استمرار جنگ در اوکراین؛ کشورهای خاورمیانه کجای این جنگ ایستاده‌اند؟
هم‌زمان با آغاز جنگ در اوکراین، کشورهای خاورمیانه نیز بر اساس ملاحظات و منافع خود به موضع‌گیری وادار شده‌اند. نکته حائز اهمیت اینکه، جنگ در شرق اروپا، بیش از آن چه تصور می‌شود بر زندگی روزمره مردم خاورمیانه موثر است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- هم‌زمان با ادامه جنگ در اوکراین، کشورهای خاورمیانه نیز به بیان مواضع خود نسبت به تهاجم ارتش روسیه به خاک اوکراین پرداخته‌اند.
در این بین شاهد مواضع گوناگون کشورهای منطقه نسبت به جنگ در اوکراین هستیم؛ برخی با صراحت حمله روس‌ها را محکوم کرده‌اند، برخی با آن همدلی نشان داده‌اند و برخی در حال تلاش برای نقش‌آفرینی در کاهش بحران دارند.
اسرائیل نخستین بازیگری بود که علیرغم برخورداری از روابط نزدیک با مسکو، با آغاز جنگ، توسل مسکو به زور و ورود به خاک اوکراین را «نقض جدی حقوق بین‌الملل» معرفی و آن را محکوم کرد.
رسانه‌های اسرائیلی نیز با سطح بالایی از همدلی با مردم اوکراین، بر رنج مردم این کشور به واسطه حمله روسیه تمرکز کرده‌اند. از سوی دیگر این رسانه‌ها اعتراضات خیابانی روس‌تباران اسرائیلی به اقدام مسکو را پوشش داده‌اند.
در جریان یکی از اعتراضات یک اسرائیلی روس‌تبار که ظاهرا تابعیت روسیه را نیز دارا است، پاسپورت روسی خود را به آتش کشیده است. این مواضع رسمی و رسانه‌ای سبب فراخواندن سفیر اسرائیل در مسکو به وزارت خارجه روسیه شده است.
هم‌زمان، «یوگن کورنیچوک»، سفیر اوکراین در تل‌آویو از در خواست رئیس‌جمهور کشورش از «نفتالی بنت»، نخست‌وزیر اسرائیل جهت نقش‌آفرینی دیپلماتیک برای آتش‌بس و حتی میزبانی از مذاکرات مسکو-کیف خبر داده است.
به گفته کورنیچوک، زئیس‌جمهور اوکراین تا کنون پنج بار در این باره با بنت صحبت کرده است؛ بنت نیز بر پایان سریع بحران تأکید کرده است، اما ظاهرا پیشنهاد میانجی‌گری اسرائیل با مخالفت روسیه روبه‌رو شده است.
همچنین به نظر می‌رسد نقش احتمالی امارات و عربستان در کاهش شدت بحران، برای واشنگتن حائز اهمیت است.
به گزارش «عرب ویکلی»، بیانیه رسمی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که «آنتونی بلینکن» و «عبدالله بن زاید آل نهیان»، وزیر خارجه امارات در گفتگوی تلفنی در خصوص «یک پاسخ بین‌المللی قوی برای حمایت از حاکمیت اوکراین از طریق شورای امنیت سازمان ملل» گفتگو کرده‌اند.
پیش از این تماس عبدالله بن زاید با همتای روسی خود نیز گفتگو کرده بود؛ امارات بعد از آغاز تهاجم روسیه اعلام کرده بود که دلیلی برای تعطیل کردن غرفه روسیه در اکسپو دبی نمی‌بیند.
از سوی دیگر امارات که صاحب یک کرسی غیر دائم شورای امنیت است، در کنار چین و هند به قطعنامه پیشنهادی کشورهای غربی علیه روسیه رأی ممتنع داد؛ قطعنامه‌ای که مطابق پیش‌بینی‌ها با وتوی ورسیه روبه‌رو شد.
به نظر می‌رسد امارات تلاش دارد با محکوم نکردن رسمی اقدام روسیه و رأی ممتنع در شورای امنیت، مسیر میانجی‌گری خود میان روسیه، اوکراین و کشورهای غربی را باز نگاه دارد.
در همین حال «وندی شرمن»، معاون وزیر خارجه آمریکا، در همان ساعات ابتدایی شروع جنگ با همتای عربستانی خود، «ولید الخریجی» گفتگو کرده است؛ مطابق بیانیه وزارت خارجه آمریکا، این گفتگو بر اوکراین متمرکز بوده است.
مطابق خبر «عرب ویکلی»، واشنگتن احتمالا با توجه به روابط نزدیک امارات و عربستان با روسیه و همکاری سه کشور در چارچوب اوپک پلاس نقش‌آفرینی دیپلماتیک دو کشور در کاهش بحران را مد نظر دارد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد، افزایش عرضه نفت با هدف مدیریت بازار انرژی نیز از جمله موضوعات مورد توجه آمریکا باشد. پیش‌تر، هم زمان با اوج گیری بحران اوکراین، واشنگتن از قطر خواسته بود که تمرکز صادرات گاز مایع خود را از شرق به غرب منتقل کند؛ این در حالی است که قطر تقریبا با ظرفیت کامل گاز تولید می‌کند و دارای قراردادهای بلند مدتی با هند و چین است.
علاوه بر این نکات، اکثر کشورهای خاورمیانه هم با روسیه و هم با اوکراین تعاملات مهم اقتصادی-تجاری دارند؛ مطابق مقاله‌ای در «بیزنس استاندارد»، بحران اوکراین ممکن است کشورهای خاورمیانه را مجبور به انتخاب میان تجارت با غرب یا روسیه کند.
در کنار موارد بالا، به شکلی تأثر برانگیز، جنگ اوکراین بر زندگی روزمره مردم در خاورمیانه نیز موثر است؛ در حال حاضر مصر حدود 80 درصد، لیبی و لبنان نزدیک به 40 درصد و یمن 20 درصد گندم مصرفی خود را از اوکراین وارد می‌کنند.
بنابراین جنگ در اوکراین با کاهش تولید گندم و ناتوانسازی شرکت‌ها و دولت این کشور در عمل به تعهدات خود، عملا برخی کشورها خاورمیانه را در شرایط بسیار دشواری قرار می‌دهد.
همچنین همانطور که انتظار می‌رفت، دولت سوریه تمام و کمال از روسیه حمایت کرده است؛ «بشار اسد» تهاجم نظامی روسیه به اوکراین را «تصحیح تاریخ و احیای تعادل در جهان» نامید و اعلام کرد که روسیه نه تنها از خود دفاع می‌کند، بلکه در حال دفاع از «جهان و اصول عدالت و انسانیت» است.
در مجموع می‌توان گفت در خاورمیانه شاهد طیفی از مواضع نسبت به جنگ اوکراین هستیم؛ طیفی که یک سر آن را سوریه با حمایت تمام و کمال از روسیه به خود اختصاص داده است؛ در سر دیگر طیف اسرائیل به شکلی صریح مسکو را محکوم کرده است و کشورهای عرب خلیج فارس در میانه قرار گرفته‌اند.
