اقدام بعدی تندروهای آمریکا علیه ایران چیست؟
پس از لغو معافیت‌های فروش نفت ایران به هشت کشور، برخی محافل تندرو در واشنگتن، دولت آمریکا را به لغو معافیت‌های هسته‌ای ایران ترغیب می‌کنند. امری که اگر اتفاق بیافتد، همکاری‌های علمی و پژوهشی سایر اعضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با ایران را طبق قوانین آمریکا غیرقانونی خواهد کرد.
دولت امریکا در ماه آوریل دو اقدام بی‌سابقه علیه ایران انجام داد تا فشار‌ها بر این کشور را دوچندان کند. در اواسط این ماه، کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی خود قرار داد و اندکی بعد، معافیت‌های فروش نفت ایران به هشت کشور را تمدید نکرد. این دو اقدام به حدی نگرانی ناظران بین المللی را برانگیخت که بسیاری از آنان درباره احتمال بروز نزاع میان ایران و آمریکا هشدار دادند.
به گزارش فرارو،اما به نظر می‌رسد برخی محافل در واشنگتن، نه تنها توجهی به این هشدار‌ها نمی‌کنند بلکه برای تشدید نگرانی‌ها تلاش می‌کنند. این محافل، پس از نابود کردن تقریبا تمام منافع اقتصادی برجام برای ایران، این بار یکی از جوانب کمتر شناخته‌شده، اما مهم این توافق را هدف گرفته‌اند.
طبق برجام، ایران می‌تواند در چند تاسیسات هسته‌ای، مانند فردو، اراک و بوشهر، برخی فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز داشته باشد. در پنجم نوامبر ۲۰۱۸، همزمان با اجرای دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، وزارت خارجه آمریکا، با صدور بیانیه‌ای به استمرار همکاری‌های بین المللی هسته‌ای در تاسیسات یادشده مجوز‌هایی داد که تا به امروز ادامه دارند. اما در روز‌های اخیر، این مجوزها، خصوصا مجوز فردو و اراک، در کانون جدال‌های تندروهای واشنگتن قرار گرفته است. محافل مخالف جمهوری اسلامی در واشنگتن می‌گویند این مجوزها باید مانند معافیت‌های فروش نفت لغو شوند.
بحث لغو معافیت‌های هسته‌ای ابتدا توسط کارشناسان اندیشکده‌های نزدیک به دولت دونالد ترامپ مطرح شد. اما الان این بحث به کاخ سفید رسیده است. حدود یک هفته پیش، شبکه سی‌ان‌ان، به نقل از دو منبع آگاه، گزارش کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و مشاورانش، مسئله لغو معافیت‌های هسته‌ای ایران را بررسی می‌کنند. یک مقام دولتی و یک منبع آگاه دیگر، به این شبکه گفته‌اند مقامات دولت ترامپ در هفته‌های اخیر جلساتی برای بررسی لغو همه معافیت‌های هسته‌ای یا برخی از آن‌ها برگزار کرده‌اند، اما تاکنون تصمیمی نگرفته‌اند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی، از لغو این معافیت‌ها حمایت می‌کند. اما مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، و برخی از مقامات وزارتخانه‌های خارجه و خزانه‌داری آمریکا، با بیان اینکه لغو این معافیت‌ها به نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران صدمه می‌زند، با لغو آن‌ها مخالفت می‌کنند.
لغو معافیت‌های هسته‌ای، که به موجب آن‌ها سایر اعضای برجام می‌توانند با ایران همکاری هسته‌ای کنند، یکی از مهمترین بخش‌های توافق هسته‌ای را از بین خواهد برد. دولت ترامپ در نوامبر ۲۰۱۸، پس از اعمال تحریم‌ها، معافیت‌هایی برای استمرار «پروژه‌های عدم اشاعه در اراک، بوشهر و فردو» صادر کرد. این معافیت‌ها به فعالیت‌های کنونی برای کاهش تولید پلوتونیوم در اراک و تبدیل تاسیسات فردو به یک تاسیسات تحقیقاتی کمک می‌کنند. بنابراین، معافیت‌های یادشده نه تنها نگرانی‌هایی را ایجاد نمی‌کنند، بلکه به رفع نگرانی‌های غرب کمک می‌کنند. اما چرا افرادی مثل بولتون و هفکران او در خارج از دولت آمریکا، خواهان لغو این معافیت‌ها هستند؟
کاخ سفید، لغو معافیت‌های هسته‌ای ایران را بررسی کرده است.
