امکان دستکاری موتور انژکتوری کمتر است

جایگزینی موتورسیکلت کاربراتوری با انژکتوری سیاستی است که به منظور کاهش آلاینده‌های هوا ناشی از منابع متحرک در سال گذشته کلید خورد. اگرچه اجرای این مصوبه دولت با مقاومت‌هایی مواجه شد و ایراد و ابهاماتی در اجرای آن پیش آمد اما یک عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی مکانیک و انرژی دانشگاه شهید بهشتی این مصوبه را مثبت ارزیابی کرد و گفت: امکان دستکاری در موتور انژکتوری کمتر از موتور کاربراتوری است بنابراین این دستگاه می‌تواند در کاهش ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون نقش چشمگیری داشته باشد.

به گزارش ایسنا، توقف شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری از مهرماه سال ۱۳۹۵، مصوبه‌ای است که دولت یازدهم در راستای کاهش آلودگی هوای کلانشهرها از جمله تهران مورد تائید قرار داد. زمانی که بر اساس مطالعات، تشخیص داده شد که ۸۰ درصد آلودگی هوای‌ تهران ناشی از منابع متحرک است به سرعت برنامه‌هایی برای کنترل آلایندگی ناشی از خودروها و موتورسیکلت‌ها در کشور آغاز شد که حذف موتورهای کاربراتوری از چرخه تولید یکی از مهمترین سیاستگذاری‌های این حوزه به شمار می‌آید.

اگرچه خبر ثبت سفارش ناگهانی ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزارتایی موتورسیکلت کاربراتوری کام کارشناسان حوزه آلودگی هوا را تلخ کرد ولی جایگزینی موتورسیکلت کاربراتوری با انژکتوری دستاورد غیرقابل انکاری است که به جزییات آن در گفت‌وگو با محمدعلی احترام – عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی مکانیک و انرژی دانشگاه شهید بهشتی- پرداخته‌ایم.

احترام که ازسال ۱۳۹۲ تا۱۳۹۴ در پروژه‌های مختلف مرتبط با کاهش آلاینده‌های هوای تهران با شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به عنوان پژوهشگر و مجری پروژه همکاری داشت با اشاره به نتایج مطالعات انجام شده و با تاکید بر اینکه ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون (PM۲.۵)، مهمترین آلاینده تهران به حساب می‌آید، گفت: تحلیل پروژه‌ها نشان می‌دهد که سه عامل خودروهای دیزلی، موتورسیکلت‌ها و خودروهای کاربراتوری و منابع ثابت مثل نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها نقش مهمی در آلودگی هوای تهران دارند اما با توجه به سهم بالای منابع متحرک در تولید ذرات معلق، تمرکز اصلی روی این منابع است.

کاهش چشمگیر آلودگی هوا با حذف موتورسیکلت‌های کاربراتوری

این استادیار دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اجرای پروژه‌هایی در مورد موتورسیکلت‌ها اظهار کرد: بعد از نمونه‌برداری از تعدادی از موتورسیکلت‌های موجود در شهر و بررسی میزان آلایندگیشان، به این نتیجه رسیدیم که درصورت حذف موتورسیکلت‌های کاربراتوری می‌توانیم درصد قابل توجهی از آلودگی تهران را کاهش دهیم.

تردد موتورهای آلاینده در محدوده طرح ترافیک

وی افزود: جالب این است که موتورسیکلت‌ها می‌توانند دقیقا در نقاطی که حتی خودروهای پاک و کم‌آلاینده به دلیل وجود طرح ترافیک با محدودیت مواجه هستند، تردد و ۱۰ برابر بیشتر از خودروها تولید آلودگی کنند بنابراین موتورهای کاربراتوری چالش جدی را به وجود آورده‌اند چون این دستگاه‌ها، به دلیل تنظیم نبودن نسبت هوا به سوخت، آلاینده‌ ذرات کمتر از دو نیم میکرون را تولید می‌کنند که در شرایط حاضر مسئله اصلی آلودگی هوای تهران است.

احترام همچنین به راهکارهای کنترل آلودگی ناشی از موتورسیکلت‌ها اشاره و اظهار کرد: با توجه به نتایج مطالعات، دو راه حل مطرح شد؛ یکی ارائه تسهیلات خرید موتورسیکلت‌های برقی است که از سوی شهرداری دنبال می‌شود. راه‌حل دیگر تلاش برای خروج موتورسیکلت‌های کاربراتوری از چرخه تولید بود که فرآیند طولانی و سنگینی به دنبال داشت و در نهایت با ارائه مستندات و نتایج مطالعات به سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنعت، این دستگاه‌ها برای جلوگیری از تولید موتورسیکلت‌های آلاینده قانع شدند.

تفاوت کاربراتوری با انژکتوری

این استادیار دانشکده مهندسی مکانیک و انرژی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه تفاوت سیستم کاربراتوری با انژکتوری را تشریح کرد و گفت: کاربراتور یک دستگاه مکانیکی است و هیچ قطعه الکترونیک روی آن نصب نشده که کنترلی روی انتشار آلاینده‌ها داشته باشد و معمولاً در استفاده از دستگاه‌های کاربراتوری به منظور افزایش شتاب، دستکاری صورت می‌گیرد. در این شرایط دستگاه، همان استاندارد اسمی خود را که برای مثال یورو ۲ بود را هم از دست می‌دهد و تبدیل به دستگاهی کاملا آلاینده می‌شود.

