استعفاهای دسته‌جمعی بی‌سرانجام در تاریخ پارلمان
«خشکسالی»؛ نمایندگان مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی را وادار به تهدید به استعفای دسته جمعی کرد.
پس از آنکه احمد سالک نماینده مردم اصفهان در مجلس در نشست خبری با اصحاب رسانه با تصریح بر این نکته که مشکلات کشاورزان اصفهان با گفتمان درمانی و وعده وعیدهای دولت رفع نمی‌شود، تاکید کرد ما نمایندگان مجلس در دفاع از حقوق مردم مصر هستیم و بر این اساس نمایندگان اصفهان تصمیم به استعفای دسته جمعی گرفتند، خاطره استعفاهای متعدد نمایندگان مجلس باردیگر زنده شد. استعفاهایی که اگرچه برخی از آنها تا انتها طی شد اما در بسیاری از مواقع حتی به صحن علنی مجلس هم نرسید و شکل و شمایل تهدیدگونه به خود گرفت.
مسیر قانونی استعفا
به گزارش نامه نیوز در ماده 94 آيين‌نامه داخلي مجلس توضيح داده شده كه بررسى تقاضاى استعفا بدين ترتيب خواهد بود: «ابتدا تقاضاى استعفا قرائت شده و سپس شخص متقاضى استعفا يا نماينده ديگرى به تعيين او تقاضاى دفاع خواهد كرد. مدت قرائت تقاضاى استعفا و توضيح نماينده متقاضى استعفا حداكثر نيم ساعت است. مخالف يا مخالفين نيز حداكثر نيم ساعت مىتوانند صحبت كنند و پس از آن رأىگيرى به عمل مىآيد. در صورت تصويب تقاضاى استعفا مراتب از طريق هيأت رييسه به وزارت كشور اعلام مىشود تا طبق قانون انتخابات اقدام كند. اما اگر نماينده متقاضى استعفا براى طرح تقاضاى استعفاى خود در مجلس حاضر نشود و كسى را هم براى دفاع از خود تعيين نكند متن تقاضاى استعفا قرائت و در صورت وجود مخالف حداكثر به مدت 15 دقيقه صحبت خواهد كرد و سپس رأىگيرى به عمل مى آيد».
از رکورد شکنی مجلس اول تا کاهش مستعفیان در مجالس چهار و پنج
هرچند در برخی دورههای مجلس شورای اسلامی، عملکرد نمایندگان، چشم روسای جمهور وقت را گرفته و آنان را با تنظیم متن استعفا راهی پاستور کرده اما آنچه که بیشتر، نمایندگان ملت را به سمت استعفاهای پر سر و صدا سوق داده، اعتراض آنان به اتفاقات مختلفی چون مشکلات حوزه انتخابیه، اعتراض به اتفاقی سیاسی یا اقتصادی و …بوده است که البته در بسیاری از موارد هم بی نتیجه باقی مانده است.
در مجلس اول که همواره از آن به عنوان بهترین مجالس ایران از جهت حضور همه جناح های سیاسی یاد می شود، اتفاقاتی رخ داد که عده زیادی از نمایندگان به ناچار صحن پارلمان را ترک کردند. در طول دوران چهار ساله این مجلس به دلیل ترور مسوولان دولتی و جايگزيني نمايندگان به جاي آنها استعفاي 17 نفر از نمايندگان رقم خورد. چهار نفر از نمايندگان یعنی گلزاده غفوری، محمد کرمی،احمد سلامتیان و احمد غضنفرپور هم به دليل غيبت بيش از يکصد ساعت در جلسات مجلس، مستعفي شناخته شدند.
در مجلس دوم اما این تجربه برای نمایندگان 4 بار تکرار شد. اکبر پرهيزگار نماينده تبريز به دليل پذيرش پست استانداري آذربايجان شرقي استعفا داد و اطلاعي از دلايل استعفاي سه نماينده ديگر ثبت نشده است.
