انفجار در بندر شهید رجایی چه پیامد هایی برای اقتصاد ایران دارد؟
بازتاب– انفجار مهیب در بندر شهید رجایی، مهم‌ترین بندر تجاری کشور، نه تنها فاجعه‌ای انسانی را رقم زد بلکه چشم‌انداز اقتصادی و تجاری ایران را نیز با تهدید جدی مواجه کرده است. این حادثه در شرایطی رخ داده که ایران در میانه‌ی مذاکرات حساس غیرمستقیم با آمریکا قرار دارد و بیش از هر زمان دیگری نیازمند ثبات اقتصادی و تجاری است.
محمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، که به دستور رئیس مجلس به بندرعباس اعزام شده، پس از بازدید از بیمارستان‌ها گفت: از دیشب تاکنون ۱,۲۴۱ مصدوم به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند که از این تعداد، ۹۹۴ نفر ترخیص شده و ۲۴۰ نفر بستری هستند. از میان بستری‌ها، ۳۷ نفر در بخش مراقبت‌های ویژه، ۵ نفر با سوختگی شدید و ۶ نفر نیز به بیمارستان‌های دیگر منتقل شده‌اند.
جمالیان درباره آمار جانباختگان حادثه گفت: تاکنون ۳۶ فوتی به پزشکی قانونی تحویل شده‌اند که از این تعداد، هویت ۱۸ نفر شناسایی شده و بقیه به دلیل سوختگی شدید نیازمند انجام آزمایش دی‌ان‌ای برای شناسایی هستند.
ضربه به زیرساخت‌های تجارت کشور
بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که اگرچه اسکله‌های اصلی بندر شهید رجایی آسیب مستقیمی ندیده‌اند، اما محوطه‌های کانتینری، انبارها، دفاتر اداری، و زیرساخت‌های ارتباطی چون برق و اینترنت به شدت تخریب شده‌اند. سید حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران، هشدار داده است که بدون بازسازی سریع این بخش‌ها، فرآیند صادرات و واردات به طور حتم با اختلال مواجه خواهد شد.
او تصریح کرد که آسیب به محوطه‌ی کانتینری می‌تواند صادرات فراورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی و فولاد را تحت تاثیر قرار دهد و پیشنهاد داد تا فرآیند بارگیری کانتینرها به خارج از محوطه‌ی آسیب دیده منتقل شود؛ اقدامی اضطراری اما زمان‌بر که قطعا تجارت ایران را در کوتاه‌مدت با کندی مواجه خواهد کرد.
اهمیت بندر شهید رجایی در اقتصاد ایران
بندر شهید رجایی نه تنها بزرگ‌ترین بندر کانتینری ایران بلکه شاهراه اصلی تجارت دریایی کشور است. این بندر با ۲۴۰۰ هکتار وسعت و ظرفیت تخلیه و بارگیری بیش از ۱۰۰ میلیون تن کالا در سال، به تنهایی ۸۵ درصد از عملیات کانتینری بنادر ایران را انجام می‌دهد و با ۸۰ بندر بین‌المللی از طریق ۳۵ خط برتر کشتیرانی دنیا در ارتباط است.
در شرایطی که اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌ها قرار دارد، بندر شهید رجایی همچون دریچه‌ی حیاتی برای صادرات غیرنفتی، فرآورده‌های نفتی، مواد اولیه صنعتی و واردات کالاهای اساسی عمل می‌کند. نقش این بندر در مسیرهای ترانزیتی بین‌المللی مانند کریدور شمال-جنوب و اتصال به کشورهای آسیای میانه، عراق، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس، اهمیت ژئوپلتیک آن را دوچندان کرده است.
پیامدهای اقتصادی انفجار
تحلیلگران اقتصادی هشدار می‌دهند که این حادثه می‌تواند در چندین سطح اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار دهد:
-
در کوتاه‌مدت: وقفه در تخلیه و بارگیری کالاها، کمبود مایحتاج عمومی، افزایش هزینه‌های واردات، نوسانات قیمتی، و کند شدن چرخه‌ی تولید صنعتی در کشور.
-
در میان‌مدت: افزایش هزینه‌های دموراژ کشتی‌ها (هزینه معطلی)، کاهش اعتماد شرکای تجاری بین‌المللی، آسیب به اعتبار ایران در بازارهای صادراتی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، و تضعیف مسیرهای لجستیکی رقابتی کشور.
-
در بلندمدت: احتمال کوچ سرمایه‌گذاری‌ها به مسیرهای جایگزین منطقه‌ای و کاهش پایدار سهم ایران در بازارهای بین‌المللی.
عبدالله باباخانی، سرمایه‌گذار و تحلیلگر اقتصادی، در این باره هشدار داده است که حتی وقفه‌ی ۱۵ روزه در فعالیت بندر شهید رجایی می‌تواند آثار تخریبی جبران‌ناپذیری بر اقتصاد ملی داشته باشد.
نیاز فوری به شفافیت و مدیریت بحران
در شرایط فعلی، یکی از اصلی‌ترین مطالبات افکار عمومی و فعالان اقتصادی، ارائه گزارشی شفاف از دلایل حادثه و ابعاد خسارت‌ها است. ابهام درباره منشأ انفجار، چه حادثه‌ای غیرعمدی باشد و چه اقدامی خرابکارانه، می‌تواند بر بی‌اعتمادی‌های داخلی و خارجی بیفزاید.
در عین حال، ضرورت دارد با تشکیل کمیته‌های ویژه بحران، روند بازسازی زیرساخت‌ها، فراهم کردن تسهیلات ویژه برای تاجران و بازرگانان، و حمایت از خطوط کشتیرانی داخلی و خارجی در دستور کار قرار گیرد. انتقال موقت فعالیت‌های صادراتی به بنادر جایگزین مانند بندر امام خمینی یا بندر چابهار نیز باید به سرعت برنامه‌ریزی شود، هرچند هیچ بندر دیگری توانایی پوشش کامل فعالیت‌های شهید رجایی را ندارد.
حادثه بندر شهید رجایی، در عین تلخی، هشداری جدی به ساختار لجستیک و حمل‌ونقل کشور داد. حالا فرصتی پیش آمده تا با اصلاح ساختارهای فرسوده، بهبود ایمنی، توسعه‌ی زیرساخت‌های پشتیبان و گسترش شهرک‌های لجستیکی اطراف بندر، تاب‌آوری تجاری کشور را افزایش داد.
