افول ستاره اوپک به سود ترامپ نیست

اوپک در حال مرگ است و احتمالا رییس‌جمهور ایالات‌متحده، از این خبر خوشحال باشد. اما بعید است آن‌چه جای اوپک را پر‌کند نیز مطلوب طبع دونالد ترامپ واقع شود.

به گزارش بازتاب به نقل از تعادل، برای مدتی کوتاه، این گروه در عنفوان جوانی‌اش، عملکردی فوق‌العاده داشت. اعضای سازمان کشورهای تولید‌کننده نفت در آن دوران توانستند سکان هدایت صنایع نفتشان را در دست گیرند و در برابر تولیدکننده‌ها و دولت‌های خارجی قد علم کنند. اما حال، این گروه مانند هر ستاره تابانی، در آستانه انفجار است.

زمانی که هیدروژن در یک ستاره کاهش می‌یابد، گرمای ستاره بیشتر شده و لایه‌های خارجی آن منبسط می‌شوند. در این حالت دو اتفاق برای یک ستاره می‌افتد؛ یا منفجر شده و به یک کوتوله سفید بسیار کوچک تبدیل می‌شود یا با انفجاری عظیم به نام ابرنواختر، به حیات خود خاتمه می‌دهد.

اوپک مسیر دوم را می‌پیماید. با اینکه نام این سازمان در سه دهه اخیر بیشتر شنیده شده، اعضای جدید آن چیزی به توان بالقوه تولید نفت خام آن اضافه نکرده‌اند.

اما درست مانند همان توپ گاز در فضا، به هیچ نیروی خارجی برای پایان دادن به کار اوپک نیاز نیست. توئیت‌های ترامپ و تهدید تصویب قوانین ضد انحصار در کنگره ایالات‌متحده تنها مسائلی فرعی هستند که ستاره کم‌فروغ اوپک را برای مدتی کوتاه درخشان‌تر می‌کنند.

افول ستاره

دنیا عوض شده است. اوپک هم دیگر جایگاه گذشته را ندارد. با اینکه این سازمان تاکنون این تعداد عضو را به خود ندیده اما میزان تولید نفت خام آن تنها به یک‌سوم نفت تولید شده در جهان می‌رسد. این میزان کمترین سهم اوپک از بازار نفت خام در 3 دهه اخیر است. دیگر خبری از «انحصار» در بازار نفت خام نیست و از این نظر حرف ترامپ بی‌معناست.

سلاح کاهش یا افزایش تولید و تاثیرگذاری اوپک بر قیمت‌ها نیز رمق سابق را ندارد. نشان دیگری از افول ستاره اوپک، تلاش این سازمان برای کشیدن روسیه به سمت خود و شراکت با آن برای مدیریت عرضه در بازار است؛ تلاشی که هم‌چنان در حال ادامه است. همین 2 سال پیش، اوپک به تنهایی نه توان کاهش مازاد عرضه را داشت و نه وفاقی میان اعضا برای این مهم دیده می‌شد. این مسکو بود که مسیر داستان را تغییر داد.

حال که اوپک نیاز به افزایش تولید دارد، کاهش قدرت آن بیش از پیش نمایان شده است. تنها گروه کوچکی از کشورها، به زعامت عربستان سعودی، توان این اقدام را دارند. کاهش شدید تولید گریبان ونزوئلا و آنگولا را گرفته و بعید است که تغییری در این روند ایجاد شود. لیبی و نیجریه از همان ابتدا از اجرای کاهش تولید معاف شده بودند و در این مدت هرچه توانستند نفت از دل زمین بیرون کشیدند. از همین رو به افزایش تولید آنها نیز امیدی نیست. صادرات نفتی ایران هم سریع‌تر از آنچه بسیاری از تحلیلگران انتظار داشتند در حال کاهش است و ترامپ مترصد است تا فروش نفت ایران در بازار جهانی را تا ماه آوریل، یعنی کمتر از 6 هفته دیگر، به صفر برساند. تمام اینها نوید افزایش قیمت طلای سیاه را می‌دهد.

برادرکشی

در داخل خانواده سازمان کشورهای تولید‌کننده نفت، دعوای سیاسی و اقتصادی میان موسسان، تمام وجوه مشترکی که در سال1960 آنها را دور یک میز جمع کرد را از میان برداشته است. این روزها، برخی از اعضای اوپک به جای ایستادن کنار عضوی که با خطر خارجی مواجه شده، به دسیسه‌چینی علیه همان عضو مشغول هستند و به قول بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی «سیاست ضربه زدن به اوپک و اجرای فرامین ضدایرانی ایالات‌متحده» را دنبال می‌کنند. شاید زنگنه حق داشته باشد اما توان او برای سنگ‌اندازی در این مسیر محدود است. صادرات نفت ایران از ماه آوریل به این سو بیش از 30 درصد کاهش یافته و این ماه و ماه بعد نیز احتمالا خرید‌ها از این عضو با سابقه اوپک سقوط بیشتری را تجربه کند. در همین اثنی، عربستان سعودی تولید نفت خود را روزی 420 هزار بشکه افزایش داده و حتی تا پایان سال می‌تواند به رکوردی که در سال 2016 ثبت کرد، برسد. البته این نخستن باری نیست که اعضای اوپک در دو سوی میدان منازعه قرار می‌گیرند. این گروه تنها دو دهه بعد از شروع کار شاهد جنگ میان اعضا موسس یعنی ایران و عراق بود. یک دهه بعد نیز عراق به کویت حمله کرد تا اوپک بار دیگر تخاصم میان دو عضو را تجربه کند. اما به نظر می‌آید ناسازگاری اعضا در روزهای کنونی، قلب گروه را هدف گرفته است چرا که تنش‌های میان عربستان سعودی و ایران برای اوپک از تجاوزهای صدام مخرب‌تر است. نشست روز یک‌شنبه کمیته مشترک نظارتی وزارتی اوپک که قرار بود بر اجرای توافق کاهش تولید میان کشورهای اوپک و غیراوپک نظارت کند، قدرت اجرایی برای تغییر سیاست‌های گروه ندارد. اما همین کمیته به ابزار سیاست‌های روسی‌-سعودی بدل شده است.

رستاخیز ستاره

کاهش عرضه نفت خام ایران به دلیل بازگشت‌ تحریم‌های نفتی ایالات متحده به این‌ معناست که تولید کلی اوپک‌پلاس بار دیگر به چیزی کمتر از مقدار توافق شده در سال 2016 خواهد رسید. در ماه ژوئن، یعنی ابتدای تابستان، اوپک تصمیم گرفت تا میزان التزام به توافق 2016 را که به بیش از 100 درصد رسیده بود، به سطح توافق اولیه بازگرداند. در همان زمان، عربستان و روسیه می‌گفتند آن کشورهایی که می‌توانند تولید خود را افزایش دهند باید قادر به این کار باشند. البته، تنها کشورهایی که می‌توانند تولید نفت خام خود را افزایش دهند، عربستان و روسیه هستند!

افول یک ستاره چند میلیارد سال طول می‌کشد. افول اوپک، اما، زمان کمتری می‌برد. با وجود این جایگزین اوپک، یعنی اتحاد روسی-صعودی نیز مایه‌ خوشحالی رییس‌جمهوری ایالات متحده را فراهم نمی‌کند.