در تاريخ مجلس سوم هم هفت استعفا ثبت شده است که شش نفر از آنها به دليل قبول سمت حکومتي بوده است. اما استعفاي عبدالمجيد شرع پسند نماينده کرج در مجلس سوم هم از جمله استعفاهاي پرسروصدای تاریخ پارلمان است. وي 11 تير 1368 در نطقي استعفاي خود را به نمايندگان ملت و رئيس مجلس تقديم کرد. نطق شرع پسند و دلايل او براي استعفا با واکنش هاي تند نمايندگان روبه رو شد و در نهايت در 18 تيرماه 1368 و در شرايطي که خود در مجلس حضور نداشت با راي نمايندگان، مستعفي شناخته شد. مجلس چهارم و پنجم به ترتیب دو و سه نماينده مستعفي داشت که هر پنج استعفا به دليل قبول پست دولتی بود.
با این حال آنچه که تا پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی رخ داد، استعفای فرجام پذیر نمایندگان برای رسیدن به مناصب دولتی بود و در پاره ای از موارد هم به دلایل دیگری انجام گرفت که کمتر بوی اعتراض و انتقاد از آن برمی‌خاست.
مجلس ششم؛ استعفا با چاشنی اعتراض
ششمین دوره مجلس شورای اسلامی، اتفاقات عجیب و غریبی را به خود دید. اعمال نظارت استصوابی از سوی شورای نگهبان، به رد صلاحیت تعداد زیادی از نمایندگان مجلس ششم انجامید که خود را برای حضور در مجلس هفتم آماده می کردند. این تصمیم نهاد نظارتی انتخابات هرچند با استعفای دسته جمعی تعدادی از نمایندگان همراه شد اما به دليل اينکه مجلس ماه هاي پاياني خود را مي گذراند و بررسي لايحه بودجه سال 83 در دستور کار نمایندگان بود، امکان بررسي همه استعفانامه ها فراهم نشد و تنها متن چهار استعفانامه مورد بررسی قرار گرفت.
اسفند 1382 ابتدا استعفانامه فاطمه حقيقت جو نماينده تهران مطرح شد و به تصويب رسيد. هجدهم همان ماه و بلافاصله بعد از اتمام رسيدگي به بودجه استعفاي ميرمحمود يگانلي نماينده اروميه طرح و تصویب شد. در 25 اسفند هم استعفاي محسن آرمين تصويب و سرانجام در 30 فروردين 1383 با تصويب استعفانامه بهزاد نبوي نماينده مردم تهران، پرونده تحصن و استعفاي نمايندگان اصلاح طلب مجلس ششم بسته شد. البته درخواست استعفانامه رجبعلي مزروعي نماينده اصفهان هم توسط نمايندگان رد شد.
مجلس هفتم؛ مشتاقان کابینه
اما مجلس هفتم برخلاف سلف خود، روزهای آرامی را گذراند و تنها 5 نفر را روانه کابینه نهم کرد. از میان این پنج نماينده مستعفي، دانش جعفری، عباسی، متکی و مصری به پست وزارت و سید احمد موسوی به معاونت پارلماني رئيس جمهور منصوب شدند.
مجلس هشتم؛ استعفاهای پر ماجرا
در مجلس هشتم هم سنگ بنای استعفا با حاجی بابایی و میرتاج الدینی گذاشته شد. يکي به دليل قبول پست وزارت آموزش و پرورش و ديگري به دليل معاونت پارلماني رئيس دولت دهم از سمت خود استعفا دادند.
دی ماه سال 88 روح الله حسینیان استعفای خود را تقدیم هئیت رئیسه مجلس کرد. او که دلیل استعفای خود را احساس ضعف و سرشکستگی در مبارزه با اصلاح طلبان نامید، با رایزنی های برخی از نمایندگان تنها چند روز بعد استعفای خود را پس گرفت.
دومین استعفا در این مجلس، توسط نمایندگان سیستان و بلوچستان و بطور جمعی انجام گرفت. در تیرماه سال 89، پس از یکی از عملیات های تروریستی عبدالمالک ریگی که منجر به شهادت 27 تن از هموطنانمان شد، حسینعلی شهریاری، پیمان فروزش و عباسعلی نورا سه تن از نمایندگان استان به دلیل به بی توجهی به اخطارهای این نمایندگان و نادیده گرفتن اقدامات امنیتی در استان استعفای خود را اعلام کردند. این سه نفر هم تنها چند روز بعد استعفای خود را پس گرفتند.
