انسولین باز هم کمیاب شد/ قفسه‌های خالی در داروخانه‌ها

بیماران مبتلا به دیابت دوباره به دردسر افتاده‌اند. پس از بحران کمبود انسولین قلمی که اواخر نیمه اول امسال مشقت‌هایی برای این بیماران ایجاد کرده بود، حالا مدتی است که با تکرار سناریوی نایاب شدن انسولین، بار دیگر نگرانی از تامین دارو در آنها بالا رفته است.

بیماران مبتلا به دیابت حالا و در روزهایی که پیک چهارم کرونا اوج می‌گیرد، در صف‌های طولانی داروخانه‌های مرجع دولتی می‌ایستند تا سهمیه‌ همیشگی‌شان را دریافت کنند. وزارت بهداشت می‌گوید اختصاص ارز برای تامین انسولین قلمی به تأخیر افتاده اما کارشناسان دارو می‌گویند مشکل اختصاص ارز نیست. مسئله اختلاف بر سر قیمت این داروست.

موضوع هم تنها به تهران محدود نمی‌شود. سوم اسفند از مشهد خبر رسید که بیماران دیابتی با کمبود انسولین لانتوس مواجه شده‌اند. این خبر را مدیر داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اعلام کرده بود. او به کمبود انسولین نووپید و نورومکس هم اشاره کرده بود. بیماران در کرمان هم شرایط مشابهی تجربه‌ کرده‌اند و از کمبود شدید انسولین و قیمت‌های بالای آن در برخی داروخانه ها گلایه دارند.

اواسط شهریور امسال بود که ماجرای کمبود انسولین قلمی بحرانی شد. مسئله آنقدر نگران‌کننده شد که در فضای مجازی هشتگی با عنوان « انسولین نیست» راه‌ افتاد و مصرف‌کنندگان و خانواده‌هایشان درخواست تامین انسولین قلمی داشتند. ۲۷ شهریور ۱۲۰ پزشک متخصص دیابت نامه‌ای به رئیس‌جمهوری نوشتند و نسبت به خطرات کمبود این دارو و تجهیزات پزشکی خاص برای بیماران دیابتی اعلام نگرانی کردند. آنها نوشتند که در ایران بیش از ۵ میلیون بیمار مبتلا به دیابت زندگی می‌کنند که بیشتر از ۶۰۰ هزار نفرشان نیاز به تزریق انسولین دارند.

همان زمان اعلام شد که اختصاص نیافتن ارز، دلیل اصلی این اتفاق است. چرا که انسولین‌های قلمی، وارداتی است و برای واردات آن مشکلاتی وجود دارد. اواسط مهرماه با ترخیص ۲ محموله انسولین قلمی، مشکل به‌صورت مقطعی برطرف شد و وزارت بهداشت به بیماران توصیه کرد به جای انسولین قلمی، از انسولین رگولار و ان‌پی‌اچ استفاده کنند که در بازار در دسترس است.

همه اینها در شرایطی است که قبل از شروع بحران کمبود انسولین، خبر آمد که کارخانه تولید انسولین قلمی به‌صورت پروژه مشترک با سرمایه‌گذاری دانمارک، در کشور افتتاح شده که می‌تواند بیش از ۳۰ درصد نیاز انسولین قلمی در کشور را برطرف کند. اما با گذشت نزدیک به ۶‌ ماه خبری از تولیدات این کارخانه نیست و امسال برای دومین بار، بیماران مبتلا به دیابت دچار کمبود دارو شده‌اند.

مشکل، قیمت داروست نه اختصاص ارز

محمود هادی‌پور، داروساز و کارشناس دارو تأکید می‌کند کمبود انسولین به‌دلیل اختلاف بر سر قیمت آن است. او می‌گوید که گروهی از واردکنندگان به‌صورت فوریتی، انسولین تک‌نسخه‌ای وارد کرده‌اند که قیمت آن از سایر شرکت‌ها پایین‌تر است. ظاهرا این انسولین از ترکیه وارد کشور شده است، آنها می‌گویند قیمت اصلی انسولین همین است، اما به‌دلیل محدودیت نمی‌توانند بازار را با این قیمت تقویت کنند. اما شرکت‌هایی که انسولین را از کشورهای دانمارک و فرانسه وارد می‌کنند، تأکید می‌کنند که قیمت آنها واقعی است و نمی‌توانند قیمت را از آنچه هست، پایین‌تر بیاورند. به‌گفته آنها حتی انسولین تولید داخل هم نتوانسته قیمت را پایین بیاورد.

