اطراف شیرکوه یزد نشست می‌کند؟
معاون مدیریت مخاطرات و زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با اشاره به تاثیر فرآیند ساخت بند و سد بر شیرکوه و منابع آبی آن، گفت: این آثار در مناطقی که برداشت زیادی از آب زیرزمینی انجام می‌شود، می‌تواند زیانبار باشد.
فرهاد انصاری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به حساسیت کشورهای خشک و کویری به تغییرات اقلیمی، اظهار کرد: هر چند تغییرات اقلیمی پدیده‌ای است که در سطح جهانی عمل می‌کند اما مناطق خشکی مانند ایران در مقابل این تغییرات آسیب‌پذیری بیشتری دارند.
وی افزود: رشد جمعیت، نابودی جنگل‌ها و مراتع، افزایش زمین‌های زیرکشت، استفاده روز افزون از منابع آب و ساخت و سازهای انبوه، آثار و آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را افزایش داده که ناحیه یزد نیز از این آسیب‌ها مستثنی نبوده است.
این مسئول، برخی اقدامات انجام شده جهت توسعه و عمران را ناخواسته موثر در تشدید تاثیرات تغییر اقلیم دانست و گفت: هم زمان با نمود تاثیرات خشک سالی، فشار بر منابع آبی موجود در دره‌ها و رودخانه‌ها بیشتر شده که سدها نیز در این زمینه بی‌تاثیر نیستند.
وی با بیان این که چنین شرایطی بر کوهستان‌ها و ارتفاعات استان یزد مانند شیرکوه نیز حاکم است تصریح کرد: ساخت بند و سد در مکان‌های نامناسب علاوه این که مانع تغذیه آبخوان می‌شود، برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، افت سریع سطح آب زیرزمینی و خالی شدن فضای متخلخل نهشته‌ها از آب را به همراه دارد که به فرونشست زمین، پیدایش فروچاله‌ها و ترک‌های زمین و از دست رفتن آبخوان‌ها نیز منجر می‌شود.
انصاری با اشاره به این که سدسازی، عملکردی هوشمندانه برای ذخیره و تنظیم آب بوده که منافع و دست آوردهای بسیاری از دیرباز در این سرزمین داشته است، گفت: هر چند ساخت سد ملاحظات زیادی داشته و مطالعات و بررسیهای زیادی را می‌طلبد اما وجود توجیهات لازم برای ساخت آن از دیدگاه انتخاب ساختگاه مناسب و ملاحظات مهندسی بسیار ضروری است.
وی، سدها را راهکاری برای ذخیره و مدیریت آب، حفظ منابع آبی، پیشگیری از سیلاب و تولید برق دانست و گفت: گاهی زیان سدسازی از سودش بیشتر است و منابع آبی را نیز به خطر می‌اندازد که البته برآورد این سود و زیان مستلزم بررسیهای همه جانبه است اما شرط اساسی در اینجا حفظ تعادل سازه با محیط است .
انصاری ادامه داد: آبی که از بالا دست دره‌ها و ارتفاعات توسط آبراهه‌ها به پایین دست حرکت می‌کند، با پیوستن شاخه‌های گوناگون بهم، رودخانه‌های اصلی را شکل داده و در نهایت آبخوان‌های موجود در دشت را تغذیه می‌کند.
این مسئول با بیان این که تغذیه آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به طور عمده در دهانه خروجی دره‌ها یعنی جایی که آبرفت‌های درشت دانه با نفوذپذیری زیاد قرار دارند صورت می‌گیرد، تصریح کرد: سدسازی اغلب منجر به کاهش ذخیره آب زیرزمینی می‌شود چرا که دیگر آبی به این مناطق نمی‌رسد.
وی با اشاره به این که آثار این فرآیند به ویژه در مناطقی که برداشت زیادی از آب زیرزمینی انجام می‌شود می‌تواند غافلگیرکننده و زیانبار باشد، اظهار کرد: اغلب علت خشک شدن قنات‌ها و چشمه‌ها پس از اجرای برخی از طرح‌های سدسازی همین است.
وی افزود: در مناطق گرم و خشکی مانند یزد به سبب تبخیر شدید، بخش چشمگیری از آب نگهداری شده در پشت بندها و سدها از دست می‌رود یا توسط منابع سطحی آلوده می‌شود در حالی که با رسیدن آب به آبخوان و در زیر زمین، از تبخیر و آلودگی در امان خواهد بود، بدون این که ساخت و نگهداری آن، نیازمند هزینه‌ای برای ایجاد سازهای باشد.
انصاری با بیان این که گذشتگان ما ضمن توانایی مهندسی بسیار پیشرفته که با ساخت سدها و بندها و سیستم‌های قنات به یادگار گذاشته‌اند، گفت: آنها همواره این مسائل را نیز مد نظر داشته و در برخی شرایط به ساخت سدهای زیرزمینی روی آورده‌اند که از دیگر افتخارات مهندسی این سرزمین و نمونه خوبی از سازگاری انسان با طبیعت در شرایط اقلیمی سخت است.
وی دست کاری حساب نشده در طبیعت را عامل قهر طبیعت با انسان دانست و گفت: ایجاد تغییر در سیستم هیدروژئولوژی در صورت نادیده گرفتن مجموعه‌ای از شرایط، صدمات جبران ناپذیری را به طبیعت وارد می‌کند که به ویژه در مناطق خشکی مانند یزد بسیار تاثیرگذار است .
این مسئول، جایگزین کردن روش‌ها و سیستم‌های آبیاری مدرن، هوشمندانه و مکانیزه در کشاورزی برای کاهش مصرف آب و تجدید نظر در دیدگاه موجود برای سدسازی و انجام مطالعات بیشتر و عمیق‌تر را اجتناب‌ناپذیر عنوان کرد.