احتمال دستکاری در موتورسیکلت انژکتوری کمتر است

وی افزود: به همین دلیل تولید دستگاه‌های انژکتوری مطرح شد تا با نصب قطعه کاتالیست به عنوان قطعه کاهش­‌دهنده آلاینده و ECU (رایانۀ موتور) و انژکتور به عنوان عوامل کنترل فرآیند احتراق موتور ضمن تنظیم دقیق عملکرد موتور، سیستم‌های کنترل آلودگی نیز قابل دستکاری نباشد. به عبارت دیگرانژکتوری کردن همان کامپیوتری کردن موتور است و سیستم الکترونیکی به موتور اضافه می‌شود و این مجموعه شامل کاتالیست، انژکتور و ECU و سایر تنظیمات است همچنین حد استاندارد در نظر گرفته شده، استاندارد یورو۳ است تا با اضافه کردن این قطعات، دستگاه به این استاندارد برسد.

دستکاری در موتور کاربراتوری آلودگی را از سه گرم به ۱۵ گرم افزایش می‌دهد

به گفته احترام، موتورسیکلت کاربراتوری استاندارد در هر کیلومتر پیمایش حداکثر سه گرم آلودگی تولید می‌کند ولی پس از انجام دستکاری به یک دستگاه فرسوده تبدیل می‌شود و به جای سه گرم بر ساعت مجموع آلایندگی، ۱۵ گرم آلودگی تولید می‌کند و از آنجا که در موتورهای انژکتوری به دلیل کامپیوتری شدن دستگاه و اضافه شدن کاتالیست، میزان آلایندگی به ۲.۵ گرم بر ساعت می‌رسد وامکان این دستکاری‌ها کمتر است، کاهش انتشار آلودگی تا حد چشمگیری اتفاق می‌افتد و حتی اگر دستکاری هم شود، آلایندگی در حد موتور کاربراتوری نخواهد داشت.

وی در ادامه با تأکید بر کاهش محسوس آلودگی به‌خصوص آلاینده‌های ناشی از احتراق ناقص مثل CO،HC و PM۲.۵ بر اثر ترویج موتور سیکلت انژکتوری گفت: در دستگاه انژکتوری به دلیل نصب سیستم کنترل نسبت هوا به سوخت آلاینده‌هایی مثل ذرات معلق کمتر از دو نیم میکرون(PM۲.۵) به جای گرم به دهم گرم می‌رسد و به شدت آلودگی کم می‌شود. تنظیم هوا به سوخت عامل کلیدی است و سیستم انژکتوری اگر بد ساخته شود یا دستکاری شود یا کار نمی‌کند یا اگر کار کند در یک سیستم تنظیم هوا به سوخت منطقی کار می‌کند و تا حدودی تنظیم است بنابراین ذرات معلق به شدت کاهش پیدا می‌کند.

مقاومت تولیدکننده‌ها در برابر حذف موتورهای کاربراتوری

این استادیار دانشگاه با اشاره به روند تصویب طرح توقف شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری از مهرماه سال گذشته گفت: وقتی جلوگیری از موتورهای کاربراتوری جدی‌تر شد، شرکت‌های سازنده موتور که پیش از این محصولات خود را به‌راحتی تولید می‌کردند و می‌فروختند در برابر این مطالبه ایستادگی کردند که این موضوع طبیعی است چون اساساً همه مطالعاتی که ما داشتیم وقتی به مرحله اجرا می‌رسید تولید کننده مقاومت می‌کرد. در موضوع توقف تولید موتور کاربراتوری هم بحث ثبت سفارش ۴۳۰ هزار موتورسیکلت کاربراتوری مطرح شد که بخش صنعت کشور مدعی شد این تعداد ثبت سفارش تا قبل از مهر ۹۵، صورت گرفته و طبق مصوبه می‌توانند این تعداد خودرو را تولید کنند.

تبدیل موتور کاربراتوری به انژکتوری میان‌بر کاهش آلودگی هوا

وی به زمان‌بر بودن جایگزین شدن موتورهای کاربراتوری با انژکتوری اشاره و اظهار کرد: چندین سال طول می‌کشد تا موتورهای جدید جای موتورهای موجود را پرکنند بنابراین در این فاصله،اجرای طرح تبدیل موتورهای کاربراتوری موجود به انژکتوری،مفید و موثر است.اخیرا بسته‌هایی ساخته شده که از طریق آن موتورهای کاربراتوری موجود و در حال تردد امکان تبدیل به انژکتوری دارند، در نتیجه اگر سه میلیون موتوری که در شهر تردد می‌کنند به انژکتوری تبدیل شوند تاثیر محسوسی بر کاهش آلودگی خواهند داشت.

وی در پایان اظهار کرد: کنترل موتورسیکلت‌های موجود کار سختی است ولی در طرح تبدیل موتورهای موجود به انژکتوری به راهکارهای کنترلی نیز توجه شده است و حتی ورود این موتورها به ناحیه‌های طرح ترافیک مورد بررسی قرار گرفته است. امیدوارم طی سال‌های آینده همان اتفاقی که برای کاهش محسوس آلایندهCO با حذف خودروهای کاربراتوری مثل پیکان و پراید کاربراتوری و انژکتوری شدن آنها افتاد، در مورد ذرات معلق که جزو آلاینده‌های خطرناک هستند، نیز رخ دهد.