی، توزیع ریسک سرمایهگذاری، برقراری رابطه میان عرضه پول و بخش واقعی اقتصاد، محدودیت فعالیت های سفته‌بازی در نظام بانکی و … در کشورهای مختلف اسلامی و غیراسلامی و اروپایی با رشد چشمگیری روبه‌رو شده است، به‌طوری که تمایل روزافزونی به ادامه تحصیل در زمینه بانکداری اسلامی وجود دارد. در مجموع 109 مؤسسه آموزشی امکان تحصیل در این رشته را فراهم می‌کنند که 63 درصد آنها، در انگلیس هستند، و نیز در حال حاضر تعداد زیادی بانک اسلامی در اروپا و جهان مشغول فعالیت هستند، بنابراین اقبال جهانی از صنعت بانکداری اسلامی و مزیت‌ها و فوایدی که این شیوه از بانکداری در حل مشکلات مالی جهانی داشته است، اهمیت توجه به اجرای صحیح بانکداری اسلامی را در کشور خودمان دوچندان می‌کند، در همین باره گفت‌وگویی داشته‌ایم با علی طوسی کارشناس بانکداری بین الملل و استاد دانشگاه لیون فرانسه.
تسنیم: اروپا در دهه‌های اخیر در صدد توسعه بازار مالی ــ اسلامی خود و جذب دارایی مسلمانان به‌سمت خود می‌باشد. لطفاً شما به‌عنوان استاد دانشگاه لیون فرانسه و متخصص حوزه بانکداری این مسئله را تشریح بفرمایید؟
لندن یکی از مراکز مهم مالی و پولی در جهان به شمار می‌آید و به‌طور کلی در بازار بین المللی بین لندن و وال‌ستریت رقابت تنگانگ جهانی برای صدرنشینی وجود دارد. لندن برای اینکه بتواند مرکزیت خود را حفظ کند در چند سال اخیر در صدد آن برآمده که صنایع و ابزارهای مختلف مالی را در انواع و اقسام مختلف به‌سمت خود جذب بکند. قبل از سال 2000 میلادی در انگلستان اجازه تأسیس بانکهای اسلامی داده نمی‌شد و فقط مؤسسات مالی اسلامی مجوز تأسیس داشتند اما پس از اینکه متوجه بازار مالی عظیم و گسترده در کشورهای اسلامی شدند در صدد جذب این منابع که متعلق به مسلمانان بود برآمدند و بعد از آن اجازه تأسیس بانکهای اسلامی را به‌صورت گسترده صادر نمودند.
تسنیم: چارت اداری و سازوکار و شیوه مدیریت بانکهای اسلامی در اروپا و به‌خصوص لندن به‌چه‌شکل می‌باشد؟
بانکهای اسلامی می‌بایست تحت نظر بانک مرکزی انگلستان فعالیت کنند و طبیعتاً مباحث علوم مالی بانکی کلاسیک بانکهای اسلامی تحت اشراف بانک مرکزی می‌باشد و مباحث و ضوابط اسلامی و فقهی به‌دست شورای فقهی واگذار شده است و نحوه تشکیل و سازماندهی شورای فقهی به‌اختیار مسلمانان واگذار شده است. تلاشهایی که لندن در زمینه علوم مالی اسلامی و جذب سرمایه مسلمانان انجام داده سبب شده است که اکنون لندن در رتبه دهم جهان در زمینه جذب دارایی مالی ــ اسلامی قرار بگیرد.
الآن به‌طور مثال یکی از بانکهای معروف لندن به‌نام HSPC قسمت اعظمی از فعالیت خود را به مباحث مالی ــ اسلامی معطوف کرده است و درصدد ترویج و گسترش و جذب بازار مالی خود بین مسلمانان است.
تسنیم: در کشور فرانسه که آمار جمعیت مسلمانان در آن بالا است وضعیت توسعه بانکداری اسلامی چگونه بوده است؟
متأسفانه به‌علت اسلام‌هراسی‌های گسترده، در کشور فرانسه اجازه توسعه و گسترش بانکداری اسلامی داده نشده است، در حالی که فرانسه از لحاظ تعداد مسلمانان در اروپای غربی رتبه نخست را دارا می‌باشد و اکنون حدود 5 میلیون مسلمان در آنجا ساکن می‌باشند، حتی از رؤسای بانک مرکزی در فرانسه تلاش گسترده انجام دادند تا بتوانند بانکداری اسلامی را به داخل این کشور وارد کنند و از رقابت با انگلیس در جذب منابع مالی مسلمانان عقب نمانند، اما به‌علت اسلام‌هراسی‌های گسترده و افکار منفی تلقین‌شده میان بدنه سیاسی این کشور موفق به این کار نشدند.
*برتر بودن دانشجویان تربیت‌شده حوزه مالی ــ اسلامی در انگلستان نسبت به ایران
تسنیم: انگلیس برای توسعه بانکداری اسلامی و جذب منابع مسلمانان به درون خود آیا به یادگیری و تحقیق و پژوهش مباحث مالی ــ اسلامی نیز ورود پیدا کرده است؟
انگلیس علاوه بر آنکه در توسعه بانکداری اسلامی در اروپا گوی سبقت را میان همتایان خود ربوده است در مباحث آموزشی و تحقیقاتی هم در زمینه مالی ــ اسلامی نیز فعالیت‌های گسترده‌ای داشته است به‌گونه‌ای که آموزش و پژوهش‌هایی که در حوزه فاینانس و بانکداری اسلامی در انگلیس صورت می‌گیرد باعث شده سایر کشورها از جمله کشور خودمان ایران نیز از این تحقیقات استفاده بکنند. به‌طور کلی مدارس و دانشگاه و مؤسسات زیادی در این کشور در زمینه حوزه مالی ــ پولی اسلامی فعالیت دارند. می‌توان ادعا کرد دانشجویانی که در انگلستان در این زمینه و این رشته تربیت می‌شوند به‌مراتب قوی‌تر از فارغ‌التحصیلان کشور خودمان در زمینه بانکداری اسلامی هستند.