این کارشناس دارو می‌گوید: اصل ماجرای کمبود انسولین به توافق نرسیدن بر سر قیمت برمی‌گردد. گروهی در تلاشند قیمت را پایین بیاورند، اما مسئله اینجاست که یک تیم از سوی سازمان بازرسی کشور یا سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان یا هر جایی که باید نظارت کند، باید فرستاده شود و ماجرای قیمت انسولین‌ها را بررسی کند. اگر قیمت انسولین گران است، شرکت باید قیمت را پایین بیاورد. اگر هم گران نیست، چرا یک نفر قیمت را پایین‌تر از آنچه هست، اعلام کرده است؟

هادی‌پور ادامه می‌دهد: انسولین یکی از پرمصرف‌ترین داروهای کشور است، بنابراین تامین دارویی که میزان مصرفش در کشور بالاست، باید در اولویت باشد. این در حالی است که هنوز این دارو در کشور تولید نشده و آنچه گفته می‌شود ایرانی است، مولکول اولیه‌اش وارداتی است.

به‌گفته هادی‌پور، بازار انسولین محدود است. بنابراین برای تولیدکننده صرفه اقتصادی ندارد که آن را تولید کند. به جای انسولین، اینترفرون و فاکتور ۷ تولید می‌کنند. چرا که می‌توانند آن را با قیمت بالا بفروشند. همه اینها در شرایطی است که جمعیت کشور به سمت سالمندی می‌رود و این بیماری در میان سالمندان هم شایع‌تر است. برای سالمندان استفاده از انسولین قلمی بسیار راحت‌تر است. بنابراین این مسئله باید حل شود. نه اینکه به‌صورت دوره‌ای مشکلش را برطرف کنند.

بر اساس گفته‌های این داروساز، هم‌اکنون کمبود اصلی برای «انسولین‌های قلمی» اتفاق افتاده است. انسولین‌های شرکت‌های لانتوس و نوومیکس دچار این کمبود شده‌اند. البته تعدادی از همان انسولین‌های ترکیه‌ای در برخی از داروخانه‌های دولتی توزیع شده است اما انسولین قلمی نوومیکس به سختی پیدا می‌شود. حتی نوع ایرانی لانتوس هم کمبود دارد.

او می‌گوید بحران کمبود انسولین پیش از این هم حل نشده بود. درحالی‌که باید یک فکر اساسی برای آن می‌شد. چند ‌ماه پیش که این اتفاق افتاد، یک شرکت مقداری وارد کرد و مردم هم خریدند. حالا دوباره دچار کمبود شده‌اند. این دارو باید به‌طور مداوم در دسترس باشد.

استرس بیماران به خاطر نبود دارو

ششم اسفند، رئیس سازمان غذا و دارو گفته بود که تأخیر در اختصاص ارز، منجر به کمبود انسولین شده است. محمدرضا شانه‌ساز این را هم اضافه کرده بود که سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون دلار برای واردات انسولین اختصاص داده می‌شود. این ارز هم برای واردات انسولین قلمی صرف می‌شود نه انسولین رگولار و ان‌پی‌اچ. چرا که این انسولین در داخل کشور تولید می‌شود. هادی‌پور اما می‌گوید که اگر مشکل تامین ارز است، با پولی که قرار است کره جنوبی برای ایران آزاد کند، بخشی از مشکلات حل می‌شود. اما اگر مشکل قیمت است، باید سازمان غذا و دارو با چانه‌زنی مشکل را حل کند.

همه اینها در شرایطی است که کمبود انسولین منجر به بالا رفتن استرس در بیماران مبتلا به دیابت می‌شود. بیماری که قبلا دارو را از نزدیک ترین داروخانه محل سکونتش به راحتی تهیه می‌کرد، حالا باید به داروخانه شهید کاظمی برود و در صف طولانی بایستد تا دارویش را بگیرد. همه اینها روی روند بیماری افراد مبتلا هم تأثیر می‌گذارد.