مهرماه سال 90، علی مطهری که طرح سوال از محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران را در مجلس کلید زده بود در واکنش به تعلل هیات رئیسه برای اعلام وصول این طرح استعفای خود را تقدیم هیات رئیسه مجلس کرد.
در جلسه علنی مجلس در روز چهارشنبه، ۱۱ آبان ماه نمایندگان پس از مذاکره و رای گیری در مورد استعفای علی مطهری استعفای او را با اکثریت قابل توجه آرا رد کردند.
حسن کامران دیگر نماینده این دوره از مجلس بود که در اعتراض به بودجه تخصیص یافته به مجلس، تهدید به استعفا کرد که البته در همان مرحله تهدید باقی ماند. پس از او نوبت نمایندگان خراسان شمالی بود که در اعتراض به اختصاص ندادن اعتبارات در نظر گرفته شده در سفر رهبر معظم انقلاب به این استان، تهدید به استعفا کنند.
رهیافت مجلس نهم؛ استعفای گروهی نمایندگان خوزستان و لرستان
آذرماه سال 92 نخستین استعفا در مجلس نهم بصورت دسته جمعی رقم خورد. محمدناصر صالحی‌نسب نماینده مردم دشت آزادگان در مجلس اعلام کرد که تمام نمایندگان استان خوزستان به دلیل ظلم بودجه نسبت به این استان استعفا دادند. این نمایندگان که تعدادشان به 18 نفر می رسید همچون خیلی نمایندگان مستعفی ادوار مجلس راه بازگشت به صندلی های خود را در پیش گرفتند.
اما بودجه آن سال پس لرزه دیگری هم از خود برجای گذاشت. 9 نماینده لرستان و نماینده بوکان در اعتراض به لایحه بودجه و تامین نشدن اعتبارات استانشان تهدید به استعفا کردند. که این استعفا ها هم به جایی نرسید.
اما در دوره نهم مجلس شورای اسلامی مهدی سنائی از سمت نمایندگی استعفا داد و سفیر ایران در روسیه شد تا نخستین استعفا در مجلس نهم به ثمر بنشیند.
اواسط تیر سال 1394 یعنی در آخرین ماههای فعالیت مجلس نهم، اینبار 18 نماینده مردم استان فارس در مجلس شورای اسلامی، در اعتراض به انتصاب استاندار جدید فارس، استعفای خود را به هیأت رئیسه مجلس تقدیم کردند که البته با رایزنی های انجام شده این استعفا هم نقش برآب شد.
مهدی کوچک زاده نماینده مردم تهران در مجلس نهم، آخرین سکانس از استعفای نمایندگان را رقم زد. او که در واکنش به عدم ایراد اخطار خود در خصوص امحای مقادیر زیادی سیب زمینی دست به این استعفا زده بود، هرچند در آن جلسه وسایل خود را جمع کرد و به نظر می رسید که برای همیشه رفته است، باز هم به جایگاه خود بازگشت.
حالا با توجه به سرنوشت نمایندگان ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی می توان دریافت که تنها استعفاهایی منجر به نتیجه نهایی شدند که نمایندگان درخواست کننده یا قصد عزیمت به کابینه را داشته اند و یا اینکه سکونت در یکی از سفارتخانه ها را برگزیده اند.
آمار زیادی از استعفاها تعلق به نمایندگانی دارند که برای بیان اعتراضات خود راهی جز تنظیم استعفانامه را نمی یابند و از آن به عنوان حربه ای برای تهدید مسئولان استفاده می کنند. چرا که کمتر استعفایی بوده که تاکنون به قصد تهدید انجام شده و به نتیجه رسیده باشد. حکایت نمایندگان اصفهان و در راس آن احمد سالک هم شاید از این قاعده مستثنی نباشد.
