انتظار ۷ ساله ایرانی‌ها برای اعزام به عمره
پنج میلیون و ۸۰۰ هزار ایرانی پشت نوبت اعزام به عمره مفرده هستند. برقراری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان خبر خوبی برای این افراد است اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط موجود باید منتظر افزایش قیمت سفر عمره نیز باشند.
دو جمله «نشست‌های سازنده» و «گفت‌وگوهای مثبت» در ادبیات دولتمردان ایران و عربستان برای مردم دو کشور یک نتیجه بسیار ملموس خواهد داشت که ازسرگیری عمره برای مردم ایران و امکان سفر شیعیان عربستان به شهرهای مذهبی ایران است. از سرگیری عمره پس از تقریباً هفت سال(از فروردین ماه سال ۹۴ تاکنون) به معنای امیدواری پنج میلیون و ۸۰۰ هزار پشت نوبتی عمره مفرده ایرانی برای سفر به سرزمین وحی است.
طی سال‌های متمادی مردم ایران جزو بیشترین متقاضیان سفر به عمره در میان کشورهای اسلامی بودند به نحوی که در برخی از سال‌ها ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار ایرانی در سال عمره مفرده به جا می‌آوردند. اما علی‌رغم تأکید کلامی مسئولان دو کشور مبنی بر اینکه عمره و حج نباید سیاسی شده و تحت تأثیر مسائل سیاسی بین دو کشور قرار گیرد، مسئله حج و البته بیشتر از آن عمره مفرده در روابط دو کشور همیشه تحت تأثیر مسائل سیاسی قرار داشته است.
پیش ثبت‌نام ۸ میلیون ایرانی برای اعزام به عمره
شاید همین حجم بالای اعزام‌ها به سرزمین وحی بود که امیدوارانه اجازه داد مسئولان کشور در سال ۹۰ ـ ۹۱ آخرین پیش ثبت‌نام عمره مفرده را با بیش از هشت میلیون متقاضی انجام داده و امیدوار باشند طی حداکثر ۱۰ سال تمام متقاضیان را به عمره مفرده اعزام کنند اما شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورد.
تعرض به دو زائر نوجوان
۱۷ فروردین سال ۹۴ دو مأمور سعودی در فرودگاه جده عربستان به دو نوجوان ایرانی که در حال بازگشت به کشور بودند تعرض کردند. پس از این اتفاق وزارت امور خارجه کاردار عربستان را احضار و شکایتی علیه این دو مأمور خاطی ارسال و خواستار مجازات آنها شد. در پی رسانه‌ای شدن این موضوع واکنش‌های شدیدی در کشور بروز و ۲۴ فروردین ماه ۹۴ عملیات عمره متوقف شد. ایران اصرار داشت به سرعت دادگاه آن دو مأمور خاطی برگزار و اشد مجازات برای آنها تعیین شود اما علی‌رغم اصرار ایران، پس از گذشت حدود یک سال حکم مأموران خاطی صادر و این افراد به چهار سال زندان، هزار ضربه شلاق و انفصال از خدمت محکوم شدند.
سقوط جرثقیل/ فاجعه منا
در همان سال (۱۳۹۴) سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و در ادامه فاجعه منا که به کشته شدن هزاران زائر در طول برگزاری حج تمتع منجر شد، رخ داد. ایران دولت عربستان را مسئول مستقیم کشته شدن صدها حاجی ایرانی و هزاران حاجی از سراسر دنیا دانست اما دولت عربستان فقط مسئولیت کشته شدن زائران در پی سقوط جرثقیل را پذیرفت و اعلام کرد که به کشته‌شدگان سقوط جرثقیل غرامت پرداخت خواهد کرد اما فاجعه منا را یک حادثه و نتیجه ازدحام زائران اعلام کرد و حاضر به عذرخواهی و پرداخت غرامت نشد.