انسولین ایرانی بی‌کیفیت است

پدر یک مبتلا به دیابت به همشهری می‌گوید: انتشار خبر کمبود انسولین، بیماران را مضطرب می‌کند و این مسئله به ضرر سلامتی‌شان است. فرزند او ۱۰ ساله است و درگیر دیابت نوع یک. پدر می‌گوید: در این مدت انسولین دانمارکی را از طریق آشنایان تهیه کرده اما خیلی از بیماران نتوانسته‌اند دارویشان را پیدا کنند. مشکل بر سر انسولین قلمی است. نوع چینی این دارو در کشور وجود داشت که پزشکان تأکید کرده بودند استفاده نشود. چرا که منجر به افت شدید قند می‌شود. نوع ایرانی آن هم همان چینی است که در ایران مونتاژ می‌شود، اما کیفیت این دارو به خوبی مدل اروپایی آن نیست. اما از آنجا که دولت به راحتی می‌تواند از چین دارو وارد کند، دیگر خیلی به کیفیت آن توجه نمی‌کند.

هادی‌پور داروساز و کارشناس دارویی هم می‌گوید: تغییر دارو برای این بیماران سخت است و ابعاد روانی دارد. پدر بیمار دیابتی تأکید می‌کند که بهترین نوع انسولین، انسولین‌های شرکت نووپید دانمارکی است که در تمام دنیا مصرف می‌شود، اما در ماه‌های گذشته ارز برای واردات این دارو داده نمی‌شود. وزارت بهداشت می‌گوید بانک مرکزی ارز نمی‌دهد. در حالی که بانک مرکزی مدعی است ارز را می‌دهد که این مسئله در اولویت وزارت بهداشت نیست.

او به نکته دیگری هم اشاره می‌کند و آن مشقت‌های تامین انسولین با نسخه پزشک است. از اول اسفند که نسخه‌نویسی الکترونیکی شده، داروها در دفترچه درج نمی‌شود و بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند دارو را در نسخه‌ها به‌صورت دستی وارد کنند. درحالی‌که گفته می‌شود برخی از داروخانه‌ها این نسخه‌ها را برای تحویل داروهای سهمیه‌ای قبول نمی‌کنند.

باید به بیماران با هر نسخه ای انسولین داده شود

علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران که در جریان ماجرای کمبود انسولین است، می‌گوید: داروخانه‌ها نمی‌توانند نسخه‌های قدیمی را پذیرش نکنند. چراکه انسولین برای هر بیماری سهمیه‌ای است و داروخانه موظف است این سهمیه را در اختیار بیمار قرار دهد؛ یا در نسخه الکترونیکی یا نسخه معمولی.

فاطمی می‌گوید: داروهایی مثل انسولین و هورمون رشد در سامانه تی‌تک قرار گرفته‌اند. بیماران باید برای دریافت این داروها پرونده داشته باشند. بنابراین بیماران با هر نسخه‌ای می‌توانند سهمیه‌شان را بگیرند و غیرممکن است که داروخانه از پذیرش نسخه خودداری کند.

به‌گفته ، پوشش بیمه‌ای انسولین قلمی ۹۰ درصد است و مصرف‌کننده تنها ۱۰ درصد قیمت را پرداخت می‌کند. داروخانه میزان سهمیه را استعلام می‌گیرد و براساس آن به مراجعه‌کننده دارو می‌دهد. زمانی که فرد نسخه الکترونیکی ندارد، ممکن است در داروخانه معطل شود اما اینطور نیست که به او دارو تحویل ندهند.

به‌گفته او افراد می‌توانند نرم افزار تی‌تک را روی گوشی‌هایشان نصب کنند و بر این اساس متوجه شوند کدام داروخانه انسولین دارد و از این طریق برای تهیه آن اقدام کنند. او درباره کمبود انسولین قلمی هم می‌گوید که هم‌اکنون این دارو در داروخانه‌های منتخب توزیع شده است.