تقریبا اکثر ناظران مستقل معتقدند که لغو معافیت‌های هسته‌ای، یک امر غیرقابل‌دفاع و بحران‌آفرین است. جارت بلان، پژوهشگر ارشد موقوفه کارنگی و هماهنگ‌کننده پیشین وزارت خارجه آمریکا در اجرای برجام در دوره باراک اوباما، یکی از این ناظران است. او طی یادداشتی در وبگاه «وار آن دراکس» نوشت: «عدم تمدید معافیت‌های (هسته‌ای) غیرقابل‌دفاع است. حقیقت اینکه یک جدل داخلی (در دولت امریکا) وجود دارد، خودش آشکار کننده است: حداقل برخی از مشاوران ترامپ خواهان بحران با ایران هستند؛ هر چه زودتر، بهتر.»
به نوشته بلان، لغو معافیت‌های هسته‌ای ممکن است در مقایسه با گنجاندن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی، کم‌اهمیت‌تر به نظر برسد، اما این یکی از خطرناک‌ترین اقداماتی‌ست که دولت ترامپ آن را انجام نداده است و همکاری بین المللی هسته‌ای با ایران را تهدید می‌کند. این همکاری تنها منفعت عملی باقیمانده برای ایران است.
برخی از کارشناسان نزدیک به کاخ سفید پیشنهاد داده‌اند که معافیت‌های فردو و اراک لغو شوند، اما معافیت نیروگاه بوشهر تمدید شود. این پیشنهاد، اگر عملی شود، یک بحران خطرناک – و شاید خطرناک‌ترین بحران- را رقم خواهد زد. چون اگر وزارت خارجه آمریکا مجوز‌های فردو و اراک را لغو کند، همکاری سایر اعضای برجام با ایران در این دو تاسیسات ممنوع خواهد شد.
فردو تاریخچه حساسی دارد. قبل از اعلان رسمی این تاسیسات توسط ایران، محافل غربی آن را افشا کردند. در اوایل سپتامبر ۲۰۰۹، باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در بیانیه مشترکی با نیکولاس سارکوزی، رئیس‌جمهور وقت فرانسه، و گوردون براون، نخست‌وزیر وقت بریتانیا، رسما تاسیسات هسته‌ای فردو را برای جامعه بین المللی افشا کردند. سرانجام در ۲۱ سپتامبر همان سال، ایران در نامه‌ای رسمی به آژانس بین المللی انرژی اتمی، برای اولین بار تاسیسات فردو را علنی کرد. با این حال، بحث و جدل درباره این تاسیسات زیرزمینی ادامه یافت و ادعا‌های زیادی درباره آن مطرح شد. تا اینکه در برجام، مقرر شد که غنی‌سازی در این تاسیسات متوقف و این تاسیسات به یک مرکز تحقیقاتی تبدیل شود. در واقع معافیت‌های هسته‌ای آمریکا به روند تبدیل فردو به یک تاسیسات تحقیقاتی کمک می‌کند.
اما احتمالا بولتون و همفکران او دنبال این هستند که با لغو مجوز‌های همکاری بین المللی در فردو و اراک، راه را برای مطرح کردن ادعا‌های جدید علیه ایران هموار کنند. در صورتی که ارتباط سایر اعضای برجام و آژنس بین المللی انرژی اتمی با فردو و اراک قطع شود، به راحتی می‌توان تصور کرد که تندروهای واشنگتن خواهند گفت که ایران در این تاسیسات فعالیت‌های غیرقانونی هسته‌ای انجام می‌دهد.
کارشناسان مسائل هسته‌ای در غرب نگرانی مهمی را مطرح می‌کنند. آنان می‌گویند عدم تمدید معافیت‌های هسته‌ای، عملا سایر اعضای برجام را مجبور می‌کند که فعالیت در پروژه‌های هسته‌ای در فردو و اراک را رها کنند. امری که نقض برجام تلقی خواهد شد و ایران را به خروج از این توافق ترغیب خواهد کرد.
اریک بروئر، رئیس سابق بخش مقابله با اشاعه هسته‌ای در شورای امنیت ملی دولت ترامپ، معتقد است هدف طرفداران لغو معافیت‌های هسته‌ای تضعیف برجام و وادار کردن ایران به خروج از آن است. او تصریح کرد: «به نظر می‌رسد که انگیره (طرفداران لغو معافیت‌ها)، ترغیب ایران به خروج از توافق و دشوار کردن بازگشت دولت آینده به (این توافق) است.»