اعتراض و ورود به سفارت عربستان در تهران و مشهد
رخدادهای سال ۹۴ با اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی شیعه مخالف دولت عربستان ادامه پیدا کرد. رخدادی که در ایران واکنش‌های زیادی در پی داشت. پس از انتشار خبر اعدام این روحانی شیعه معترضان ایرانی در مشهد، پرچم عربستان را از ساختمان کنسولگری این کشور پایین کشیده و مواد آتش‌زا به ساختمان کنسولگری عربستان پرتاب کرده‌اند. در تهران نیز (۱۲ دی‌ماه) تجمع در مقابل سفارت صورت گرفت و عده‌ای وارد ساختمان سفارت شدند، پرچم عربستان را پایین آوردند و سفارت را به آتش کشیدند.
قطع کامل روابط دیپلماتیک
در پی این اقدامات عربستان اعلام کرد روابط دیپلماتیک و تجاری خود را با ایران قطع و دیگر پروازی بین دو کشور برقرار نخواهد شد اما این قطع ارتباط سفر ایرانیان به مراسم حج را دربر نمی‌گیرد اما سال بعد (۹۵) علی رغم اینکه طبق روال سال‌های گذشته مسئولان حج و زیارت ایران از متقاضیان حج تمتع ثبت نام به عمل آورده بودند، پس از تأخیر طولانی عربستان در دعوت و انعقاد قراردادهای حج، سازمان حج و زیارت زیارت ایران طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: به دلیل استمرار کارشکنی‌های دولت سعودی زائران عزیز جمهوری اسلامی ایران از حضور در مراسم حج تمتع سال‌جاری محروم می‌شوند که مسئولیت آن بر عهده دولت عربستان سعودی است.
با شرایط پیش آمده عملاً صحبت در خصوص ازسرگیری عمره ممکن نبود به ویژه اینکه ایران دیگر در عربستان کنسولگری فعال نداشت و در صورت بروز هرگونه مشکلی برای زائران ایرانی، عملاً امکان دفاع از حقوق زائران و کمک به آنها در عربستان فراهم نبود. ایرانیان علی‌رغم دعوت دیرهنگام عربستان برای حضور در این کشور و امضای قراردادهای مسکن و … در حج سال ۹۶، ۹۷ و ۹۸ شرکت کردند اما علی‌رغم اینکه مسئله حضور در عمره مفرده مدام مطرح می‌شد دو کشور به توافقی در این زمینه که منجر به ازسرگیری عمره شود نرسیدند.
۳ شرط ایران برای ازسرگیری عمره
ایران سه شرط شامل تضمین عزت، کرامت و امنیت زائران ایرانی، حضور مسئولان کنسولی جمهوری اسلامی ایران در زمان عمره در عربستان و لغو قوانین سختگیرانه برای ورود اتباع عربستانی به ایران را برای ازسرگیری عمره به طرف سعودی اعلام کرد که عربستان دو شرط نخست را قبول و اعلام کرد در حال بررسی شرط سوم است اما مذاکرات به جایی نرسید و عمره همچنان متوقف ماند. با شیوع کرونا طی دو سال اخیر عربستان اجازه حضور زائران هیچ کشوری در مناسک حج را نداده است.
عمره نیز برای یک سال متوقف شد اما با شروطی از جمله تزریق دو دز واکسن (فایزر/بیون‌تک، آکسفورد/آسترازنکا، مدرنا و یا جانسون و جانسون واکسن‌های مورد تأیید عربستان هستند و در صورتی که کسی دو دُز واکسن سینوفارم و سینوواک را کامل تزریق کرده باشند در صورت دریافت دُز اضافیِ یکی از آن چهار واکسن تأیید شده در عربستان اجازه ورود به این کشور داده می‌شود) و … از سال گذشته به صورت محدود پذیرش زائران عمره را آغاز کرده و در حال افزایش تعداد عمره‌گزاران است.
مقررات شدید عربستان برای ورود عمره‌گزاران
دولت عربستان از زمان آغاز کرونا مقررات شدیدی برای حضور زائران در مسجدالحرام وضع کرده است به نحوی که شاهد فاصله‌گذاری بسیار سختگیرانه در طواف، توزیع آب زمزم در بطری‌های در بسته، ضدعفونی مداوم مطاف و … هستیم. تاکنون نیز هیچ گزارشی مبنی بر بروز مشکل در هتل‌های عمره‌گزاران گزارش نشده است و تنها مسئله‌ای که به صورت مکرر در خصوص عمره مطرح می‌شود هزینه سنگین آن و افزایش بسیار قابل توجه این سفر است.
