استقبال گرم از ظریف در مسکو

Julia Sveshnikova در المانیتور نوشت: ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در تاریخ 9 مه جلسه‌ای را با شورای امنیت ملی روسیه در ارتباط با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه برگزار کرد. بعد از آنکه ایران اعلام کرد بخشی از تعهدات خود در قبال برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را دیگر اجرا نخواهد کرد، وزیر امور خارجه این کشور برای دیدار با مقامات روسیه به مسکو رفت. جواد ظریف سال گذشته نیز به کشورهای عضو برجام سفر کرده بود تا از تعهد آن‌ها نسبت به این توافق‌نامه اطمینان پیدا کند.

به گزارش انتخاب؛ در ادامه این مطلب آمده است: ایران در طول سال گذشته به شرکای خود هشدار داده است که چنانچه نتواند از مزایای این توافق استفاده کند، ممکن است همچون آمریکا از برجام خارج شود. در این مدت اوضاع از هر لحاظ برای ایران بدتر شده و امیدها برای باز شدن بن‌بست دیپلماتیک کمتر می‌شود. با توجه به ناتوانی مقامات اروپا در فراهم کردن سازوکارهای مناسبی که به دور زدن تحریم‌های آمریکا کمک کنند، روسیه به عنوان یکی از معدود طرف‌هایی محسوب می‌شود که ایران می‌توان به آن‌ها اتکا کند.

سطح تجارت بین ایران و روسیه در سال 2018 به 1.7 میلیارد دلار رسید و روسیه تجربه ایران تحت تحریم‌های آمریکا را زیر نظر گرفته است. دو طرف از این موضوع آگاه هستند که روسیه می‌تواند از لحاظ اقتصادی کمک زیادی فراهم کند. هدف از سفر ظریف به مسکو نمایش دادن اتحاد دو طرف در مقابل فشارهای آمریکا و همچنین ارسال پیامی محکم‌تر به طرف‌های اروپایی برای عمل کردن به تعهدات خود بوده است.

وزیر خارجه ایران تأکید کرد: «ما کشور روسیه را به عنوان بازیگری مهم در مسائل مرتبط با برجام می‌دانیم».

سرگئی لاوروف در این ارتباط گفت: «ما قصد داریم شرکای اروپایی خود را قانع کنیم. آن‌ها پیشنهاد یک سازوکار مالی را داده بودند، اما کارایی آن در عمل بسیار پایین‌تر از حد انتظار بوده است. ایران باید بتواند نفت خود را صادر کند. این خواسته قانونی به طور شفاف در برجام ذکر شده است». لاوروف تذکر داد که برخی کشورها به دنبال انحراف افکار عمومی از ناتوانی خود در اجرای برجام هستند، اما روسیه تلاش می‌کند این مشکل را برطرف کند.

ظریف و لاوروف در طول کنفرانس خبری خود مرتباً به چارچوب قانونی اشاره می‌کردند که آمریکا آن را نقض کرده است. ایران با توجه به بند 26 توافق برجام خواسته مشروعی را در مورد تعهدات بین‌المللی توافق شده مطرح کرده است.

لاوروف به تلاش‌های آمریکا برای از بین بردن نفوذ ایران در نقاط مختلف دنیا از جمله سوریه اشاره کرد. لاوروف معتقد است که این اقدامات آمریکا در واقع نشان‌دهنده اهمیت و قدرت ایران به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای هستند. این دیدگاه همچنین در بیانیه ویژه وزارت خارجه روسیه نیز ذکر شده بود.

لاوروف در پاسخ به یکی از سؤالات خبرنگاران گفت: «انتخاب رویکرد یک‌جانبه برای تحمیل دیدگاه‌های خود در همه مسائل و موقعیت‌ها نتیجه‌ای معکوس به دنبال خواهد داشت».

جواد ظریف در ادامه اشاره کرد که ایران و روسیه با وجود تلاش آمریکا برای تضعیف اتحاد دو کشور در حوزه‌هایی همچون مقابله با تروریسم، ساخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر، برگزاری کنفرانس آستانه برای حل بحران سوریه و فرایند صلح افغانستان همکاری می‌کنند. هر دو مقام بیانیه‌های هماهنگی را در حمایت از جبهه متحد خود علیه آمریکا قرائت کردند.