*متخصصان بانکداری اسلامی در اروپا بیکار نمی‌مانند
تسنیم: افرادی که در حوزه بانکداری اسلامی تخصص داشته باشند و آموزش دیده باشند چگونه جذب بازار کار در اروپا می‌شوند؟
در انگلستان فارغ‌التحصیلان خبره و توانمندی را که علوم مالی و بانکی را به‌طور کلاسیک و متعارف خوانده‌اند و تحصیل کرده‌اند طی انجام مصاحبه جذب و گزینش می‌کنند و سپس در دوره‌های تقریباً یک‌ساله مباحث اسلامی و احکام بانکداری بدون ربا را به آنان آموزش می‌دهند و آنان را برای ورود به بازار مالی ــ اسلامی کشور خود مهیا می‌کنند. کسانی که مباحث پایه علوم متداول مالی و بانکی را به‌صورت خوب فرا گرفته باشند و مباحث اسلامی را نیز به‌دقت آموزش دیده باشند، شغل و استخدام برای آنان در اروپا به‌راحتی یافت می‌شود و حتی سایر کشورهای اسلامی همچون کشورهای حاشیه خلیج فارس و جنوب شرق آسیا نیز به استخدام این افراد مبادرت می‌کنند.
آمارها نشان می‌دهد کشورهایی مثل اندونزی و مالزی در 4 یا 5 سال آینده نیازمند حدوداً به 5000 نیروی انسانی فعال در بخش مالی ــ اسلامی خود هستند و اکنون با کمبود نیرو در این بخش مواجه شده‌اند.
*توصیه سازمان ملل به تجربه و توسعه بانکداری اسلامی بعد از بحران مالی2008
تسنیم: مراکز آموزشی و تحقیقاتی فعال در حوزه بانکداری اسلامی در اروپا چه‌تعداد هستند؟
تعداد مراکز مالی ــ اسلامی فعال در انگلستان می‌توان ادعا کرد که خیلی زیاد هستند و به‌ترتیب در سوئیس و آلمان و فرانسه نیز مراکز تحقیقاتی قابل توجهی در این حوزه به پژوهش و تحقیق مشغول هستند. زمانی که در بحران مالی 2008 در غرب آن مسائل و اختلالات گسترده در نظام مالی اروپا و آمریکا پیش آمد و به‌تبع آن تعداد زیادی از بانکها ورشکسته و تعطیل شدند سازمان ملل درصدد آن برآمد که این معضل و بحران را ریشه‌یابی و تحلیل کند و در حین تحقیقات خود به این نتیجه رسید که جای آن دارد که پنجره‌ای جدید به‌نام بانکداری اسلامی به‌روی نظام پولی و مالی کشورهای جهان گشوده شود و سیستم مالی بدون ربا و منطبق با موازین اسلامی در جهان به‌طور گسترده تجربه و آزمایش بشود.
تسنیم: آیا اروپا مدل بانکداری اسلامی و بدون ربا را به‌عنوان روشی مناسب و بهبودیافته برای خود می‌داند؟
مدل بانکداری اسلامی در اروپا به‌عنوان یک نگرش جدید و در نوع خود جذاب مطرح است و در دهه‌های گذشته اهمیت و توجه فراوانی به آن کرده است و چه در عمل و چه در تئوری و آموزش آن را دنبال می‌کند و درصدد گسترش و توسعه آن هستند، حتی در کشورهایی مثل فرانسه هم که اجازه تأسیس بانکهای اسلامی داده نشده است در هر بانکی یک باجه اسلامی مشخص مدنظر گرفته شده است تا برای مسلمانان خدمات مالی ــ اسلامی را فراهم کنند، زیرا اغلب مسلمانان دغدغه‌مند در اروپا تمایلی ندارند که پولشان در مصارف نامشروع مثل کازینو، مشروب‌فروشی، پورنوگرافی و… هزینه و خرج بشود، بنابراین اجازه داده شده است که مسلمانان از طریق این باجه‌ها اقدام به سرمایهگذاری و سپرده گذاری مشروع بکنند.
تسنیم: آیا در اروپا موضوع نظارت شرعی بر عملکرد بانکهای اسلامی با جدیت دنبال می‌شود و یا ظاهری و اسمی به آن پرداخته می‌شود؟
نظارت شرعی در ظاهر در بانکهای اسلامی اروپا به‌صورت جدی دنبال می‌شود و به‌طور کلی سیاست آنها این است که هیچ‌گونه تقلب و فریبی در جامعه رشد و گسترش پیدا نکند چون معتقدند اگر در نظارت شرعی مسلمانان که حتی مربوط به حکومت مسیحی آنان نمی‌شود فریب و حیله رخ بدهد باعث می‌شود کل جامعه به‌سمت تباهی کشیده شود. اروپایی‌ها دغدغه و غصه نامشروع شدن اموال مسلمانان را ندارند اما به‌طور کلی از این فرهنگ فریب و تقلب هراس دارند که در جامعه رواج پیدا کند، بنابراین سعی می‌کنند نظارت و احکام شرعی به‌طور حقیقی توسط مسلمانان و شورای فقهی بانکها اجرایی شود.