لزوم فاصله‌گذاری اجتماعی در هواپیماها، هتل‌ها، اتوبوس‌ها و کاهش شدید سهمیه کشورها برای حضور عمره‌گزاران در عربستان قیمت کلی سفر عمره را که قبلاً برای ایرانی‌ها واقعاً سفری ارزان محسوب می‌شد را به خودی خود افزایش داده است. در صورت ازسرگیری این سفر با توافق مسئولان دو کشور سفر عمره برای زائران ایرانی به دلیل افزایش شدید قیمت ارز بسیار گران خواهد بود.
عمره شاید ۳۰ میلیون شود
در حالی که سفر حج تمتع در سال ۹۸ (آخرین سفر حج زائران ایرانی) برای هر زائر بین ۲۱ تا ۲۸ میلیون تومان هزینه در برداشت به نظر می‌رسد با بازگشایی عمره هزینه این سفر حتی به ۳۰ میلیون تومان نیز برسد، این در حالی است که مردم سال ۸۶ حدود یک میلیون تومان برای ثبت‌نام حج هزینه کردند و در آن زمان قیمت حج تمتع یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود. سال ۹۱ نیز قیمت عمره حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود که ۸۰۰ هزار تومان از مردم برای ثبت‌نام دریافت شده و این پول با سود ۱۶ درصد در بانک‌ها مانده و عملاً دولت و بانک‌ها از آن بهره برده‌اند و اکنون آن مقدار پول عملاً ارزش چندانی ندارد و برای حضور در عمره و حج مابه‌التفاوت قابل توجهی به زائران تحمیل خواهد شد.
سینوفارم زده‌ها نمی‌توانند وارد عربستان شوند
در کنار مسئله هزینه بالای عمره مفرده، مسئله نوع واکسن تزریق شده نیز مطرح است. در صورتی که عربستان همچنان تأکید داشته باشد که فقط به زائرانی که چهار واکسن «فایزر/بیون‌تک، آکسفورد/ آسترازنکا، مدرنا و یا جانسون و جانسون» را تزریق کرده‌اند اجازه ورود به این کشور را خواهد داد، بسیاری از مردم ایران که واکسن سینوفارم را تزریق کرده‌اند عملاً اجازه ورود به عربستان را پیدا نمی‌کنند، مگر اینکه دز سوم واکسیناسیون را با چهار واکسن اعلام شده تزریق کنند. در خصوص افرادی هم که واکسن ایرانی زده‌اند باید در توافقنامه عمره بین دو کشور تصمیم جدیدی اتخاذ شود.
البته همه این مسائل و موارد پس از فعال شدن سفارتخانه و کنسولگری ایران در عربستان مطرح خواهد شد و در ادامه مسئولان سازمان حج و زیارت باید تمام زیرساخت‌هایی که سال‌ها در عربستان ایجاد شده و از آنها استفاده می‌شد از جمله آشپزخانه مرکزی، انبارهایی که داروها و وسایل ارسالی از ایران در آنها نگهداری می‌شد، درمانگاه‌ها و … را مجدداً راه‌اندازی کنند. اگرچه حضور ایرانیان در عمره در زمان کرونا اگر هم برقرار شود، محدود به چند هزار نفر خواهد بود، اما آغاز راه‌اندازی عمره می‌تواند مسیر را برای اعزام‌های گسترده‌تر پس از کرونا مهیا کند.
به نظر می‌رسد سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری نیز با امیدواری به حل مشکلات دو کشور در حال مهیا کردن زیرساخت‌های لازم در ایران برای اعزام زائران به عمره هستند.
به گزارش ایکنا، هفته گذشته بعثه مقام معظم رهبری از افراد متقاضی اعزام به عمره و حج در قالب معینه‌های حج دعوت به ثبت‌نام کرد و مدیر جذب و سازماندهی معاونت فرهنگی بعثـه مقام معظم رهبری از برگزاری آزمون طرح تبدیل وضعیت روحانیون عتبات به روحانیون عمره خبر داده است. سازمان حج و زیارت نیز تمام ساختارهای ۴۰ سال گذشته خود را اصلاح و به روزرسانی کرده است و به نظر می‌رسد همه در حال مهیا شدن برای حضور در عمره مفرده هستند.