رسانه‌ها و کارشناسان روسی توجه زیادی نسبت به بیانیه جدید ایران در قبال برجام نشان دادند. دلیل این موضوع را می‌توان به نوع برخورد لاوروف به رویدادهای اخیر و تصمیم آمریکا برای ارسال یک ناو هواپیمابر و بمب‌افکن‌های خود به خلیج‌فارس نسبت داد. تصور می‌شود که این اقدام آمریکا احتمال تقابل نظامی در منطقه را افزایش خواهد داد. در این شرایط، مسکو می گوید کشورهای منطقه از آن درخواست کرده‌اند که نقش دیپلماتیک خود را دوباره ایفا کند.

اما کارشناسان روسی دلیل تصمیم اخیر ایران را به این موضوع نسبت می‌دهند که ایران با وجود پایبندی کامل به تعهدات خود در برجام هیچ مزایایی را به دست نیاورده است. باید توجه داشته باشیم که یکی از اصول مهم توافق هسته‌ای انجام تعهدات دوجانبه بوده است. اما امید اندکی وجود دارد که اروپا قادر به خلق سازوکار مناسبی برای همکاری با بخش‌های بانکی و نفتی ایران باشد.

اندری کورتونف، مدیر شورای امور بین‌المللی روسیه معتقد است که جامعه بین‌المللی برای پیدا کردن یک راه‌حل دائمی باید جایگاه مناسبی برای ایران در معماری امنیتی منطقه پیدا کند. البته کورتونف اعتراف می‌کند که دست‌یابی به این هدف زمان‌بر خواهد بود و دو طرف باید اقدامات لازم برای اعتماد زایی را انجام دهند. باید شاهد تماس‌هایی بین نیروهای نظامی باشیم و توافق‌هایی در مورد حضور نظامی‌های خارجی در سوریه حاصل شود.

آلکسی آرباتوف، رئیس مرکز امنیت بین‌الملل در موسسه روابط بین‌الملل آکادمی علوم روسیه تأکید می‌کند که ایران هنوز به مهم‌ترین محدودیت‌های وضع شده در توافق برجام متعهد است. اما عقب‌نشینی ایران از دو تعهد خود یعنی محدودیت‌های ذخیره‌سازی اورانیوم و آب‌سنگین کم اهمیت نیست. کارشناسان هسته‌ای معتقدند با توجه به کاهش میزان اورانیوم غنی سازی شده از 20 تن به 100 کیلوگرم و کاهش تعداد سانتریفیوژها و ظرفیت مرکز هسته‌ای فردو بعد از امضای برجام، احتمال دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای بسیار پایین خواهد بود.

آندری باکلیتسکی عضو اندیشکده روسی «PIR Centre» معتقد است که فاز دوم اعلام شده توسط حسن روحانی اشاره به این دارد که در صورت برآورده نشدن خواسته‌های ایران، در مرحله بعد شاهد افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و تجدیدنظر در برنامه‌های بازسازی مرکز هسته‌ای اراک خواهیم بود. باکلیتسکی، این تهدید ایران را خطرناک توصیف می‌کند. او معتقد است که برای جلوگیری از یک درگیری نظامی باید بازرسی‌های بین‌المللی از مراکز ایران را ادامه داد.

روسیه قطعاً از تشدید تقابل بین ایران و آمریکا استقبال نخواهد کرد، و کارشناساس روس نیز احتمال درگیری نظامی بین دو کشور را کم می دانند. روسیه در گذشته نقش مهمی در فرایند مذاکره برجام داشت و اکنون تأکید می‌کند که ایران باید در میز مذاکره برای مسائل موجود در خاورمیانه و آسیای مرکزی حضور داشته باشد. شاید روابط سرد روسیه با آمریکا نیز در استقبال گرم آن‌ها از وزیر خارجه ایران و حمایت از خواسته‌هایشان تأثیرگذار بوده باشد. اما نباید این برداشت را داشته باشیم که وضعیت کنونی برجام بعد از مذاکرات لاوروف با طرف‌های اروپایی بهبود پیدا خواهد کرد.